6

Antropologia Najważniejsze różnice Dawniej W początkach śr. pal. występują formy wczesno-neandertalskie, tzw. dotyczą budowy neandertalczyków H. steinheimensis. czaszki, która sobie u Klasyczni wyobrażano neandertalczycy H. neandertalczyków była niektórych neanderthalensis (wg. jako istoty bardzo niżej autorów: wysklepiona, H. prymitywne także z sapiens neanderthalensis) sąsię wyróżniani charakteryzowała wyglądu, co od wynikło począwszy interglacjału bardziej pochylonym eemskiegoz (MIS 5e). m.in. oparcia czołem i obecnością Róznice w budowie szkieletu rekonstrukcji na bruzdy potylicznej, pozaczaszkowego między H. sap. A szczątkach osobników tworzącej H. neand. Były przyczep niewielkie. Wynikały chorych. gł. z przystosowania rozbudowanych mięśni neandertalczyków do zimna i nie karku. Na żuchwach odbiegały od analogicznych neandertalskich przystosowań ubrak niektórych Dziś rekonstrukcje współczesnych wyraźnie populacji podbródka, pokazują zaznaczają się

7

Narzędzia neandertalczyków Z powodu natury źródeł archeologicznych duża część naszej wiedzy o neandertalczykach opiera się na badaniu ich narzędzi krzemiennych. Neandertalczycy dysponowali zaawansowaną technologią wytwarzania takich narzędzi, pod pewnymi względami bardziej skomplikowaną niż w przypadku H. sapiens sapiens. Potrafili wytwarzać narzędzia o zaplanowanej formie, umieli zaplanować pozyskanie i odległy transport surowca krzemiennego, co wiemy m.in. z badań stanowisk kopalnianych w Egipcie. Tworzyli także narzędzia kompozytowe, złożone z krzemiennych ostrzy i elementów organicznych (drewno, kość). Przykład efektywności narzędzi neandertalskich Ostrze lewaluaskie przykład osadzenia

8

Zróżnicowanie kulturowe Zróżnicowanie zachowań kulturowych widać już u naczelnych, stąd należy oczekiwać go u tak zaawansowanych homininów jak neandertalczycy. Jednak wyróżnianie tego zróżnicowania na podstawie znalezisk narzędzi krzemiennych nie jest proste. Narzędzia krzemienne znajdowane na stanowisku są na ogół odpadami, których wygląd odbiega od tego, jaki chcieli im nadać wytwórcy jest np. efektem zużycia i napraw. Część narzędzi miała ponadto charakter kompozytowy, tymczasem my znajdujemy tylko ich krzemienne części. Umiejętności neandertalczyków były wysokie, dysponowali wieloma technologiami, które wykorzystywali w zależności od potrzeb. Dlatego obecność określonych form narzędzi, czy technologii w zespołach środkowopaleolitycznych nie musi być wynikiem preferencji kulturowych, a efektem funkcji stanowiska, dostępnego surowca itp. Dla tak odległego i długotrwałego okresu jak środkowy paleolit nie jest też łatwo ustalić, dokładną chronologię zespołów. Często nie wiemy, które cechy zespołów mają charakter synchroniczny (tj. są efektem współczesnego im zróżnicowania kulturowego), a które diachroniczny (tj. wynikają z ewolucji kulturowej). W klasycznej archeologii tego okresu wyróżniamy przede wszystkim zespoły mustierskie i mikockie. Zasadnicza różnica między nimi dotyczy obecności narzędzi rdzeniowych (gł. noży asymetrycznych) w mikokienie. Fakt definiowania musterienu poprzez ich brak nie pozwala traktować tego podziału jako sposobu rekonstrukcji zróżnicowania kulturowego, a jedynie jako sposób opisu znalezisk. Brak narzędzi rdzeniowych w zespole może bowiem wynikać z przyczyn innych, niż kulturowe np. być efektem niedostatecznie dużej powierzchni wykopalisk. Zróżnicowanie kulturowe jest natomiast widoczne w skali makroregionalnej: o ile musterien dominuje w Europie zachodniej, o tyle centralna i wschodnia część kontynentu jest domeną zespołów mikockich. Pozostałe odmienności kulturowe mają albo charakter ściśle lokalny, albo są efektem ewolucji kultury neandertalskiej.

9

Zespoły mustierskie Na większości obszarów zachodniej Europy obecność neandertalczyków wyznaczają znaleziska narzędzi zaliczanych do tzw. kultur mustierskich. Charakteryzują się one dominacją narzędzi odłupkowych, przede wszystkim zgrzebeł. W czasach, w których przywiązywano dużą wagę do typologii znalezisk, F. Bordes wydzielił formalnie kilka typów kultury mustierskiej: K. szarencka: zdominowana przez zgrzebła, 2 warianty: La Ferriasie: z dużym udziałem technologii lewaluaskiej La Quina: z dominacją technologii dyskoidalnej i in. K. mustierska z narzędziami zębatymi K. mustierska o tradycji aszelskiej (MTA): MTA typu A MTA typu B, z dużą ilością elementów górnopaleolitycznych K. mustierska właściwa: wszystkie ww. , w tym ostrza mustierskie. Dziś wiadomo, że ten podział nie odzwierciedla rzeczywistych różnic kulturowych. Bardziej interesujące są pewne trendy ewolucyjne, które można wychwycić w zespołach mustierskich z różnych okresów środkowego paleolitu. W początkowym okresie (MIS8-6) widoczne jest upowszechnianie i komplikacja technologii lewaluaskiej. W początkach zlodowacenia Wisły pojawiają się technologie wiórowe, a wiedza o wytwarzaniu narzędzi krzemiennych osiąga wysoki poziom. W końcówce okresu (MIS 3) technologie środkowopaleolityczne, takie jak lewaluasien wykorzystywane są rzadziej i mniej dokładnie, widać natomiast tendencje do uproszczenia wytwarzania narzędzi i pojawia się coraz więcej elementów górnopaleolitycznych. Na ziemiach polskich wydzielanie klasycznego musterienu jest, jak wspomniano, trudne, niemniej kilka stanowisk opisano używając terminu zespoły mustiersko-lewaluaskie, m.in. znaleziska na dziedzińcu zamku wawelskiego (Kraków-Wawel). Zgrzebło z retuszem schodkowym typu

10

Zespoły mikockie Kluczową cechą zespołów mikockich jest obecność noży charakteryzujących się prostą krawędzią tnącą, tępym tylcem i płaską stroną spodnią. Były to narzędzia wykonywane starannie i wykorzystywane dużo dłużej niż narzędzia odłupkowe. Klasyczny podział zespołów mikockich, zaproponowany przez G. Bosińskiego stanowi raczej narzędzie opisu znalezisk, niż odzwierciedlenie faktycznych różnic kulturowych. Warto jednak wymienić kilka typów noży asymetrycznych (inna nazwa noże tylcowe), występujących w zespołach centralnej Europy, takich jak Ciemna, Bockstein, czy Klausennische (nazwy od stanowisk). Ewolucja kulturowa w mikokienie jest widoczna w stopniowym formowaniu się kanonu noża asymetrycznego w końcu dolnego i w początkach środkowego paleolitu (m.in. jaskinia Biśnik), osiągając w pełni standaryzowane cechy w czasie MIS 5. Na przełomie MIS 5 i MIS 4 pojawia się krótki, ale ważny epizod zespołów z nożami prądnickimi. W ciągu MIS 3 widoczna jest tendencja do odchodzenia od standardu, formy noży symetryzują się przechodząc w ostrza liściowate, typowe dla przejściowych przemysłów górnopaleolitycznych Europy Centralnej. Nóż asymetryczny, Königsaue,

Kategorie

Matematyka