Wojny Rzeczpospolitej w XVII wieku

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

Wojny Rzeczpospolitej w XVII wieku.

Slide 2

Polityka bałtycka Stefana Batorego W końcu XVI wieku rozgorzały na nowo wali o dominium Maris Baltici, w które tym razem zaangażowała się Moskwa atakując inflanckie posiadłości Rzeczpospolitej. Aby odepchnąć wojska moskiewskie sejm Rzeczpospolitej w 1578 r. opowiedział się za wojną i ustalił nowe podatki, powołał do życia tzw. piechotę wybraniecką. Stefan Batory jednak nie zaatakował Inflant, ale postanowił uderzyć bezpośrednio w posiadłości moskiewskie i odciąć Inflanty od Moskwy.

Slide 3

Stefan Batory

Slide 4

Jam Zapolski Taktyka Batorego okazała się słuszna ponieważ zorganizowane 3 wyprawy: na Połock, Psków i Wielkie Łuki zakończyły się sukcesem i zmusiły Moskwę Iwana IV Groźnego do podpisania rozejmu w Jamie Zapolskim w 1582 roku. Po zakończeniu wojny rozpoczął się okres integracji Inflant z Rzeczpospolitą.

Slide 6

Bezkrólewie i elekcja Wazów W 1586 r. Stefan Batory umarł i w Rzeczpospolitej pojawił się problem następstwa tronu. Zgłoszone kandydatury podzieliły kraj na dwa obozy: - Zwolenników dynastii Wazów na czele z Anną Jagiellonką i kanclerzem Zamoyskim (Jan III Waza był wnukiem Zygmunta Starego); - Zwolenników Maksymiliana Habsburga; Miało już nawet dojść do zbrojnego rozwiązania sprawy, ale wojska Habsburga nie zostały dopuszczone do Krakowa, co przesadziło o wyborze młodego księcia ze Szwecji Zygmunta III. W 1587 został królem Polski.

Slide 7

Zygmunt III Waza i Maksymilian Habsburg

Slide 8

Walka o tron ostatecznie została rozstrzygnięta na polu bitwy, gdyż wojska Habsburga zostały pokonane przez armię Jana Zamoyskiego w bitwie pod Byczyną i wzięciem Maksymiliana do niewoli. Konflikt zakończono oficjalnie w 1589 roku podpisaniem traktatu bytomsko bydgoskiego, ale Habsburg uznał Zygmunta III jako króla polskiego dopiero w 1598 roku.

Slide 10

Polityka Wazów Za panowania Zygmunta III pogłębiało się polityczne znaczenie magnaterii, co powodowało niezadowolenie szlachty, na której czele w obozie antykrólewskim stanął Jan Zamoyski, odsuwany od władzy przez młodego króla. Sytuacja napięcia między królem wchodzącym w układy z Habsburgami, szlachtą i magnaterią doprowadziła do wybuchu rokoszu szlacheckiego zwanego sandomierskim lub rokoszem Zebrzydowskiego w latach 1606-1608.

Slide 11

Rokosz sandomierski W 1606 roku sejm odrzucił proponowane przez Zygmunta III reformy mające na celu wzmocnienie władzy monarszej. Zapoczątkowało to konflikt z przywódcą opozycji Mikołajem Zebrzydowskim oraz Januszem Radziwiłłem. Pod hasłem obrony wolności szlacheckich zwołali zjazd szlachty do Sandomierza, gdzie zawiązali konfederację. Rokoszanie zarzucali królowi zbytnie uleganie doradcom, a ci najbardziej radykalni ogłosili detronizację Zygmunta III.

Slide 12

Rojaliści, czyli zwolennicy króla zwołali swoją armie skierowana przeciwko rokoszanom. Do starcia doszło w lipcu 1607 roku pod Guzowem. Bitwę przegrali rokoszanie, gdyż wojskami królewskimi dowodził jeden z najlepszych dowódców wojskowych hetman Stanisław Żółkiewski. Był on również mediatorem w rozmowach pomiędzy rokoszanami a królem. Rokoszanie ukorzyli się przed królem, a w zamian w 1609 r, król ogłosił dla nich amnestię.

Slide 13

Wojna ze Szwecją W pierwszych latach panowania Zygmunta III problemem stała się polityka zagraniczna, a zwłaszcza stosunki ze Szwecją. Po śmierci Jana Wazy następcą tronu miał zostać Zygmunt. Napotkało to jednak sprzeciw stryja Zygmunta Karola Sudermańskiego. W 1599 parlament szwedzki zdetronizował Zygmunta III i powołał na tron Karola Sudermańskiego, którego koronowano w 1604. W odpowiedzi Zygmunt przyłączył do rzeczpospolitej, należącą wówczas do Szwecji Estonię.

Slide 14

Fakt ten rozpoczął otwarty konflikt zbrojny koncentrujący się w Inflantach. Kampanie inflanckie w latach 1600 1611, 1617 -1625 zakończyły się zajęciem Inflant przez Szwecję. W pierwszej fazie walk wojska Rzeczpospolitej (dowodzone przez Jana Zamoyskiego, Krzysztofa Radziwiłła i Jana Karola Chodkiewicza) zdołały odrzucić Szwedów w bitwie pod Kircholmem w 1605 r. Był to wielki sukces militarny Polski. Główną role odegrała tu husaria. Już w 1626 roku następca Karola Sudermańskiego Gustaw II Adolf, zorganizował wyprawę na Prusy Królewskie i zajął miasta u ujścia Wisły. Jedynie Gdańsk stawił zdecydowany opór. Walki były wyrównane, ale nawet zwycięstwa strony polskiej pod Oliwą i pod Trzcianą nie przyniosły sukcesu Polsce. W 1929 r. strona polska i szwedzka podpisały rozejm w Altmarku czyli w Starym Targu.

Slide 16

Rozejm w Altmarku - 1629 - Szwedzi otrzymali część Inflant położoną na północ od rzeki Dźwiny; - Szwecja otrzymała porty pruskie oprócz Gdańska, Pucka i Królewca - Szwedzi otrzymali też prawo pobierania 3,5 cła od morskiego handlu Gdańska;

Slide 17

Władysław IV Porażki Gustawa II Adolfa w Rzeszy i w końcu jego śmierć w 1632 r. stworzyły dla Rzeczpospolitej całkiem dobrą sytuację polityczną, zwłaszcza w okolicznościach przejęcia władzy przez nowego monarchę Władysława IV, który rozpoczął budowę floty wojennej, portu na Helu i warsztatów okrętowych w Pucku. Szlachta jednak nie chciała kolejnej wojny ze Szwedami oraz obawiała się, że król dysponujący flotą zechce wzmocnić swoją władzę. W takich nastrojach komisarze królewscy podpisali 26-letni rozejm ze Szwecją w Sztumskiej Wsi w 1635 r. Szwecja wycofała się z portów pruskich, zrezygnowała z ceł, w zamian za co utrzymała nabytki terytorialne w Inflantach.

Slide 18

Wojny z Rosją Po śmierci Iwana IV Groźnego państwo moskiewskie pogrążyło się w kryzysie. Dało to okazję ingerować innym państwom w jego sprawy wewnętrzne. W początku XVII wieku grupa polskich magnatów na czele z Jerzym Mniszchem zorganizowała intrygę polityczną, której celem było osadzenie na tronie Dymitra Samozwańca.

Slide 19

Dymitr i dymitriady Dymitr Samozwaniec miał być cudem ocalonym synem cara Iwana IV. W rzeczywistości był to Grigorij Otriepjew mnich zbiegły z monasteru. W 1605 roku zdobył on poparcie magnatów polskich, zorganizował wyprawę, w trakcie której zdobył Moskwę i w konsekwencji koronował się na cara. W 1606 r. ożenił się córką Jerzego Mniszecha Maryną. Wkrótce potem został zamordowany, ale po nim pojawiali się kolejni Dymitrzy, którzy twierdzili, że są ocalonymi synami cara Iwana IV. Okres pojawiania się Dymitrów Samozwańców nazywamy dymitriadą.

Slide 20

Wojny z Moskwą Początkowo owi Dymitrzy poszukiwali wsparcia wojskowego u sąsiadów Rosji, w tym przede wszystkim w Rzeczpospolitej i znajdowali je. Oficjalnie Polska przystąpiła do wojny w 1609 roku, a pretekstem do wojny było zawarcie pokoju wieczystego Rosji i Szwecji, które odtąd miały prowadzić wspólna politykę zagraniczną. W 1610 roku wyruszyła polska wyprawa na Moskwę, na której czele stanął sam Zygmunt III i hetman Stanisław Żółkiewski, który w 1610 r. rozgromił wojska rosyjskie w bitwie pod Kłuszynem.

Slide 22

Hetman Żółkiewski odnosząc wielki sukces pomaszerował na Smoleńsk, zawarł ugodę z bojarami moskiewskimi, a ci w zamian ofiarowali tron królewiczowi Władysławowi IV. W 1611 Smoleńsk skapitulował, do niewoli dostał się ówczesny car Wasyl Szujski, ale sytuacja szybko uległa zmianie. Rosjanie coraz gorzej odbierali obecność polskich wojsk w Moskwie, rozpoczęli oblężenie Kremla i w 1612 r. Polacy zostali wygnani z Moskwy. Nie pomogła nawet interwencja lisowczyków. W 1613 r. Rosjanie ukoronowali nowego cara Michała Romanowa. Dynastia ta panowała w Rosji aż do 1917 roku.

Slide 23

Królewicz Władysław IV zorganizował wyprawę mającą na celu odzyskanie Rosji, ale zakończyła się ona niepowodzeniem i Polska została zmuszona do podpisania w 1618 roku rozejmu w Dywilinie. Na jego mocy Rzeczpospolita otrzymała ziemię siewierską, czernihowską i smoleńską. Już w 1632 r. w czasie bezkrólewia po śmierci Zygmunta III armia rosyjska zaatakowała Smoleńsk. Odsiecz smoleńska poprowadzona przez Władysława IV zmusiła Rosjan do odwrotu. W 1634 r. zawarto pokój wieczysty w Polanowie, na mocy potwierdzono nabytki terytorialne Polski otrzymane na mocy pokoju w Dywilinie. Władysław IV zrzekł się roszczeń do tronu carskiego.

Slide 24

Wojny z Turcją Już w końcu XVI wieku pomiędzy Rzeczpospolitą a Turcją pojawiły się konflikty, których przedmiotem były wpływy na terenach naddunajskich zwłaszcza w Mołdawii i Wołoszczyźnie. Kwestią sporną były również najazdy Kozaków na tereny uzależnione od Turcji.

Slide 25

Kozacy i kozaczyzna W końcu XVI wieku na terenach dzisiejszej Ukrainy pojawiło się zjawisko kozaczyzny. Twórcami jej byli Kozacy miejscowa lub napływowa ludność zwłaszcza chłopi, mieszczanie i zubożała szlachta, która uciekając przed niesprawiedliwością lub uciskiem podatkowym zbiegła na tereny Dzikich Pół tzw. Zaporoża. Tam z dala od powinności pańskich zamieszkiwali. Organizowali oni wyprawy łupieskie na tereny naddunajskie (w łodziach zwanych czajkami), które w owym czasie należały do Imperium Tureckiego.

Slide 28

Rejestr kozacki Jeszcze w 1582 r. z inicjatywy Stefana Batorego utworzono tzw. Rejestr kozacki, czyli zaciąg Kozaków do wojska na usługach Rzeczpospolitej. Początkowo było to ok. 500 Kozaków, później liczba ta wzrosła, zwłaszcza iż ci którzy służyli w wojsku pobierali żołd. Aby zmusić króla do zwiększenia liczby Kozaków rejestrowych, organizowali oni zbrojne powstania. Problem ten stał się jednym z poważniejszych w polityce XVII wieku.

Slide 29

Wojna z Turcją Turcja, zajęta Habsburgami, długo nie była zainteresowana konfliktem z Rzeczpospolitą. Sytuacja zmieniła się gdy Zygmunt III Waza, korzystając z zamieszania wywołanego wojną trzydziestoletnią, spróbował poszerzyć wpływy w Hospodarstwie Mołdawskim. Spowodowało to otwarty konflikt polsko turecki. Wojnę rozpoczęła strona polska pod dowództwem hetmana wielkiego koronnego Stanisława Żółkiewskiego, który wkroczył na teren Mołdawii.

Slide 30

Cecora i Chocim Wyprawa Żółkiewskiego , z powodu braku dyscypliny wśród żołnierzy, zakończyła się klęską w czasie bitwy pod Cecorą w 1620 roku. Na domiar złego, w czasie odwrotu, zginął sam hetman wielki koronny. Rok później, w 1621 r zjednoczone wojska polsko litewskie pod dowództwem hetmana wielkiego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza stawiły czoło armii tureckiej pod Chocimiem. Twierdza została obroniona a strona turecka musiała zawrzeć w 1621 r. pokój. Strony zobowiązały się powstrzymywać się od przekraczania granicy na Dniestrze.

Slide 32

Strona turecka jednak już w 1633 rozpoczęła nowe działania. Tym razem ponownie zostały zahamowane dzięki wojskom dowodzonym przez hetmana wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego. Po tym zwycięstwie stosunki polsko tureckie uległy uspokojeniu na ponad 30 lat. Kolejny konflikt wybuchł dopiero pod koniec lat 60. XVII wieku.