Styczności, interakcje, stosunki społeczne i więzi

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 2

Wszelkie stosunki między ludźmi muszą rozpocząć się od jakiejś styczności w przestrzeni (styczność przestrzenna), od wzajemnego spojrzenia na siebie i od stwierdzenia faktu posiadania jakichś cech i właściwości które mogą zainteresować drugiego człowieka (styczność psychiczna). Codziennie np. na ulicach, w pociągach czy tramwajach spotykamy setki ludzi, z którymi nic nas nie będzie łączyło w przyszłości. Styczności tego rodzaju umożliwiają spostrzeżenie i uświadomienie sobie cech innego osobnika, umożliwiają dalsze etapy kontaktu (styczność społeczna).

Slide 3

Bez umiejętności posługiwania się gestami, wchodzenia w role i ich tworzenia, wyrażania siebie, sterowania wrażeniami, teatralizowania ról, wykorzystywania rekwizytów, wzajemnego klasyfikowania się, tworzenia i zmiany ram ludzkich kontaktów, używania rytuałów - nie mogłyby istnieć ani struktury społeczne (grupy, organizacje, społeczności, kategorie, klasy oraz instytucje) ani kulturowe systemy symboli (język, technologia, zasoby wiedzy, wartości, przekonania, normy). I na odwrót - struktury i systemy symboli ograniczają interakcję i kierują jej przebiegiem.

Slide 4

Interakcja społeczna to wzajemne oddziaływanie na siebie dwóch lub więcej jednostek, polegające na obustronnym wpływaniu na swoje zachowania lub postawy.

Slide 5

Wyróżniamy następujące interakcje: a) interakcja niezogniskowana, w czasie której spotykają się oraz dostrzegają nawzajem co najmniej dwie jednostki, nie znające się uprzednio i nie oczekujące, że w czasie tej interakcji, nie zaplanowanej i nie nakierowanej na żaden wspólny cel, zaznajomią się ze sobą np. interakcja, w jaką wchodzą pacjenci oczekujący w poczekalni.

Slide 6

b) interakcja zogniskowana,w czasie której spotykają się co najmniej dwie jednostki znające się wcześniej lub też oczekujące, że w trakcie trwania interakcji zaplanowanej w pewnym wspólnym celu (np. konferencja naukowa czy turniej szachowy) zaznajomią się ze sobą,

Slide 7

c) interakcja symboliczna opiera się na interpretacji wzajemnych zachowań, dokonującej się na poziomie symbolicznym za pośrednictwem symboli, d) interakcja transakcyjna nacisk jest w niej położony na proces wymiany nagród i kar albo praw i obowiązków pomiędzy partnerami (analiza transakcyjna), e) interakcja typu twarzą w twarz (interakcja bezpośrednia) charakteryzuje się tym, że zaangażowane w nią jednostki nawiązują ze sobą bardzo osobisty kontakt i znajdują się w bliskim sąsiedztwie fizycznym.

Slide 8

George Herbert Mead widział interakcję jako proces wysyłania i odbierania gestów, a w przypadku ludzi - wysyłania kulturowo zdefiniowanych symboli, które niosą ze sobą określone i stałe znaczenia. Gesty wykorzystywane są do przyjmowania ról innych osób oraz pomagają nam zrozumieć oczekiwania innych i ich prawdopodobne zachowania. Za pomocą zdolności poznawczych naszego umysłu przeprowadzamy próby alternatywnych zachowań, wyobrażamy sobie ich skutki, powstrzymujemy nieodpowiednie reakcje i wybieramy taki sposób postępowania, który ułatwi interakcje (czy też, z punktu widzenia teorii racjonalnego wyboru, zmaksymalizuje korzyści bądź nagrody).

Slide 9

Współczesny socjolog Earving Goffman zaproponował przedstawienie interakcji społecznych w ramach pojęciowych i w języku używanym w teatrze (nazwał on je ujęciem dramaturgicznym). Wykorzystał analogię do teatru i sceny, wprowadzając rozróżnienie pomiędzy sceną a kulisami interakcji. Według tej koncepcji, ludzie w swoich działaniach kierują się dążeniem do zrobienia na innych dobrego wrażenia, starają się przedstawić siebie w dobrym świetle, dlatego nieustannie grają coś przed drugim.

Slide 11

Według Goffmana, wszyscy jesteśmy aktorami na scenie. Ludzie świadomie kontrolują swoje gesty, dbają o swój wygląd zewnętrzny, postawę, gdyż są to pierwsze informacje, jakie otrzymują partnerzy na ich temat. Natomiast za kulisami ludzie trochę się odprężają i mogą pozwolić sobie na prywatność w towarzystwie, które wie, czego wymaga od nas wyjście na scenę. Zdaniem Goffmana, większość interakcji spędzamy na przemieszczaniu się między scenę a kulisami. Np. jesteśmy za kulisami, gdy przygotowujemy się do szkoły, pracy (toaleta), a jesteśmy na scenie znajdując się już w szkole, pracy. Np. na oficjalnym przyjęciu goście zazwyczaj nie są wpuszczaniu do kuchni (kulisy), ich obecność ogranicza się do salonu, jadalni (scena).

Slide 13

Według Goffmana pozycja, w jakiej się znajdują się nasze ciała, jest gestem, który coś mówi o przebiegu interakcji; wykorzystujemy ów język ciała, pozycje, spojrzenie, dotyk, itp. - do nadawania znaczeń temu, co się dzieje. Innym rekwizytem są przedmioty umieszczone w przestrzeni: stoły, krzesła, ściany, drzwi, ławki i wszystkie inne przedmioty fizyczne. W bardziej osobistych interakcjach często wznosimy lub likwidujemy fizyczne bariery, aby zakomunikować dystans albo bliskość. Jeszcze innym rekwizytem jest ubranie, które wiele mówi innym o tobie. Styl ubierania się noszenie emblematów, odznak sportowych, napisów na koszulkach itp. - wszystko to w subtelny sposób wpływa na przebieg interakcji.

Slide 15

Innym aspektem teatralności według Goffmana jest manipulowanie wrażeniami, kiedy zestawiamy gesty, wprowadzamy rekwizyty i wybieramy określone pozycje ciała, aby to wszystko zaprezentować na scenie. Postępujemy tak, aby zaprezentować publiczności swoje ja i uzyskać określone reakcje. Wysoka samoocena przynosi satysfakcję, więc ludzie starają się wypaść dobrze w tym społecznym zwierciadle, dlatego dbają o wizję własnej osoby w świetle innych. Jak aktorzy starają się robić to, czego oczekuje od nich widownia. Człowiek przez całe życie uczy się postępować odpowiednio do sytuacji, mianowicie uczy się, że w obecności przyjaciół, członków rodziny należy zachować się inaczej niż w obecności kogoś obcego. To społeczeństwo nadaje człowiekowi rolę, którą on nieświadomie odgrywa, przesądza o tym co robimy, kim jesteśmy, o naszym bycie czy postępowaniu. Można więc powiedzieć, że dostarcza nam scenariusze, a tak długo jak ludzie grają role im przeznaczone, gra społeczna toczy się zgodnie ze scenariuszem.

Slide 16

Peter L. Berger definiuje rolę jako typową odpowiedź na typowe oczekiwanie. Rola formuje, kształtuje, modeluje zarówno działanie, jak i działającego, wskutek czego z czasem człowiek staje się tym, którego gra, udaje. Ujęcie dramaturgiczne, pokazuje jak struktury społeczne wpływają na scenariusz, który porządkuje życie społeczne i nadaje mu cechy przewidywalności; ludzie mogą improwizować, zwłaszcza wtedy, gdy znajdą się w nieprzyjaznych czy niezwykłych sytuacjach. Życie społeczne jest zatem mieszaniną przewidywalnego porządku i elastycznych innowacji.

Slide 17

Stosunek społeczny i jego rodzaje Należy odróżnić stosunek społeczny od interakcji (wzajemnych oddziaływań). Wzajemne oddziaływania są krótkotrwałe i przypadkowe, podczas gdy stosunek społeczny jest trwalszy, bo charakteryzuje się istnieniem: 1. Dwóch partnerów 2. Łącznika stosunku społecznego: przedmiotu materialnego lub duchowego, ze względu na który kształtuje się stosunek 3. Sytuacji będącej platformą pewnego stosunku 4. Układu powinności obowiązków czy też unormowanych czynności, które powinni względem siebie wykonywać (pełnienie roli)

Slide 19

Istnieją stosunki społeczne bezpośrednie (powstają ze względu na jakieś odniesienie podmiotu do podmiotu) i pośrednie (powstają ze względu na jednakowe albo różnorodne odniesienie tych podmiotów do czegoś lub do kogoś). Są też stosunki społeczne faktyczne i funkcjonalne (powstają ze względu na jakieś oddziaływanie podmiotu społecznego na inny podmiot lub na jakieś jego sprawy) i normatywne (powstają ze względu na jakąś normę, traktowaną jako normę wiążącą jej adresata, która temu podmiotowi wyznacza określone zachowanie wobec innego podmiotu. Stosunki społeczne mogą mieć charakter formalny i nieformalny. Stosunki społeczne mogą także mieć charakter rzeczowy (zdepersonalizowany, nie zwraca się przy tym uwagi na osobę partnera stosunku) i osobowy (personalny)

Slide 20

Więzi społeczne, ogół stosunków, połączeń i zależności łączących jednostki w trwałe zbiorowości i grupy społeczne. Wg J. Szczepańskiego więź społeczna jest to zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej, który skupia jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całości zdolną do trwania i rozwoju.

Slide 21

Więzi powodują odczuwanie przez jednostki poczucia wspólnoty, łączności i przynależności do grupy lub zbiorowości, opartego na przestrzeganiu wartości, norm i wzorów zachowań. Typologia więzi osobiste rzeczowe przelotne trwałe prywatne publiczna pośrednia bezpośrednia

Slide 22

Charakter więzi: Intencjonalne Funkcjonalne Przymusowe Więź społeczna jest ukierunkowana na większą spójność, integrację społeczną. Natomiast Georg Simmel uważał, że również stosunki konfliktu są czynnikiem powstania więzi społecznych. Pozostałe elementy więzi: zależności społeczne (przyczynowe, funkcjonalne, strukturalne, statystyczne) instytucje społeczne kontrola społeczna organizacje społeczne

Slide 24

Występują dwa momenty więzi: 1. Obiektywny (formalno-obiektywny) powstający w organizacjach i instytucjach społecznych 2. Spontaniczno-subiektywny - punktem wyjścia jest wówczas uwypuklenie łączności psychicznej i społecznej. Tradycja w polskiej socjologii reprezentowana przez J. Szczepańskiego i St. Ossowskiego mówi, by za znak rozpoznawczy traktować moment spontaniczno-subiektywny.

Slide 25

Według Pawła Rybickiego, główne rodzaje więzi społecznych to więzi: Pierwotne w rodzinie, grupie rówieśniczej Statusowe w miejscu pracy, zamieszkania Zrzeszeniowe w działalności pro-społecznej, na gruncie dobrowolnych zrzeszeń