Historia filozofii średniowiecznej

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

Historia filozofii średniowiecznej Artur Andrzejuk

Slide 2

Plan wykładów Filozofia na dworze Karola Wielkiego. Jan Szkot Eriugena. Spory filozoficzne w XI i XII wieku: dialektycy i antydialektycy, powszechniki. Filozofia arabska i żydowska. Początki scholastyki. Filozofia XIII wieku. Tomasz z Akwinu Via antiqua i via moderna. Zmierzch filozofii średniowiecznej.

Slide 3

Literatura Böhner F., Gilson E., Historia filozofii chrześcijańskiej, tł. S.Stomma, 1962. Borawska T., Górski K., Umysłowość średniowiecza, 1993. Copleston F, Historia filozofii, t. 2, Od Augustyna do Szkota, 2000. Evans G.R., Filozofia i teologia w Średniowieczu, tł. J.Kiełbasa, 1996. Gilson E., Jedność doświadczenia filozoficznego, tł. Z.Wrzeszcz, 1968. Gilson E., La philosophie au moyen âge (t. 1-2), 1976. Gilson E.,Duch filozofii średniowiecznej, tł. J.Rybałt, 1962. Gilson E.,Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich, tł. S. Zalewski, 1987. Gilson E.,Tomizm. Wprowadzenie do filozofii św. Tomasza z Akwinu, tł. J.Rybałt, 1960. Goff J. le, Inteligencja w wiekach średnich, tł. E.Bąkowska, 1962. Heinzmann R., Filozofia średniowiecza, tł. z niem. P.Domański, 1999. Kuksewicz Z., Zarys filozofii średniowiecznej (t. 1-2), 1982. Legowicz J., (red.), Historia filozofii średniowiecznej, 1979. Legowicz J., Historia filozofii średniowiecznej Europy zachodniej, 1986. Plezia M., Od Arystotelesa do Złotej Legendy, 1958. Seńko W., jak rozumieć filozofię średniowieczną, 20012. Steenberghen F. van, La philosophie au XIIIe siècle, 1966. Swieżawski S., Między średniowieczem a czasami nowymi. Sylwetki myślicieli XV wieku, 1983.

Slide 4

Benedyktyni W 529 r. św. Benedykt z Nursji zakłada na Monte Cassino pierwsze opactwo oparte na ułożonej przez siebie regule.

Slide 5

Grzegorz Wielki W 590 r. na stolicy św. Piotra w Rzymie zasiadł benedyktyn - Grzegorz I Wielki. Nie był on filozofem, lecz śmiało można go określić jako pierwszego uczonego nowej epoki.

Slide 6

Augustyn z Canterbury Najważniejszym dla dziejów kultury posunięciem Grzegorza będzie wysłanie w 596 r. misji kościelnej do Anglii, złożonej z włoskich benedyktynów, którym przewodniczył mnich Augustyn. W 601 r. zostaje on biskupem Canterbury.

Slide 7

Biblioteka Fragmenty dialogów Platona, przede wszystkim Timajos; pisma Chalcydiusza i Boecjusza; Kategorie Arystotelesa wraz z Wprowadzeniem (I sagoge) Porfiriusza; Teksty poetów: Vergiliusza, Juvenalisa, Horacego; cała spuścizna św. Augustyna, nazywana Doctrina Christiana; pisma hermetyczne (corpus hermeticum) - zawierają naukę o Trójcy Świętej, filozofię Boga i człowieka Encyklopedie.

Slide 8

Beda Venerabilis (673-735) Encyklopedia Program rzymski Datacja od narodzenia Chrystusa

Slide 9

Renesans karoliński Karol Wielki miał z upodobaniem słuchać lektury Państwa Bożego św. Augustyna i zapragnął zmieniając w tym zakresie ideę Augustyna - stworzyć jedną wspólną społeczność kościelno-państwową, mającą być civitas Dei na ziemi. Karol Wielki uważa, iż zadaniem otrzymanej od Boga władzy, jest doprowadzenie ludzi do Boga. Cel ten realizuje się zapewniając poddanym odpowiednie wykształcenie.

Slide 10

Alkuin z Yorku (735 - 804) Datą inaugurującą ów pierwszy renesans jest jednak rok 788, w którym przybywa na dwór do Akwizgranu kierownik szkoły klasztornej w Yorku - Alkuin. Staje się on od razu kimś w rodzaju cesarskiego ministra edukacji i dysponując potężnym wsparciem władcy, organizuje szereg szkół klasztornych, katedralnych: Corbie, Fulda, Laon, Lyon, Reichenau, Reims, Saint-Denis, Saint-Gallen, Saint-German des Pres, Tours i cały szereg skryptoriów, które rychło pomnożyły zasoby bibliotek.

Slide 11

Artes liberales trivium retoryka gramatyka dialektyka quadrivium arytmetyka geometria astronomia muzyka

Slide 12

Jan Szkot Eriugena (ok. 810-877) Urodzony w Irlandii. Wychowany w klasztorze iroszkockim, wykształcony w trivium i quadrivium. Ok. 850 r. przybywa do Paryża na dwór Karola Łysego. Oczarował od razu króla i królową Ermentrudę swą rozległą erudycją i poczuciem humoru. Stał się w niedługim czasie najbliższym zaufanym i doradcą króla, którego nie zrażają do Eriugeny nawet ostrzeżenia papieża Mikołaja I (860). Słuch o Szkocie ginie też wraz ze śmiercią króla w 877 r. Legenda, mówi, że Eriugena po śmierci Karola wróciwszy do Anglii był opatem w Malmesbury, gdzie w 889 r. został zakłuty rylcami przez własnych uczniów

Slide 13

Filozofia Eriugeny Okres łaciński oparty głównie na myśli św. Augustyna W okresie pierwszym Eriugena prowadził spór z Gotszalkiem. Okres grecki po odkryciu w Saint Denis pism Dionizego Pseudo-Areopagity Z okresu drugiego pochodzą poglądy określane jako pierwsza metafizyczna synteza średniowiecza.

Slide 14

Podział natury natura natura niestworzona i stwarzająca niestworzona i niestwarzająca natura natura stworzona i stwarzająca stworzona i niestwarzająca

Slide 15

Bóg - Natura niestworzona i stwarzająca Aby określić istotę jakiejś rzeczy trzeba posłużyć się ustalonymi przez Arystotelesa dziesięcioma kategoriami. Augustyn jednak zauważa, że nie mają one zastosowania do określenia istoty Boga, dlatego Eriugena postanawia opisać Boga według schematu znalezionego w pismach Pseudo-Areopagity. Polega ten opis na trzech etapach: teologii pozytywnej, negatywnej i eminentnej.

Slide 16

Idee: natura stworzona i tworząca Bóg jako absolutna jedność jest sam dla siebie niepoznawalny, dlatego musi podjąć trud objawienia się, także sobie samemu. Ta teofania jest jedynym działaniem jakie przewiduje dla Boga Eriugena. pierwszą teofanią są idee. Bóg stwarza je sobie od początku. Idee są więc wieczne w porządku czasowym nie są jednak wieczne absolutnie, ponieważ są zależne od Boga jako od przyczyny. Idee te są źródłem wielości i różnorodności rzeczy w świecie, jednakże oglądane w Bogu stanowią absolutną jedność i niezłożoność. idee stanowią pewną hierarchię, w której określaniu (Eriugena nie odszedł daleko od Platona: ideą najwyższą jest idea dobra).

Slide 17

Stworzenia: natura stworzona i nietworząca Wszelkie rzeczy poza Bogiem są stwarzane przez boskie idee, które uczestnicząc w boskości, przekazują ją rzeczom poza Bogiem. Jest to kolejna teofania, dalsze objawianie się Boga, po prostu oświecenie. Z tego punktu widzenia uniwersum jest takim samym objawieniem natury boskiej jak Pismo Święte. Rzeczy stanowiące drugą teofanię znajdują się - zgodnie z cały neoplatonizmem - w określonej hierarchii, którą stanowią trzy zakresy: pierwszy obejmuje substancje niematerialne i czysto duchowe, drugi - widzialne i cielesne, trzeci znajduje się na horyzoncie pierwszego i drugiego zakresu i dotyczy człowieka składającego się z duszy i ciała.

Slide 18

Powrót do Boga Stopień pierwszy to śmierć. Jest ona jednocześnie największym upadkiem grzechowym, a zarazem początkiem powrotu, gdyż oznacza koniec kary i początek oswobodzenia się od ciała ziemskiego. Stopień drugi stanowi zmartwychwstanie ciała i przywrócenie go do stanu pierwotnego, bez podziału na płeć. Zarazem nastąpi odnowienie stworzenia i wszystko powrócido stanu rajskiego. Stopień trzeci jest uduchowieniem ciał. Ciało człowieka zostanie przemienione w ducha. Stopień czwarty jest powrotem całej natury do boskich idei. Stopień piąty stanowi powrót całej natury łącznie z ideami do Boga. Jest to najwyższy stopień poznania Boga w postaci mistycznego zjednoczenia z Bogiem w Jego własnej nadgłębi, co stanowi naturę niestworzoną i niestwarzającą. Teofania więc znajduje swój ostateczny kres w teozji, czyli ubóstwieniu świętych w niebie, co nie stanowi jednak ich utożsamienia z Bogien. Stąd natura czwarta jest Bogiem ujętym z punktu widzenia zaprzestania stwarzania i udania się na spoczynek.

Slide 19

Wieki ciemne Po śmierci Jana Szkota Eriugeny następuje okres stagnacji w filozofii, który swego zenitu sięga w pierwszej połowie X w., o którym mówiło się iż najuczeńszy człowiek tego wieku, Gerbert z Aurillac (papież Sylwester II) umiał jedynie trivium i quadriwium Tymczasem to w tym stuleciu chrześcijaństwo znacznie rozszerzyło swe granice, powodując włączenie do rodziny narodów europejskich Danii (948), Polski (966), Węgier (974), Rusi (988), Islandii (996). Wskazuje to istnieniu jakiś pokładów żywotności religijnej, kulturowej i organizacyjnej. Jedno ze złóż wspomnianej żywotności, znajdowało się w Cesarstwie, związanym już dość trwale z narodem niemieckim.

Slide 20

Renesans ottoński Renesans ten trwa przez całe panowanie Ottona I (936 973) Ottona II (973 983) i Ottona III (983 1002). Niezwykłą rolę w tym dziele odgrywały kobiety: żona Ottona I, Francuzka Adelajda (999) oraz jej synowa, żona Ottona II, a matka Ottona III, bizantyjska księżniczka Theophano (991).