Teoria zmiany społecznej

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 2

Dahrendorf stwierdza, że w stosunkach społecznych wszechobecne są stosunki zależności. Wszelka organizacja społeczna jest oparta na zróżnicowaniu pozycji wyższych i niższych, każda pozycja w imperatywnie skoordynowanej grupie może być przypisana komuś, kto sprawuje władze, bądź komuś, kto władzy podlega. Interesy mających władze i tych, którzy są władzy pozbawieni, są ze sobą sprzeczne: pierwsi są zainteresowani w utrzymaniu statusu quo, drudzy natomiast w jego zniesieniu. Konflikt nie wybucha od razu, gdyż początkowo owe interesy są utajone, a ich nosiciele nie tworzą jeszcze grup w pełnym słowa znaczeniu, lecz tylko quasi-grupy, które staja się grupami wówczas, gdy interesy stają się jawne tj. zostają uświadomione. Przekształcanie się interesów utajonych w jawne, quasi-grup w grupy, oznacza wybuch konfliktu, który powoduje szybsza lub wolniejsza zmianę status quo.

Slide 3

Zmiana oznacza zjawisko lub proces przejścia obiektu, faktu, kategorii itp. z jednej fazy w inną, z jednego stanu w odmienny, z jednej kategorii w kategorię różną od poprzedniej, z jednej formy w formę różną od tej poprzedniej - zarówno pod względem jakościowym lub też ilościowym. Zmiana społeczna w tym rozumieniu to forma procesu społecznego, polegającego na pojawianiu się, znikaniu lub restrukturyzacji dotychczas istniejących składników rzeczywistości społecznej.

Slide 4

Główne typy zmian to: a) zmiana autonomiczna (endogeniczna) forma zmiany społecznej, wywołana pośrednio lub bezpośrednio przez procesy lub czynniki wewnętrzne danego systemu społecznego, b) zmiana zewnętrzna (egzogeniczna) forma zmiany społecznej spowodowanej bezpośrednio lub pośrednio przez czynniki sprawcze lub procesy zewnętrzne wobec zmieniającego się systemu społecznego, c) zmiana ewolucyjna będąca efektem ukierunkowanego procesu rozwojowego, zmierzającego bez gwałtownych skoków czy napięć do realizacji bardziej funkcjonalnie skoordynowanego, a zarazem bardziej skomplikowanego układu. Zmiana ewolucyjna dokonuje się w stosunkowo długim czasie i polega na przejściu zjawiska, procesu lub społeczeństwa z jednego etapu (stadium) rozwojowego w następny; inaczej: jest to proces nieustannych, stopniowych zmian ilościowych w obrębie określonej jakości. d) zmiana rewolucyjna dokonuje się w postaci przewrotu, gwałtownych przemian jakościowych lub ilościowych, trwających i kształtujących się skokowo. Zmiana rewolucyjna zazwyczaj powoduje głębokie przekształcenia wzorców, norm i paradygmatów społecznych, przeobrażenie istniejącego stanu rzeczy oraz nagłe

Slide 5

Teoria zmiany społecznej koncentruje się na różnorodnych aspektach zmiany społecznej, w szczególności na czynnikach jej pojawiania się, przebiegu, naturze, skutkach oraz poszczególnych odmianach oraz przypadkach procesu tej zmiany. Czynniki zmian: nowa technika i technologia (T. Lenski, W. Nolan; 1991) wartościujące przekonania na temat tego jak być powinno w odniesieniu do podstawowych dziedzin życia społecznego (M. Weber; 1904) dyfuzja (rozprzestrzenianie się) nowości i wartości; uczenie się jednych społeczeństw od drugich, zmiana stosunków ekonomicznych w ramach zmiany strukturalnej.

Slide 6

FUNKCJONALISTYCZNA SPOŁECZNEJ TEORIA ZMIANY Funkcjonalizm, dzięki swym korzeniom sięgającym organicyzmu początków XIX w., jest najstarszą i do dziś jedną z najważniejszych perspektyw teoretycznych w socjologii. Podstawowe założenia: 1. Całości społeczne - społeczeństwo lub też organizm społeczny lub system społeczny wymagają pewnych wzorów lub środków służących do zintegrowania swych elementów składowych. 2. Pewne procesy czy komponenty w całościach społecznych - takie np. jak podział pracy, sumienie zbiorowe, prawo czy religia - działają w kierunku utrzymania integracji - całości społeczeństwa. 3. Obok analizy przyczyn istnienia danych elementów i zmian w nich zachodzących, należy zająć się konsekwencjami, jakie mają one dla utrzymania integracji całości społecznej.

Slide 7

4. Stąd analiza funkcjonalna społeczeństwa zawiera w sobie dwustopniową metodę: (a) poszukiwanie elementów, które utrzymują integrację całości społecznej, oraz (b) poszukiwanie przyczyn istnienia i zmian zachodzących w tych elementach. 5. Potrzeba integracji całości społecznej może pomóc wyjaśnić istnienie i zmiany zachodzące w tych elementach, które przyczyniają się do integracji. 6. Definicja celów społeczeństwa jako całości może powodować powstawanie pewnych elementów składowych, a także regulować ich zmiany w taki sposób, by przyczyniały się one do utrzymania tych celów.

Slide 8

Funkcjonalne wymogi społeczeństwa to elementy systemu społecznego konieczne do jego przetrwania, sprawnego funkcjonowania i utrzymania właściwej, wewnętrznej integracji a) Adaptacja: ustalenie właściwych stosunków ze środowiskiem, w sposób zapewniający stały dopływ środków koniecznych do funkcjonowania systemu. b) Osiąganie ustalonych celów i wytyczanie sposobów ich realizacji, c) Integracja zapewnienie odpowiedniego, spójnego układu stosunków pomiędzy poszczególnymi elementami systemu, d) Socjalizacja przekazywanie wzorów kulturowych i społecznych, e) Kontrola społeczna zaburzeń wewnętrznych (szczególnie wszelkich form dewiacji) f) Stratyfikacja przypisanie do określonych ról społecznych najwłaściwszych członków społeczeństwa

Slide 9

Ład społeczny stanowi główny modus vivendi. Funkcjonalny model społeczeństwa wyobraża je w postaci stanie equilibrium, ładu, równowagi, czy homeostazy. Istota zmiany społecznej (w ujęciu funkcjonalizmu) Chociaż integracja społeczna nie jest w nigdy doskonała, systemy społeczne zasadniczo znajdują się w stanie dynamicznej równowagi, tj. przystosowawcze reakcje na zmiany zewnętrzne zmierzają do minimalizacji zmiany wewnątrz systemu.

Slide 10

T. Parsons w The Social System ujmuje system społeczny jako całość pozostającą w stanie equilibrium (pojęcie to zostało zapożyczone od socjologa włoskiego, Vilfreda Pareto). Oznaczało to zarazem dążenie społeczeństwa do osiągnięcia tego stanu (inaczej homeostazy) oraz wytwarzanie mechanizmów integrujących różne poziomy rzeczywistości społecznej i utrzymujących to equilibrium. Dla tego celu musi dojść do zintegrowania systemów osobowości z systemami społecznymi i kulturowymi. Parsons zakłada, iż przyczyniają się do tego dwa mechanizmy ogólne, które spełniają tę funkcję: mechanizmy socjalizacji i kontroli społecznej. Dla T. Parsonsa głównym wymogiem funkcjonalnym była zatem integracja osobowości z systemem kulturowym i społecznym.

Slide 12

Rozwój społeczny: 1) wieloetapowy wielofazowy proces przemian społecznych, zmierzający określonym kierunku, powodujący wzrost stopnia zorganizowania społeczeństwa (grup, zbiorowości) i dokonujący się kolejności wynikającej z jego wewnętrznych praw. Zwykle odbywa się na zasadzie dążenia od form niższych w sensie społeczno-ekonomicznym (np. wspólnota pierwotna) do form wyższych (np. społeczeństwo post-industrialne), wówczas utożsamiany jest z postępem, 2) proces przemian społecznych, którego prawidłowy przebieg powoduje m.in. wzbogacenie zróżnicowanie struktur organizacyjnych kulturowych danej zbiorowości. Również: rozszerzenie się możliwości zaspokajania potrzeb indywidualnych i jednostkowych w różnych okresach historycznych.

Slide 13

Wyróżnia się następujące główne odmiany teorii rozwoju społecznego: marksistowską (uwzględniającą determinizm ekonomiczny), konfliktową. Determinizm: stanowisko filozoficzne, według którego wszystkie zdarzenia są jednoznacznie i całkowicie wyznaczane przez okoliczności i warunki, w jakich występują. Determinizm ekonomiczny (najdobitniej głoszony przez K. Marksa) był poglądem, według którego ludzkie zachowania i ich wzory oraz struktura społeczna są uwarunkowane przez czynniki ekonomiczne (Marksowskie byt kształtuje świadomość).

Slide 14

Według marksistowskiego i materialistycznego ujęcia rozwoju społecznego jednym z głównych czynników rozwoju społecznego jest konflikt społeczny, jedno z podstawowych pojęć socjologii, który oznacza proces społeczny zachodzący pomiędzy jednostkami, grupami, klasami w wyniku sprzeczności interesów i powodujący wrogość między nimi. Następstwem konfliktu jest współzawodnictwo, walka lub rozwiązanie kompromisowe w skutek czego dokonuje się postęp, rozwój, doskonalenie, przechodzenie do wyższych form, wolnych od konfliktogennych przyczyn. Szczególne znaczenie w historii ludzkości miały konflikty społeczne między dwoma antagonistycznymi klasami: posiadaczy i nie-posiadających. Konflikt społeczny klasowy wynika ze sprzeczności interesów klas społecznych w sferze ekonomicznej, politycznej ideologicznej.

Slide 15

Konflikt (z łaciny conflictus - zderzenie), niezgodność, sprzeczność interesów, poglądów, spór, zatarg. W naukach społecznych oznacza to walkę ludzi reprezentujących odmienne wartości (moralne, ideologiczne, religijne), walkę o władzę bądź dostęp do ograniczonych dóbr (materialnych, surowcowych). Celem stron uczestniczących w konflikcie jest nie tylko osiągnięcie pożądanych wartości, ale także zneutralizowanie, ograniczenie lub wyeliminowanie przeciwnika. Można wyróżnić konflikty: ekonomiczne, społeczne, polityczne, międzynarodowe. W praktyce konflikty mają różny charakter i siłę, mogą przybierać formę np. wojny, rewolucji, strajku, konkurencji. W tradycyjnym ujęciu przyjmowany jest jako zbędny i szkodliwy, w ujęciu funkcjonalistycznym konflikt służy reorganizacji społeczeństwa.

Slide 16

Funkcjonalne ujęcie konfliktu społecznego Lewisa A. Cosera: Konflikt należy postrzegać nie jako dysfunkcje, ale jako czynnik pozytywny, a źródeł sytuacji konfliktowej dopatruje się w aspiracjach i ambicjach jednostek. Trwanie konfliktu: im mniej ograniczone są cele przeciwników w konflikcie, tym bardziej konflikt będzie się przedłużał. Im większe jest emocjonalne zaangażowanie członków oraz im większa jest sztywność struktury, w której zachodzi konflikt, i im bardziej pozorny jest charakter konfliktu - tym mniej prawdopodobne, ze cele stron konfliktu będą miały ograniczony charakter, Dalej, im mniejsza jest zgoda co do celów konfliktu, tym bardziej długotrwały będzie ten konflikt. W tych dwóch twierdzeniach L.Coser podkreśla fakt, że długotrwałe będą takie konflikty, w których dążyć się będzie do osiągnięcia szerokiej gamy celów, lub też w których cele te są nieokreślone. Gdy cele te są ograniczone i starannie wyartykułowane, możliwe jest rozpoznanie, kiedy zostaną osiągnięte, dysponując zaś wiedza o warunkach osiągnięcia celu można łatwiej położyć kres konfliktowi.

Slide 17

Konfliktowy Dahrendorfa: model społeczeństwa Ralfa Konfliktowy model społeczeństwa opiera się na czterech założeniach, diametralnie przeciwstawnych założeniom modelu funkcjonalistycznego: Każde społeczeństwo w każdym momencie podlega procesom zmiany zmiana jest wszechobecna. W każdym społeczeństwie w każdym momencie występuje niezgoda i konflikt konflikt społeczny jest wszechobecny. Każdy element w społeczeństwie przyczynia się do jego dezintegracji i zmiany. Każde społeczeństwo opiera się na przymusie stosowanym przez jednych jego członków w stosunku do innych.

Slide 18

Modernizm wyrażał w niektórych swoich aspektach optymizm z powodu wzrostu technologicznego, porządku w obrębie jednolitej całości (przykładem może być jednocząca się Europa, zmierzanie do ujednolicania kultury, stylu bycia, wyrażania się itp.).

Slide 20

Postmodernizm (post- fr. modernisme, niem. Modernismus): współczesny kierunek w sztuce, literaturze, muzyce i filozofii charakteryzujący się odejściem od koncepcji modernizmu, negacją nowoczesności, współczesnej cywilizacji, konsumpcyjnego stylu życia, unifikacji i racjonalizacji rozumienia porządku świata, dążący do przewartościowania tych tendencji i zwracający się ku historycznym sposobom myślenia i tworzenia; Ostrze postmodernizmu jest skierowane przeciwko technizacji, unifikacji, racjonalizacji, totalizacji cywilizacyjnej ostatnich dwu stuleci, wielkomiejskości, użytkowo-konsumpcyjnemu stylowi życia.

Slide 21

Jego zwolennicy głoszą schyłek i rozpad istniejących dotąd tradycji. Pod hasłem dekonstrukcji promują odrzucenie wszelkich struktur i schematów, proponując jednocześnie radykalny pluralizm. Chcą udowodnić, iż w tej dziedzinie rzeczywistości istnieje wiele niezależnych od siebie podstawowych czynników czy zasad. W przypadku postmodernizmu, pluralizm odnosi się do form wiedzy, sposobów myślenia i życia jak również wzorców postępowania. Postmoderniści, mając na uwadze demokrację i tolerancję, negują istnienie obiektywnej prawdy o rzeczywistości, uważając ją za środek przymusu. Należy porzucić tradycyjne kryteria oceny, a zatem usunąć poczucie filozoficznej pewności, które wynikało z założenia, że rzeczywistość ma jakąś istotę czy obiektywną prawdę narzucaną społeczeństwu.