Monarchia stanowa

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

MONARCHIA STANOWA Beata Budrewicz Administracja Gr 4

Slide 2

MONARCHIA STANOWA Jest to forma ustroju politycznego, która rozwinęła się u schyłku średniowiecza. Jej powstanie związane było z wyodrębnieniem się tzw. stanów, czyli grup społecznych. W wyniku powstania tej formy ustrojowej, władza królewska uległa ograniczeniu, właśnie na rzecz wspomnianych stanów szlachty, duchowieństwa i mieszczaństwa. Udział tych grup w rządach był realizowany poprzez reprezentację w stanowych zgromadzeniach, z których później wyłoniły się parlamenty.

Slide 3

Zmiana charakteru państwa z prywatnego na publiczne miała miejsce w Anglii w XII przyjmując pojęcie Korony Królestwa. Król stał się największym urzędnikiem w Państwie. Nadając mu suwerenność wewnętrzną. Pojęcie Korony Królestwa przyczyniło się do: - likwidacji rozdrobnienia feudalnego, - odzyskania ziem utraconych, - wprowadzenia zakazu podziału państwa, - wytworzeniu administracji centralnej i lokalnej państwa, - ujednoliceniu prawa i gospodarki, - likwidacji partykularyzmów, - ustalenie stałej stolicy, chorągwi, godła. Przeszkodą w uzyskaniu przez poszczególne państwa suwerenności zewnętrznej było dominujące (do XIV w) zwierzchnictwo nad światem chrześcijańskim papieża (papa cezaryzm), oraz cesarza (cezaropapizm).  

Slide 4

FRANCJA monarchiastanowaweFrancji przypadanalata1302-1484 Władza królewska We Francji opierała się na przynależnych monarsze atrybutach: - najwyższego zwierzchnika lennego, - źródła wszelkiej sprawiedliwości - suwerenności władzy. Było to możliwe dzięki legionistom, urzędnikom pochodzenia szlacheckiego i mieszczańskiego.

Slide 5

Administracja centralna Rada królewska wyłoniła się w XIII w. Była organem kologialnym. Możnowładców reprezentowali parowie i wielcy wasale, wyższe duchowieństwo, radcy królewscy (biurokracja). Uprawnieni byli do: - prowadzenie polityki zagranicznej, - administrowania państwem, - prowadzenia finansów (w uzupełnieniu o Izbę Obywatelską), - wykonywanie sądownictwa (kasacja, ewokacja). Urzędnicy nadworni państwa U schyłku XV w zarząd państwa skupił się wokół kancelarii królewskiej. W administracji bieżące zadania wykonywały wyspecjalizowane agendy. Zatrudniano w nich około 100 fachowców , którzy przygotowali około 20 tys. dokumentów. Wiele urzędów zyskało na swym znaczeniu: - wzrosła pozycja kanclerza w kompetencji którego znajdowało się sprawowanie kontroli nad administracją i wymiarem sprawiedliwości, - nowego znaczenia nabrały urzędy skarbowe, Powstały wyspecjalizowane resorty (ministerstwa),stolica stała się centrum zarządu państwa, utworzono pocztę, oraz personel dyplomatyczny. Personel administracyjny tworzony był głównie ze szlachty i mieszczan. Sprzedajność i dzierżawa urzędów ułatwiły nobilitację i polityczne kariery mieszczan. Otrzymywali oni stałe pensje zamiast beneficjum.

Slide 6

Administracja terytorialna Podział administracyjny na niższe i wyższe okręgi, prenatalne i wyższe baliwaty utrzymały się bez zmian. Lokalnym urzędnikom ograniczono uprawnienia. Prewot zachował tylko sądownictwo. Stanowisko Baliwaty nabrało charakteru tytularnego. Powstały nowe urzędy zajmujące się sprawami skarbowymi, monetarnymi, zarządem dóbr królewskich, lasów, wód itp.. Stany Generalne wprowadzały własne urzędy skarbowe tzw. elekcje.

Slide 7

Ustrój miast Na obszarze Francji można było wyróżnić 3 rodzaje miast. Miasta prewotalne Rozwinęły się w środkowej Francji. Władzę sprawował prewot (urzędnik królewski lub prywatny). Zajmował się wymiarem sprawiedliwości przy współudziale ławników (wybieranych spośród mieszczan). W zastępstwie powołano mera i 12 przysięgłych. Miasta komunalne Rozwinęły się na północy państwa. Wyborem władz miejskich i ustawodawstwem zajmował się główny organ władzy (zebranie obywateli). Mer wraz z ławnikami kierowali administracją i sądownictwem. Ławnicy wybierani byli przez zgromadzenie obywateli lub elektorów bądź dotychczasowy skład zdający urząd. Ich liczba zależała od wielkości miasta (od 24 do 100).Spośród siebie wybierali mera pełniącego funkcję naczelnika administracji, przewodniczącego sądu, dowódcy milicji. Kadencja trwała rok lub dwa lata. Miasta konsularne Naczelnym organem władzy było zebranie obywateli, tzw. Parlament posiadający uprawnienia ustawodawcze. Wielka Rada z czasem zajęła miejsce Parlamentu. Do konsulów (organ kolegialny od 2 do 24 członków)należała władza wykonawcza i sądowa. Rada Mniejsza pełniła funkcje kontrolno doradcze. W XII w. urząd konsula zanikł, jego miejsce zastąpił podesta (jednoosobowy organ)

Slide 8

ANGLIA Monarchia stanowa w Anglii przypada na lata 1265 1485 Władza królewska W Anglii została ograniczona postanowieniami Wielkiej karty wolności (1215). Co było przyczyną walk wewnętrznych między monarchą a baronami. W efekcie: - powstanie tezy, iż król jest jak wszyscy, nie stoi ponad prawem i jest z nim związany, - osłabienie władzy królewskiej na rzecz parlamentu i jego przewaga(złożenie tronu przez Edwarda II 1327), -Jednakże pomimo ograniczeń monarcha miał prawo: - wydawania statutów, - prowadzenie polityki zagranicznej, - mianowania i odwoływania urzędników, - pełnił funkcję naczelnego dowódcy wojsk.

Slide 9

Administracja centralna Administracja terytorialna Rada Ścisła koncentrowała W XIV w. szeryf jako główny zarząd państwa której skład określał król. W okresie osłabienia władzy wpływ na wybór gremium mieli możnowładcy i Parlament. Kompetencja rady miała wpływ na: - administrację, - ustawodawstwo (ordenanse), - sądownictwo (odebrane w późniejszym okresie). urzędnik lokalny utracił większość swych kompetencji. W sądownictwie zastąpiony został przez sędziów pokoju. Funkcje porządkowe, skarbowe, wojskowe przejęte zostały przez nowe organy władzy. Powoływane były przez rycerstwo, hrabstwa lub patrycjat. Nominacja trwała rok. W XV w. zanika obyczaj objazdu obszaru hrabstwa co łączy się z utratą funkcji kontrolnych przez szeryfa.

Slide 10

W XII w. Anglii było 80 miast skupiających 5 ludności. Były to miasta królewskie bądź prywatne. Właściciele mianowali urzędników, którzy przewodniczyli sądowi miejskiemu. Cena za uwolnienie miasta spod władzy monarchy była wysoka i miała postać corocznego wykupu. Przez co ruch komunalny rozwinął się dopiero na początku XII w. Zwolnienie z dzierżawy podatków miejskich zapoczątkowało kształtowanie samorządów miejskich, co do tej pory było w zakresie szeryfa. Miasto po otrzymaniu zgody przez monarchę mogło przejąć miejską administrację skarbową. Podobnie było w miastach baronalnych. Miastom biskupim najtrudniej było uzyskać samorząd lokalny. Wybierano własnych urzędników burmistrza (mayora) i radę (od 12 do 24 członków)

Slide 11

RZESZA NIEMIECKA Władza królestwa Rzesza niemiecka nabrała w XVI w. charakteru konfederacji, składającej się z około 300 państewek o różnych ustrojach. Ustrój stanowy przetrwał przy tym najdłużej w Makleburgii, gdzie zakończył się dopiero w 1918r. Poprzez przepisy zawarte w Złotej bulii z 1356r Rzesza nadal pozostawała monarchią elekcyjną, która utrzymała się do 1806 r. Monarchia nieprzerwalnie znajdowała się w rękach Habsburgów. Kapitulacje cesarskie ograniczyły władzę cesarską od wyboru Karola V (1519).

Slide 12

Administracja centralna Maksymilian w latach 1500-1502 próbował utworzyć stały Rząd Rzeszy (Reichsregiment). Kolejny Rząd Rzeszy utworzył Karol V w 1521 (przetrwał do 1530). Siedziba Rządu znajdowała się w Norymberdze. Rząd składał się z : - cesarza jako przewodniczącego, - 20 członków ( w późniejszym okresie zwiększono o 2 delegatów). Miał wpływ na: - sprawy wewnętrzne i zagraniczne, - postanowienia podejmowano większością głosów, - samodzielnie mógł podejmować decyzje pod nieobecność króla Administracja terytorialna Utworzenie obwodów przyczyniło się do ujednolicenia administracji lokalnej. W każdym obwodzie tworzono kreistag (sejmik obwodowy) składający się ze starosty obwodowego i od 4 do 6 rajców. Ustalone w tym okresie granice przetrwały bez większych zmian do 1803r.

Slide 13

Ustrój miast Miasta podzielone były na: Cesarskie zwane państwowymi lub Rzeszy, zakładane przez cesarza, któremu podlegały. Norymberga, Ulm, Frankfurt nad Menem. Krajowe zakładane przez władców terytorialnych i feudałów świeckich. Zaliczano do nich Wiedeń i Drezno. W 1237r Wiedeń uzyskał rangę miasta państwowego. Biskupie Zakładane przez biskupów diecezjalnych. W XII i XIII w. zostały uwolnione spod ich zależności. Jako wolne miasta Rzeszy były uzależnione tylko od cesarza. Największym urzędnikiem był wójt lub sołtys. W XI w. Ruch komunalny przyczynił się do uwolnienia miast spod rządów właścicieli, miasta uzyskały samorządy. XII i XIII w. był to okres w którym miasta stały się wolnymi. Trzonem władzy była rada miejska (consylium civitatis). Tworzona z mieszczan lub podziału dotychczasowej ławy sądowniczej. Przewodniczył jej wójt (sołtys). Rada składała się z : - rajców (wybieranych corocznie, liczba zależała od wielkości miasta), - burmistrza (stojącego na czele rady), - prezydenta (wybierany był spośród burmistrzów). W skald Rady wchodził patrycjat. Do jego kompetencji należało: - ustawodawstwo miejskie, - zatwierdzanie statutów cechowych, - zapewnienie bezpieczeństwa - sądownictwo w sprawach handlowych i porządkowych, Organem zajmującym się sądownictwem była ława. Na przełomie XIV i XV wieku pospólstwo zrzeszone w cechach rzemieślniczych i gildach kupieckich przeciwstawiło się patrycjatowi. Nastał okres rewolt i tumultów. Zawierano kompromisy. Polegające na poszerzeniu Rady o pospólstwo. Obok starej tworzono nową rade w skład której wchodzili przedstawiciele cechów lub powoływano reprezentację pospólstwa albo trzeci ordynek. Które współrządziły miastem. Przy współtworzeniu nowych miast opierano się na istniejących wzorcach organizacyjno prawnych. Na podstawie których powstały miasta macierzyste, miasta córki lub miasta finalne. Tak powstało prawo lubeckie używane przez 140 miast jak i magdeburskie używane przez inne miasta.

Slide 14

ROSJA Monarchia stanowa zaistniała w 1480 trwała do II połowy XVII wieku Władza królewska Rozwój władzy monarszej przypadał na XVI w. Wielcy Książęta od 1547 (Iwan Groźny)używają tytułu cara (cesarza). Termin samorżowie był odzwierciedleniem ich charakteru władzy, czyli władzy absolutnej. Łącznie z prawem do życia lub śmierci. Prowadzącej do jednowładztwa. Car prowadził politykę zagraniczną, obsadzał urzędy, zwoływał sobory ziemskie, które znajdowały się pod pełną jego kontrolą. Okres wielkiej smuty trwający do 1613r miał wpływ na ograniczenie władzy. W połowie XVII w. zaprzysiężenie cara feudałom, dało im gwarancję nietykalności osobistej i majątkowej co dało podstawy do rozwoju monarchii stanowo przedstawicielskiej.

Slide 15

Administracja centralna Urzędnicy nadworni Duma Bojarska pełniła Organy powołane w XV funkcję Rady Królewskiej. Której skład ustalał car. Za Iwana Groźnego liczyła 28 członków. Początkowo zasiadali w niej tylko bojarzy (dumni), w późniejszym okresie dworianie (średnia szlachta). Pełniła charakter doradczy. Z czasem duma współdziałając z monarchą rozstrzygała najważniejsze sprawy (posiedzenia te nazywano Komnata). W XVII w. z Dumy wyodrębniła się Izba Sądowa. w. do administrowania państwem otrzymały miano prikazów, na czele których stali bojarzy (powoływani przez króla). Liczba ich wynosiła ok. 40. Zajmowali się sprawami: - dworsko skarbowymi, - sadowymi, - wojskowymi, - specjalnymi.

Slide 16

Administracja terytorialna Po likwidacji urzędu namiestnika w ujazdach (powiatach) oraz system kormelenija (1555). Iwan IV przeprowadził reformę administracji terytorialnej i oparł zarząd lokalny na samorządzie . Samorząd gubny przejął uprawnienia sądowe. W skład izby gubnej wchodzili: - starosta (wywodził się z dworiaństawa), - od 4 do 6 przysięgłych (chłopi), - diaków gubnych. Kadencja trwała rok. Samorząd ziemski zajmował się sprawami sądowymi, skarbowo gospodarczymi i politycznymi. Podlegali mu mieszczanie, chłopi (państwowi) i duchowieństwo klasztorne. Jego organami była izba ziemska w skład której wchodził: - starosta ziemski, - od 2 do 10 przysięgłych, - diakowie ziemscy. Wybierani byli przez wyższe warstwy społeczeństwa. Z powodu nieprawidłowego funkcjonowania na początku XVII w. zaczęto powoływać wojewodów, którzy byli mianowani przez cara i Dumę Bojarską. Kadencja trwała 2 lata. Obowiązki zawarte były w instrukcji. W zakres kompetencji wojewody wchodziły sprawy: - wojskowe, polityczne, - administracyjne, - skarbowe, - jednak w dużej mierze ograniczono sprawowanie polityki zagranicznej. W 1661 urząd wojewody czasowo zniesiony. Jednak w 1697 przywrócony ponownie.

Slide 17

Ustrój miast Książęta Nowogrodu w XI w .osadzali jako władców najstarszych synów. Utrzymano to do 1136r. Odtąd powoływani byli w drodze elekcji. W IX w. byli to książęta twerscy, w XV moskiewscy. Nowo wybrany książę podpisywał umowę (raid). Nowogród przekształcił się z księstwa ziemskiego w arystokratycznaą republikę miejską. Psków wyłonił się z terytorium Nowogrodu w 1347r jako republika. Rządy w republikach sprawowała Rada Państwa (Gospoda). Stanowiła radę bojarów składającą się z : księcia, namiestnika, biskupa, posadnika, tysiącznika (Nowogród), starostwy miasta, dawnych urzędników, przedstawicieli najbogatszych rodzin bojarskich. Liczyła 300 osób. Decydowała o: - polityce zagranicznej i wewnętrznej, - sprawach przedstawionych pod obrady wiecu, - kandydatach na urzędników. Również miała wpływ na - inicjatywę ustawodawczą, - uchwały wiecu. Książę wybierany był przez wiec. Pochodził z sąsiednich ziem. Wybór kończył się zaprzysiężeniem umowy (o niezmiennej treści). Która zawierała obowiązki i ograniczenia władzy książęcej. W zakresie obowiązków księcia znajdowało się: - naczelne dowództwo władz wojskowych, - sądownictwo (w stopniu ograniczonym). Ograniczenia wiązały się z: - brakiem decyzyjności w najważniejszych sprawach miasta, - brakiem możności wypowiedzenia wojny, - niemożność obsadzania wyższych urzędników, - niższych urzędników mianował za wiedza posadnika (główny urzędnik miejski wybierany przez wiec), - pozbawiony prawa kupna ziemi, - prowadzenia handlu. Obie republiki administracyjne dzieliły się na setnie z setnikami i ulice.

Slide 18

POLSKA monarchię stanową zapoczątkował Władysław Łokietek (1320) rozwinął ja Kazimierz Wielki jej kres rozpoczął się wraz z panowaniem Kazimierza Jagiellończyka (1447). Władza królestwa Do 1370r Polska była pod rządami Piastów (dynastia dziedziczna). Po wygaśnięciu ich rody stały się elekcyjnymi. Kolejni władcy zasiadali na tron jako spadkobiercy Piastów, ale za zgodą stanów i w zamian za przywileje. Do 1572 r elekcja królów odbywała się w obrębie dynastii Jagiellonów. Kandydata na króla ustalała Rada Królewska, akceptowana przez zjazd elekcyjny. Po koronacji zaprzysięgano króla potwierdzając prawa i przywileje stanów. Król pełnił zwierzchnictwo nad: - administracją, - wojskiem, - polityką zagraniczną, - mianowaniem urzędników dworskich, ziemskich, starostów (zasięgając opinii rady szlachty- posesjonatów) Pozycje króla osłabiła dożywotność wszystkich urzędów (dotyczyło to ustawodawstwa szlachty). Jedynie posiadanie królewszczyzny potęgowało znaczenie monarchy.

Slide 19

Administracja królestwa Rada Królewska stanowiła główny organ doradczy który tworzyli: - dygnitarze centralni, - dygnitarze ziemscy, - arcybiskupi, biskupi katoliccy. Urzędnicy narodowi Urzędy dzieliły się na koronne i nadworne. W skład urzędów wchodzili: - podskarbi koronny (zarządzał skarbem państwa, nadzorował archiwum skarbowe) - kanclerz, podkanclerz (kierowali pracą kancelarii królewskiej), - podskarbi nadworny (zajmował się rachunkowością państwa), - marszałek dworu (wielki koronny) zarządzał dworem królewskim, sądownictwem, - marszałek nadworny (powstał na początku XV w. pełnił rolę zastępcy Marszałka Dworu)

Slide 20

Administracja terytorialna Województwa z pełną hierarchią urzędników na czele z wojewodami dzieliły się na kasztelanie, które utrzymały się do XV w. Na ich miejscu powstały powiaty. W zakres ich kompetencji wchodziły sprawy skarbowe, sądowe a później administracyjne. Pozostałe dzielnice tworzyły ziemie. Zarząd lokalny należał do urzędników terytorialnych. Dzielono je na urzędy ziemskie i królewskie. Urzędy ziemskie dzieliły się na dygnitarskie i niższe. W skład urzędów dygnitarskich wchodzili : - wojewodowie, - kasztelanowie, - podkomorzowie, - sędziowie ziemscy. Powołanie ich przez króla na stanowiska wiązało się z zasięgnięciem opinii możnych danej ziemi (1386) , natomiast od przywilejów nieszawskich ustalono zasadę , wyboru monarcha dokonywał poprzez akceptacje jednego z czterech kandydatów, wybranych na sejmiku. Urząd ten miał chrakter dożywotni.

Slide 21

Wojewodowie Kasztelanowie stali na czele Monarchia stanowa urzędników ziemskich, - przewodniczyli radzie panów województwa i sejmikowi elekcyjnemu, - uczestniczyli w wiecu sądowym, - powoływali woźnych sadowych, - obejmowali jurysdykcją ludność żydowską. pozbawiła ich większości swoich kompetencji: - administracyjnych, - skarbowych, - sądowych. Ich pozycja wynikała jedynie z możliwości zasiadania w radzie królewskiej.

Slide 22

Podkomorzowie i sędziowie ziemscy Sprawowali władzę sądową. Niższe urzędy ziemskie takie jak np. stolnika, cześnika, podczaszego, łowczego, miecznika nabrały charakteru honorowego funkcje wojskowe pełnił chorąży i wojski. Natomiast sprawami sądowymi zajmowali się podsądek, pisarz ziemski i woźny. Starostowie i burgrabiowie Urzędnicy królewscy. Mianowani przez króla, byli jego namiestnikami (nazywano ich ramieniem królewskim). Wykonywali na swoim obszarze wszystkie funkcje władcze prócz nadawania przywilejów. W XIV w. utracili prawo zwoływania pospolitego ruszenia. Urząd objęty był ochrona majestatu. Starostwa dzielono na: - generalne (Wielkopolska, Ruś, Podole), - ziemskie, - grodzkie (burgrabiowie). Stała obecność króla w Małopolsce spowodowała konieczność utworzenia odrębnego zarządu na tych terenach. Powstał urząd - justycjusza - oprawcy (sądownictwo karne), - wielkorządcy (zarząd gospodarczy królewszczyzn), - burgrabiów (zarząd zamków). Główne kompetencje sądowe posiadał starosta krakowski. Ograniczenia w sprawowaniu urzędów nastąpiły w okresie monarchii stanowej. Można tu wymienić ekspektyw (przyrzekanie osobie do urzędu w razie jego opróżnienia) oraz zakaz łączenia niektórych urzędów.

Slide 23

Ustrój miast Kształtowanie się miast w Polsce trwało bardzo długo. W VIII X w. istniały osady możnowładczo plemienne, tzw. grody pierścieniowe (Kraków, Stardów). W XI w. powstały osady państwowe (Gniezno, Poznań, Kraków, Gdańsk). W XII w. pojawiły się osady kupiecko targowe. W XIII w. przybywający osadnicy z Niemiec zwłaszcza na terenie Śląska uzyskawszy immunitet sadowy i ekonomiczny na wydzielonym im obszarze ziemi tworzyli własne formy samorządu. Z czasem przyjęto wspólny model i organizację miast. Polegał na przyjęciu przez osadników prawa magdeburskiegoi i przeprowadzeniu tzw. lokacji (umieszczenie, osadzenie na miejscu). Podstawą do lokacji miasta był przywilej lokacyjny, który leżał w gestii panującego. Uprawniał do założenia miasta przez monarchę lub feudała, który go otrzymał. Na jego podstawie wydawano dokument lokacyjny dla wyodrębnienia miasta i mieszczan z określonego terytorium. W zależności kto wydawał dokument lokacyjny wyodrębniano miasta książęce (królewskie), jak i prywatne. Zasadźca był założycielem miasta. Z reguły pochodzenia niemieckiego. Zajmował się sprowadzeniem określonej liczby osadników. Oraz osadzeniem ich w mieście. Osadnicy posiadali wiele przywilejów min. zwolnienie z płacenia podatków, nadawano im dziedziczne parcele prywatne, ziemie oraz przywilej wolnego handlu i rzemiosła. Zapewniano godne warunki np. własne sądownictwo. Dla większości miast polskich wzorem ustrojowo prawnym był Magdeburg, stanowiący miasto macierzyste. Na podstawie którego tworzono kolejne ośrodki zwane miastami finalnymi lub córkami. Najwcześniej proces lokacji miast rozpoczął się na w dzielnicy śląskiej. Gdzie jako pierwsze lokowano Złotoryję (1211), a później Lwówek (1217). Na podstawie prawa magdeburskiego w Polsce do 1370r lokowano 234 miasta. Powstawały lokalne odmiany prawa magdeburskiego. Prawo średzkie (Środa Śląska), na którym lokowano od 1235r ponad 100 miast, głównie na Śląsku. Natomiast prawo chełmińskie (Chełmno) od 1233r na Pomorzu i Mazowszu, łącznie 225 miast. Miasta polskie lokowano również na prawie lubeckim. Lokacje te umiejscowione były na obszarze Pomorza Zachodniego. Na Pomorzu Gdańskim na prawie tym dokonano tylko 7 takich lokacji z których pozostały 3 gdyż Krzyżacy przenieśli na prawo chełmskie (Gdańsk, Tczew). Na czele miasta stał wójt (Vogt, advocatus). Z reguły zostawał nim zasadźca, który w ramach rekompensaty za poniesiony trud otrzymywał wójtostwo. Wójtostwo można było też nabyć drogą umowy kupna sprzedaży. Majątek wójta obejmował: grunty 10 łanów, dom i zabudowania, wsie podmiejskie, łąki i place pod budowę urządzeń gospodarczych. Wójt pełnił funkcję reprezentacyjno administracyjne, sądowe, policyjne, wojskowe. Z czasem bogactwo i znaczenie wójtów stało się niewygodne. W XIV w. rozpoczęto likwidacje urzędu wójtowskiego. Odbyło się to przez wykup. Rada i ława zajęła miejsce wójta jako organ samorządu miejskiego. Liczba rajców nie była stała. W zależności od wielkości miasta wynosiła od 4 do 12. Z czasem na czele rady stanął burmistrz, który jej przewodniczył i reprezentował miasto. Natomiast nie mógł samodzielnie decydować w sprawach miejskich. W kompetencji rady było ustawodawstwo miejskie, zatwierdzanie statutów cechowych, zapewnienie bezpieczeństwa i obrony, sądownictwo.

Slide 24

ITALIA Ustrój konsularny trwał od końca XI w. Do schyłku XII w.. Zebranie obywateli (arnegum, concio) podejmowało najważniejsze decyzje w sprawach miast i kierunkach jego polityki. Brali w nim udział wszyscy mieszkańcy posiadający prawa publiczne (civ es). Miało wpływ na: - uchwalanie prawa, - stanowieniu podatków, - decydowanie o wojnie i pokoju. Z czasem Zebranie obywateli zastąpione zostało przez Rade Wielką (consilum generale, ..) Składającą się z obywateli (liczba sięgała około 500 osób). Kadencja trwała pół roku. Rada ścisła (Consiliom minus, credantiae) wywodziła się z Rady Wielkiej. Była organem ścisłej władzy miejskiej. Miała charakter kontrolująco doradczy. Urząd konsulów powstał na koniec XI w. Najczęściej wyboru dokonywano na zgromadzeniu Wielkiej Rady. Wybierano elektorów, natomiast elektorzy wybierali konsulów (spośród wyższych warstw mieszczaństwa). Organ kolegialny liczył od 2 do 21 członków. Kadencja trwała zazwyczaj rok (czasami 2 lata). Po zakończeniu urzędowania składano pisemne sprawozdanie. Przyczyną zaniku ustroju konsularnego były wojny włoskie cesarza Fryderyka I, spory wewnętrzne, wzrost znaczenia możnego mieszczaństwa. Fryderyk I na mocy sejmu odbytego w 1158r, na polach romkolskich odebrał miastom prawo wyboru własnych urzędników.

Slide 25

Okres podesty U schyłku XII w. nazwany na wzór mianowanego urzędnika przez Fryderyka I. Urząd jednoosobowy. Możliwość dostępu godności podesty możliwa była przez spełnienie następujących warunków: - ukończony 30 rok życia, - pochodzenie rycerskie, - zamieszkiwanie w mieście odległym o 50 mil, - posiadanie odpowiedniego wykształcenia, - prowadzenie ściśle określonego trybu życia, - zakaz sprowadzania do miast rodzin, - zakaz zakupu nieruchomości, - zakaz prowadzenia interesów, - zakaz opuszczania murów miejskich. Kadencja podesty trwał od pół do roku. Otrzymywali stałe wynagrodzenie. W zakres obowiązków podesty wchodziła: - władza administracyjna, - władza sadowa, - władza wojskowa, - ściąganie podatków, - utrzymanie pokoju, - opieka nad ubogimi i szpitalami. Wspierani byli przez urzędników niższej rangi (sędziów, notariuszy, skarbników). Po upływie kadencji składał sprawozdanie przed syndykatem. W zależności od wyniku kontroli podesta otrzymywał wynagrodzenie bądź musiał pokryć szkody.

Slide 26

Okres cechowy W komunach włoskich w XII w. zaczęły powstawać cechy. Na przełomie XIII i XIV w. istniały 23 cechy. Stanowiły odmienne organizmy w ramach komuny. Przewodniczyli im starsi cechowi (kapitanowie, konsule, pierwsi). Prowadzili działalność gospodarczą, służyli w piechocie (pedites). Przeciwwaga była kawaleria (cavalieri) skupiająca szlachtę. Przyczyniło się to do powstania dwóch rywalizujących ze sobą komun peditum i militum. W Polowie XIII w. W miatsach włoskich nastąpił podział władzy i powstanie 2 gmin: właściwej, komuna podesty została przy organizacji zarządu miasta oraz ludowej (cechowej) w skład której wchodzili: - kapitan ludu (capitano del popolo), - Rady Starszych (Rada Wielka), - Rady Tajnej (Rada Mniejsza), - Rady Ludowej (ogół zgromadzenia). Signorie wiązały się z centralizacją władzy w komunach miejskich. Na przełomie XIII i XIV w. kapitanowie ludu lub podeści pełnili urząd przez dłuższy okres później dożywotnio. Powiększono im zakres władzy, przez co stał się niemal dyktatorski. Stali się władcami, panami miasta (signore del comune). Tytuł księcia dziedzicznego (principe) nadawany był przez cesarza lub papieża.

Slide 27

Republiki miejskie W XII i XII w. ustrój miast środkowo włoskich w Toskanii, gdzie głównym ośrodkiem była Florencja, którą do XIII w. rządziła szlachta. Właściwie znajdowała się w rękach podesty, Rady Wielkiej (300 osób), Rady Mniejszej (90 osób). Spowodowało to ogólne niezadowolenie mieszczaństwa, od patrycjatu, pospólstwa aż po plebs. W 1250 władzę przejął lud. System rządu oparto na organizacji wojskowej. - Podzielono mieszczaństwo na 20 kompanii ((odp. Dzielnica miasta), - Na czele każdej stał chorąży, - wyższy rangą był kapitan ludu wraz radą starszych. Doszło do rewolt, które były przyczyną niezadowolenia szlachty z nowego ustroju. W 1294r ustalono nowy ustrój w Zarządzeniu sprawiedliwości. Władza należała do: - 21 osobowej rady (złożonej z przedstawicieli cechów), - chorążego sprawiedliwości (wykonawcza, wojskowa). Demokratyczny ustrój republiki mieszczańskiej utrzymał się do 1378r.

Slide 28

Republiki arystokratyczne W XI w ukształtowała się komuna w Wenecji. Władza należała do arystokracji. Corocznie wybierano Rade Wielką, która reprezentowała interesy arystokracji. Członkostwo w radzie było dziedziczne ąz do końca XIII w.. W Złotych Księgach znajdowały się nazwiska rodów które mogły w niej zasiadać. Liczyła 480 osób. Zakres jej sprowadzał się do: - ustawodawstwa, - uchylania podatków, - nadawania godności, - prawo miejskie, - decydowanie o wojnie i pokoju. Pozostałe atrybuty władzy przeniesione zostały na inne organy miejskie. Formalnym naczelnikiem Wenecji był doża do którego należała władza wykonawcza. Wybierany był przez kolegium elektorów złożone z 2członków Rady (ukończony 30 rok życia). Skomplikowana 9 stopniowa elekcja. Pierwotnie władza nieograniczona. Od końca XII w. musiał zaprzysięgać kapitulacje określające przysługujące mu uprawnienia. Kontrolowany przez Radę Mniejszą i Radę Dziesięciu. Za nadużycia konsekwencje majątkową ponosiła rodzina nawet po śmierci doży. Organem doradczym była Rada Mniejsza, w połowie XIII w. przekształciła się w senat. Liczba jego członków z czasem liczyła 300 osób. Senat zajmował się polityka zagraniczną, kościelną, finansową.

Slide 29

Najjaśniejsza Signoria w Wenecji była organem reprezentacyjno państwowym. Składała się z doży i 6 osobowej Tajnej Rady. Wybierana na rok. Czuwała nad wykonaniem Rady Wielkiej i Senatu. Sprawiała najwyższe sądownictwo, rozstrzygała spory. Reprezentantem ustroju o charakterze oligarchiczno arystokratycznym była Genua. Władza należała do zgromadzenia generalnego obywateli składająca się prawie z samych kupców. Początkowo władze wykonawczą sprawowało 4 konsulów. W 1257r powołano urząd kapitana ludu z tytułem doży (od 1309r). W XVI w. na czele stanął doża wybierany co 2 lata. Funkcję doradczą pełnił Senat złożony z 12 gubernatorów. Rada wielka składała się z 400 członków. Wybierała Rade Mniejszą pełniącą funkcje kontrolne.

Slide 30

KONIEC