Druga Szkoła Franciszkańska

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

Druga Szkoła Franciszkańska Historia filozofii średniowiecznej

Slide 2

Plan Henryk z Gandawy Jan Duns Szkot Wilhelm Okham Druga Szkoła Franciszkańska 2

Slide 3

Henryk z Gandawy, Doctor solemnis, ur. ok. 1217, Gandawa, zm. 1293, Paryż lub Tournai, filozof i teolog pochodzenia flamandzkiego; jeden z najwybitniejszych przedstawicieli augustynizmu w końcu XIII w.; poprzednik Jana Dunsa Szkota; przeciwnik św. Tomasza z Akwinu. Druga Szkoła Franciszkańska 3

Slide 4

Poglądy Iluminizm Augustyna w połączeniu z empiryzmem Arystotelesa Oświecenie jest łaską Prawda wyłącznie domeną teologii Druga Szkoła Franciszkańska 4

Slide 5

Jan Duns Szkot Johannes Duns Scotus (ur. 1266, zm. 8 listopada 1308) Nowicjat spędził w Dumfries, następnie uczył się w Szkocji i Anglii. W 1291 r. otrzymał święcenia kapłańskie. W latach 1293-1296 kształcił się na Sorbonie. Był wykładowcą na uniwersytetach w Cambridge, Oxfordzie i Paryżu. W 1303 r. wydalony z Paryża za odmówienie poparcia Filipowi IV Pięknemu w jego sporze z papieżem Bonifacym VIII. Rok później powrócił i uzyskał tytuł magistra teologii. W 1307 r. powtórnie opuścił Paryż i udał się do Kolonii, gdzie pełnił urząd regenta studiów teologicznych. Doctor subtilissimus. Druga Szkoła Franciszkańska 5

Slide 6

Prace Parva logicalia (1295) Quaestiones super de anima Qaestiones subtilissimae de metaphysicam Aristotelis Lectura (ca. 1299 in Oxford) Ordinatio (ca. 1300) Reportata parisiensia (ca. 1300) Reportatio parisiensis examinata I.A. (ca. 1302 1305) Collationes (46 Disputationen aus den Jahren 1300 bis 1305) Tractatus de Primo Principio (ca. 1305) TheoremataQuaestiones Quodlibetales (ca. 1306) Druga Szkoła Franciszkańska 6

Slide 7

Filozofia Nauka samodzielna, ale dość ograniczona (tak jak ograniczone jst przez grzech pierworodny naturalne poznanie ludzkie) Stanowi pewną sztukę myślenia i jest zawsze uwarunkowana teologicznie Druga Szkoła Franciszkańska 7

Slide 8

Filozofia bytu Wyższość jednostki nad ogółem Dotyczy nie tylko człowieka (Tomasz z Akwinu), lecz wszystkich bytów Dlatego kluczowa staje się zasada jednostkowienia Tę zasadę stanowi połączenie materii i formy (radykalny powrót do stanowiska Awicenny) Druga Szkoła Franciszkańska 8

Slide 9

Filozofia poznania Problem: Rzeczy są jednostkowe Poznanie dotyczy tego, co ogólne (Arystoteles) Intuicja: prawdziwe poznanie rzeczy jednostkowych Spontanicznie uchwycamy jednostkowość rzeczy: haecceitas Abstrakcja: poznanie naukowe Pomija esse i species Wydobywa istotę rzeczy natura communis Druga Szkoła Franciszkańska 9

Slide 10

Natura communis Coś co jest przed jednostkowością i ogólnością (problem Awicenniański) W przedmiocie istnieje jako jednostka W umyśle tkwi jako ogólność Druga Szkoła Franciszkańska 10

Slide 11

Natura communis Druga Szkoła Franciszkańska 11

Slide 12

Poznanie ludzkie Pewność pierwszych zasad Ujmowane są wyłącznie w oparciu o stosubnki zachodzące w intelekcie Ograniczona wartość poznania zmysłowego Możemy być pewni jedynie swoich aktów psychicznych Druga Szkoła Franciszkańska 12

Slide 13

Druga Szkoła Franciszkańska 13

Slide 14

Metafizyka Przedmiotem byt, ale NIE: Bóg, jak u Henryka z Gandawy NIE: istota bytu materialnego, jak u Tomasza LECZ: byt jako byt w ogólności (po Awiceniańsku) Duns dodaje, że w czasie naszej ziemskiej pielgrzymki jesteśmy chwilowo ograniczeni do poznawania bytów tylko materialnych, ale nie oznacza to, że należy koniecznie wiązać pojęcie bytu z materialnością Druga Szkoła Franciszkańska 14

Slide 15

Jednoznaczość Pojęcie bytu jest jednoznaczne, ale sam byt nie Pojęcie nie podpada pod kategorie Byt rzeczywisty jest kategorialny i ponadto transcendentalny Druga Szkoła Franciszkańska 15

Slide 16

Warstwy transcendentalne 1. Orzeczniki zamienne z pojęciem bytu: jeden, prawdziwy, dobry, piękny 2. Formy dysjunktywne, np. pary: skończony-nieskończony, koniecznymożliwy 3. Czyste doskonałości; dotyczą tylko Boga (są to te same doskonałości, co w bytach stworzonych, lecz pozbawione wszelkiej niedoskonałości) Druga Szkoła Franciszkańska 16

Slide 17

Dowody na istnienie Boga Tradycja Anzelmiańska (nawet niezmieniony jest schemat) Duns chce udowodnić Boga chrześcijańskiego (nieskończony i jedyny) Chciałby przeprowadzić dowód (demonstratio) w duchu Arystotelesowskim Druga Szkoła Franciszkańska 17

Slide 18

Stopnie dowodu Istota pierwsza (Bóg) musi być możliwa (w danym porządku) Istota ta nie może być czemuś podporządkowana lub druga Rzeczywiście ta istota musi istnieć Druga Szkoła Franciszkańska 18

Slide 19

Porządki 1. Porządek przyczyny sprawczej 2. Porządek celu 3. Porządek prymatu Druga Szkoła Franciszkańska 19

Slide 20

Porządek przyczyny sprawczej 1. Coś może by przyczyną sprawczą, gdy samo nie jest uprzyczynowane i nie czerpie mocy od czegoś innego (niemożliwe jest nieskończone postępowanie w porządku przyczyn sprawczych) 2. Przyczyna sprawcza nie może być przyporządkowana innej przyczynie jako jej skutek 3. Przyczyna sprawcza istnieje wyłącznie w akcie Druga Szkoła Franciszkańska 20

Slide 21

Porządek celu 1. Może istnieć cel bezwzględnie pierwszy 2. Jako taki nie może być uprzyczynowany 3. Ten cel musi tkwić w naturze istniejącej z konieczności Druga Szkoła Franciszkańska 21

Slide 22

Porządek prymatu 1. Jakaś natura może być bezwzględnie pierwsza pod kątem doskonałości 2. Nie może ona być przyczynowo spowodowana przez coś innego 3. Jest czymś rzeczywiście istniejącym Druga Szkoła Franciszkańska 22

Slide 23

Bóg Szkot udowadnia, że zachodzi jedność pomiędzy tymi trzema udowodnionymi naturami i tą jednością jest Bóg Nieskończony Stanowiący swą wolę i swój intelekt Druga Szkoła Franciszkańska 23

Slide 24

Stworzenia Powstają dzięki Boskim ideom Podkreśla stwórczą aktywność Boga Bóg posiada od przedwieczności prawzory wszystkich rzeczy, które mogą istnieć Przyjmuje pozytywną materię, która Jest zasadą natury Przyczyną zmian substancjalnych Przedmiotem poznania Każda więc materia ma byt i wobec tego jest w akcie wymaga więc zawsze odrębnej formy Druga Szkoła Franciszkańska 24

Slide 25

Człowiek Ma 2 formy Forma corporeitas Forma intellectiva Nie ma filozoficznego dowodu na nieśmiertelność duszy ludzkiej Druga Szkoła Franciszkańska 25

Slide 26

Etyka Woluntaryzm (najbardziej wierny uczeń Augustyna w średniowieczu) Wola ma władzę nad intelektem Korzysta z jego usług, ale nie jest nimi zdeterminowana Miarą moralności jest wola Boga Druga Szkoła Franciszkańska 26

Slide 27

Wilchelm Ockham (ok. 1285-10 kwietnia 1349) W 1318 roku ukończył studia w Oksfordzie, a następnie pozostał tam jako wykładowca. Oskarżony o herezję został wezwany na dwór papieża Jana XXII, udało mu się zbiec, skąd udał się pod kuratelę cesarza Ludwika IV Bawarskiego. Zajmował się głównie teorią poznania. Jego zwolenników nazywa się ockhamistami. Zmarł 10 kwietnia 1349 r. w Monachium podczas epidemii czarnej śmierci. Venerabilis Inceptor, Doctor Invincibilis Druga Szkoła Franciszkańska 27

Slide 28

Dzieła Summa logicae (przed 1327), Paryż 1448, Bolonia 1498, Wenecja 1508, Oxford 1675. Quaestiones in octo libros physicorum , (przed 1327), Rzym 1637. Summulae in octo libros physicorum, (przed 1327), Wenecja 1506. Quodlibeta septem (przed 1327), Paryż 1487. Expositio aurea super totam artem veterem: quaestiones in quattuor libros sententiarum , Lyon 1495, Bolonia 1496. Major summa logices, Wenecja 1521 Quaestiones in quattuor libros sententiarum , Lyon, 1495. Centilogium theologicum, Lyon 1495. Druga Szkoła Franciszkańska 28

Slide 29

Koncepcja Boga Scholastykom i klasykom (w znacznej mierze racjonalistycznej szkole dominikańskiej) zarzucał uszczuplanie władzy Bożej poprzez ograniczanie jej do deterministycznych i logicznych schematów. Według Ockhama, takie przedstawianie Boga pozbawia Go atrybutu wszechwładności, suwerenności, podporządkowując Jego wolę jakimś ograniczeniom rozumowym. Grecko-scholastycznej wizji Boga Ockham przeciwstawia Boga biblijnego, judeochrześcijańskiego Stwórcę-Suwerena, którego władza nie podlega żadnym ograniczeniom. Dlatego też Ockham akcentuje problem Boskiej woli jako podstawę wszelkich rozważań o Bogu - w przeciwieństwie do filozofii klasycznej i szkoły dominikańskiej, której wszelkie rozważania religijne zaczynały się od refleksji nad rozumnością świata. Druga Szkoła Franciszkańska 29

Slide 30

Brzytwa Ockhama Istnień nie należy mnożyć ponad potrzebę (łac. Non sunt multiplicanda entia sine necessitate), tłumaczona także tradycyjnie jako: Bytów nie mnożyć, fikcji nie tworzyć, tłumaczyć fakty jak najprościej. W praktyce tłumaczy się to jako: proste rozwiązanie jest najlepsze albo nie wymyślaj nowych czynników jeżeli nie istnieje taka potrzeba, a jeżeli już, to udowodnij najpierw ich istnienie. Oryginalna zasada Ockhama brzmiała Jedynym realnym bytem jest Bóg - wszystko, co da się wywieść bezpośrednio od Boga jest prawdą, a reszta to czcze spekulacje. Ockham zasłynął z bardzo rygorystycznego stosowania tej zasady. Pracując ze studentami w bibliotece w Oxfordzie zwykł był dawać im do ręki brzytwy i kazać wycinać nimi z ksiąg stronice, które były w sprzeczności z jego zasadą. Druga Szkoła Franciszkańska 30

Slide 31

Brzytwa Ockhama i Arystoteles Zasada brzytwy Ockhama zwana jest także zasadą ekonomii myślenia. Jest to jedna z podstawowych zasad, których przestrzega się w trakcie tworzenia poprawnych teorii naukowych. Interesujące, że zasada brzytwy Ockhama, w formie jaką znamy dzisiaj nie została w gruncie rzeczy wymyślona przez niego, lecz przez Arystotelesa. Sam Ockham zastosował dość specyficznie rozumianą zasadę ekonomii myślenia do krytykowania współczesnych jemu poglądów teologicznych. Tradycję Ockhama rozpowszechnił później David Hume, który przypadkowo natknął się na stare opisy obyczajów jakie wprowadził Ockham i zafascynowany tym nazwał w swoich pismach, starą, arystotelesowską zasadę ekonomii myślenia brzytwą Ockhama, dzięki czemu termin ten wszedł na stałe do współczesnej teorii poznania. Druga Szkoła Franciszkańska 31

Slide 32

Polityka Ockhama można uznać za najwybitniejszego apologetę cesarskich roszczeń do niezależności od władzy kościelnej. Potępiony przez papieża za swoje poglądy Ockham uciekł na dwór Ludwika Bawarskiego, gdzie wypowiedział słynne słowa: Broń mnie mieczem, a ja będę ciebie bronił piórem. W swojej myśli politycznej Ockham oparł się na dwóch źródłach: filozofii awerroizmu i dosłownej interpretacji Pisma Świętego. Od awerroistów przejął przekonanie, że interes jednostki jest zawsze tożsamy z interesem wspólnoty. Analizując zaś księgi Starego i Nowego Testamentu, doszedł do wniosku, że władza świecka pochodzi od Boga bezpośrednio. Kościół nie jest żadnym pośrednikiem w jej przekazywaniu. Ockham w swojej myśli zawarł nawet pewną formę koncepcji umowy społecznej. Według niego to ludzie na swój wniosek otrzymali od Boga władzę, która uległa uświęceniu. Druga Szkoła Franciszkańska 32

Slide 33

Wnioski Druga Szkoła Franciszkańska 33