11

Formy peryglacjalne Wydmy śródlądowe- powstałe w wyniku akumulacyjnej działalności wiatru, usypywane przez wiatr na obszarach pokrytych skąpą roślinnością i pokrytych piaskami. Występuje na obszarach porośniętych skąpą roślinnością. W Polsce znajdują się m.in. w Kotlinie Sandomierskiej, Puszczy Kampinoskiej, Mazowieckim Parku Krajobrazowym, Równinie Wkrzańskiej, Borach Dolnośląskich oraz na międzyrzeczu warciańsko-noteckim. Pokrywy lessowe less jest to skała osadowa składająca się głównie z pyłu kwarcowego, powstała w wyniku działalności eolicznej. Wiatry wiejące od lądolodu wywiewały z moren czołowych usypanych na przedpolu lodowca drobny pył, osadzając go w innym miejscu w formie lessu. Ponieważ epoka lodowcowa składała się z kilku zlodowaceń rozdzielanych okresami międzylodowcowymi, proces tworzenia się lessów powtarzał się kilkukrotnie, dlatego też w profilach lessowych można stwierdzić obecności kilku poziomów lessu rozdzielonych osadami w formie glin morenowych lub osadów rzecznolodowcowych. Pokrywy lessowe występują na: Wyżynie Lubelskiej, Roztoczu, Wyżynie Sandomierskiej, w kotlinach podkarpackich, na Przedgórzu Sudeckim. Na lessach powstają najbardziej urodzajne gleby w Polsceczarnoziemy. Gołoborza powstawały w górach, gdzie znajdowały się wychodnie litych skał, wietrzenie mrozowe powodowało rozpad skał na ostrokrawędziste bloki. Część bloków skalnych pod wpływem grawitacji spadła w dół stoków . Powstały blokowiska skalne zwane w G. Świętokrzyskich gołoborzami. Lessy Wyżyny Sandomierskiej gołoborza

12

Rzeźba młodoglacjalna Rzeźba młodoglacjalna - typ rzeźby terenu powstały i ukształtowany w okresie ostatniego zlodowacenia plejstoceńskiego ( Wisły), Ten typ rzeźby zajmuje 30 obszaru Polski - niziny nadmorskie, pas pojezierzy, oraz wysoczyzny jeziorne, Cechą obszaru o rzeźbie młodoglacjalnej jest wyraźny układ pasowy rzeźby oraz duża liczba jezior moreny dennej i czołowej (tak zwane jeziora morenowe), Rzeźba młodoglacjalna na północy Polski to występowanie form wypukłych oraz wklęsłych; W krajobrazie pojezierzy i pobrzeży spotykamy wysoczyzny moreny dennej (zbudowane z glin i piasku, żwirów oraz wszystkich materiałów skalnych naniesionych przez lądolód); za najwyższe wzniesienie podaje się Wieżycę (329 m n.p.m.), Dylewska Góra- 312 m n.p.m czy Szeskie Wzgórza- 309m n.p.m. Pozostałe formy wypukłe pojezierzy to: Wieżyca Szeskie Wzgórza

13

Wypukłe formy rzeźby młodoglacjalnej ozy (wał lub silnie wydłużony pagórek o wysokości najczęściej kilkunastu metrów i długości nawet kilkudziesięciu kilometrów, wyniesiony wskutek osadzania piasku i żwiru przez wody płynące pod lodowcem lub w jego szczelinach. jednym z większych zespołów ozów jest rezerwat przyrody Ozy Kiczarowskie koło Stargardu Szczecińskiego). kemy (to wały lub pagórkowate wzniesienia zbudowane z warstw piasków, żwirów, mułów, powstałe zazwyczaj w szczelinach lądolodu) drumliny (to wzgórza piaszczysto- żwirowe, o kształcie wydłużonym, przybierają wysokości od 30-60 metrów, a długość od 100 m do 2 km; powstawały w szczelinach gdy lądolód przesuwał się wolno, największe w Europie pole drumlinowe zajmuje powierzchnie ok. 5 tyś km2 i występuje między Stargardem Szczecińskim a Nowogardem, Najbardziej znanym obszarem w Polsce z polem drumlinowym jest Obszar Chronionego Krajobrazu Drumliny Zbójeńskie.) pagórki morenowe (rozproszone wzniesienia morenowe, liczne na pojezierzach) pola sandrowe (zbudowane z piasków i żwirów, powstają wskutek działalności wód roztopowych na przedpolu lodowca, np, sandr Augustowski, sandr Tucholski) Rezerwat Ozy kiczarowskie Drumliny Zbójeńskie

14

Wklęsłe formy rzeźby młodoglacjalnej Pradoliny - element rzeźby terenu stanowiący szerokie obniżenie o płaskim dnie. Powstała w czasie cofania się lądolodu na jego przedpolu w wyniku działalności wód z topniejącego lodowca i wód rzecznych płynących z południa, które połączywszy się utworzyły ogromne rzeki, płynące w kierunku zachodnim, zgodnie z ogólnym nachyleniem kontynentu europejskiego. Wyróżniamy m.in.pradolinę: Podkarpacką, górnej Wisły, Wrocławsko-Magdeburską, Barycko-Głogowską, Warszawsko-Berlińską, Toruńsko-Eberswaldzką; zagłębienia morenowe - to zagłębienia terenu, gdzie materiał morenowy był cieńszy a warstwa lodu gruba jeziora zastoiskowe - rodzaj jeziora lodowcowego utworzonego na przedpolu lodowca w wyniku zatamowania naturalnego odpływu wód lodowcowych przez jęzor lub czoło lodowca. jeziora polodowcowe , rynnowe (bardzo charakterystyczny element krajobrazu Polski północnej, inaczej jeziora subglacjalne; z reguły mają wydłużony i wąski kształt, strome brzegi misy jeziornej, parametry to szerokość kilkaset metrów a długość nawet kilkanaście kilometrów, dla przykładu można wymienić Jezioro Gopło, Jezioro Drawskie, Jezioro Wdzydze, Jezioro Jeziorak, Jezioro Raduńskie) Jezioro Gopło Jezioro Łagowskie i Trześniowskie

15

Pojezierza w Polsce Pojezierze - obszar występowania młodoglacjalnej rzeźby terenu związanej z plejstoceńskimi zlodowaceniami. Charakteryzuje go specyficzny urozmaicony krajobraz - obecność licznych jezior polodowcowych (rynnowych, morenowych, oczek polodowcowych i in.) oraz form akumulacji polodowcowej, takich jak: wzgórza morenowe, drumliny, ozy, sandry, kemy itp. W Polsce pojezierza występują w północnej części kraju Pojezierze Mazurskie, Pojezierze Pomorskie, Pojezierze Wielkopolskie, Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie, Pojezierze Iławskie, a także mniejsze, wyróżniane w ich obrębie.

Kategorie

Chemia