„Potop” Henryk Sienkiewicz

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

Potop Henryk Sienkiewi cz

Slide 2

Kilka słów wstępu Potop środkowa część Trylogii powstał w latach 18841886, w trudnym dla Sienkiewicza okresie. Pisał bowiem tę powieść w czasie nieustannych podróży spowodowanych nieuleczalną chorobą żony. W Potopie jest widoczny niewątpliwy patriotyzm pisarza, nakazujący mu kwestie społeczne i polityczne podporządkowywać idei narodowej. Pisarz ukazał w powieści potężny zryw ujarzmionego narodu oraz realną wówczas groźbę rozbiorów, najazd ze wszystkich stron, gdy kraj był jak obóz oblężony i gdy groźbę stanowili nie tylko najeźdźcy, lecz i ZDRAJCY . Równocześnie przedstawił autor triumf patriotyzmu tych, którzy skupiali się przy prawowitym monarsze. W Potopie przedstawione są dwie

Slide 3

W sferze historycznej swojego dzieła umieścił Sienkiewicz główne wydarzenia wojenne drugiej połowy XVII w. Czerpiąc materiał ze starannie opracowanych źródeł i opracowań historycznych, posługiwał się nimi jednak w szczegółach swobodnie , a przede wszystkim poddał ów materiał swoistej selekcji i hierarchizacji. Na pierwszy plan wysunął epizody, które stanowiły zwycięstwo militarne. W Potopie pisarz wyjaskrawia kontrastW części obyczajowo miedzy obrazem upadku i prywatnej odtwarza fikcyjne losy odrodzenia , wyolbrzymia postaci. Sienkiewicz nie oddzielał znacznie obrony Częstochowy. ich od siebie. Dzięki temu dzieje nasycają się pierwiastkami osobistymi, ulegają unaocznieniu i zdynamizowaniu. Postaci

Slide 4

Trochę historii Trochę historii. Rama chronologiczna utworu obejmuje wydarzenia od stycznia 1655 roku do późnej jesieni 1657 roku. W historii Polski w tym czasie miejsce miał atak Szwedów na Rzeczpospolitą, nazywany Potopem Szwedzkim. Wrogie wojska mające przewagę liczebną uniemożliwiły Polakom skuteczną obronę. Również pospolite ruszenie nie przyniosło pożądanych efektów. Pod Ujściem szlachta została zmuszona do poddania się, natomiast w Kiejdanach Janusz Radziwiłł podpisał ugodę ze Szwedami. Sytuacja była coraz gorsza. Magnaci i szlachta masowo przechodzili na stronę Karola X Gustawa. Król Jan Kazimierz był zmuszony uciekać z kraju. Schronienie znalazł na Śląsku.

Slide 5

Obrona Jasnej Góry na obrazie January Suchodolski W niedługim czasie najeźdźcy podeszli pod Częstochowę i rozpoczęli oblężenie J a s n e j G ó r y. W lekturze autor opisał to w y d a r z en i e j a ko p u n k t zwrotny w wojnie. Wiadomość o odparciu wroga z pod klasztoru szerzyła się w granicach Rzeczypospolitej, król chciał wrócić do kraju. Wydał on odezwę nawołującą do powstania z udziałem c h ł o p ó w. N i e d ł u g o potem fala zwycięstw Po l a kó w p o z w o l i ł a Janowi Kazimierzowi powrócić.

Slide 6

Wojna ta była jedną z wielu toczonych pomiędzy Polską a Szwecją w XVII w, w których swój udział mieli również Rosjanie. Celem tych wojen dla Szwedów było zajęcie basenu morza Bałtyckiego i uczynienie go swoim wewnętrznym morzem. Ponadto przyczyną sporu polskoszwedzkiego były pretensje królów polskich z rodu Wazów do tronu szwedzkiego.

Slide 7

Wizerune k szlachty w Potopie

Slide 8

Na obraz społeczeństwa w Potopie składają się bohaterowie historyczni i romansowi, a także bezimienni statyści w takich scenach jak poddanie pod Ujściem czy uczta w Kiejdanach. Część bohaterów jest tworem fantazji, inni znaleźli się w książce jako literacka transpozycja ludzi żyjących w XVII wieku Będąc nosi ich nazwiska chodź ich czyny nie zawsze pokrywają się z czynami historycznymi pierwowzorów jeszcze inni zostali przeniesieni do powieści z kart historii. Świat powieściowych postaci to przede wszystkim środowisko szlacheckie. Z tej warstwy wywodzą się bohaterowie oficerowie i żołnierze walczący o niepodległość Rzeczypospolitej. Oni są przede wszystkim nosicielami wartości moralnych, patriotycznych, ich właśnie przeciwstawia pisarz zdradzieckim magnatom. Społeczeństwo

Slide 9

Drabina społeczna Król Król Magnateria duchowa i świecka Szlachta średnia Szlachta zaściankowa uboga

Slide 10

Drabina społeczna Przez karty Potopu przewijają się przedstawiciele wielkiej szlacheckiej drabiny społecznej od króla po zaścianek pisze Adam Kersten w dziele Sienkiewicz Potop Historia Mamy więc Jana Kazimierza, magnaterię duchową i świecką, a w tej grupie także ludzi nowych, owych magnatów pierwszego pokolenia, reprezentowanych przez Czarnieckiego. Pisarz świetnie i w pełni zgodnie z prawdą ukazał stosunek starej

Slide 11

Magnateria duchowa i świecka -Jej reprezentanci: Radziwiłłowie Janusz i Bogusław, Radziejowski, Opaliński -Jej cechy : egoizm, pycha, samowola, warcholstwo, obojętność na losy kraju -Prowadzi politykę na własną rękę -Wydaje cynicznie kraj na łup Szwedom, przechodząc na stronę Szwedzką dla własnych korzyści materialnych lub na skutek osobistej urazy -Są również wśród niej patrioci, ale i oni nie są ideałami, np. Sapieha, Lubomirski

Slide 12

Szlachta zamożna -niekarna, egoistyczna, lekkomyślna, przekupna, zaślepiona, bezmyślna politycznie, ulega wobec magnaterii, obojętna wobec potrzeb ojczyzny Pijana czereda skoczyła przez sień na ganek. Mróz nie otrzeźwił głów dymiących. Dziewczęta krzycząc w niebogłosy rozbiegły sięnajeźdźcom, po -poddaje się pokornie obcym płaci im podwórzuwokół stołurozkazów , na podatki, słucha bez sprzeciwu szwedzkich komendantów którym porozlewane wino utworzyło całe jeziora. - szybko godzi się z nowym położeniem (kiedy Opaliński oznajmił o podpisaniu kapitulacji Wielkopolski, wznosi okrzyki na cześć króla szwedzkiego) do zdrady ojczyzny skłania ich obietnica przywilejów

Slide 13

na Kmicicowej kompanii ciążą morderstwa, rozboje i gwałty (każdy z żołnierzy był skazywany przez sądy na utratę czci i życia, grasują bezkarnie, bo prawo i sądownictwo jest za słabe) WARCHOLSTWO -Wśród szlachty są też i jednostki prawne, gotowe do poświęceń, ale tych jest znacznie

Slide 14

Szlachta zaściankowa uboga szlachta Szlachta zaściankowa, okoliczna, szlachta zagrodowa to nazwy drobnej szlachty. Ubożejąca część szlachty z racji urodzenia nadal była wolna od osobistego podatku i poboru rekruta. W zasadniczej większości nie posiadała poddanych i utrzymywała się z pracy na roli. Drobna szlachta zamieszkiwała zaścianki lub tzw. okolice. Nazw tych używano historycznie dla odróżnienia siedlisk szlacheckich od chłopskich, które były zlokalizowane we wsiach

Slide 15

Pojęcie szlachty zaściankowej zwykle wiązane jest z Kresami. Znaczna część drobnej szlachty z Polski osiadła na Kresach kupując ziemię na słabo zaludnionych obszarach Kresów po unii lubelskiej. Niestety, nie uzyskała spodziewanych korzyści i nie udało się jej pomnożyć swoich majątków. Dodatkowo nastąpił proces odwrotny - nastąpiło rozdrobnienie. Jeszcze przed rozbiorami stosowany był podział majątków pomiędzy wszystkich synów. W ten sposób wiele rodzin szlacheckich przerodziło się w szlachtę zaściankową, która do ostatnich czasów pańszczyźnianych posiadała zaledwie po paru chłopów. W Wielkim Księstwie Litewskim

Slide 16

Szlachta Laudańska -Stakjanowie -Butrymowie -Domaszewiczowie -Gasztowtowie -Gościewicze -Sołłochuby -Matwiłłowie -Schylingowie -Koryznowie -Sicińscy

Slide 17

Laudy usiane były gęsto zaściankami zamieszkiwanymi przez sławną i głośną w dziejach Żmudzi szlachtę Laudańską Stakjanowie mieszkający w Morezach w Wołmontowiczach Butrynowie Najbardzioej potężni mężczyźni z całej Laudy, słynni z małomówności i ciężkiej ręki Ziemie na Drożejkanach i Mozgach uprawiali liczni Domaszewiczowie Słynni myśliwi Gasztowie mieszkali w Pacalunkach Panny ich słynęły pięknością, tak iż w końcu wszystkie Gładkie dziewczęta w okolicy Krakinowa, Poniewieża i Upity Pacunelkami nazywano -Bogaci w bydło i konie Sałłohubowie Mali Oraz Gościewicze w Goszczunach, których przez palenie

Slide 18

Cała szlachta Laudańska okryła sie sławą, kiedy pod dowództwem Janusza Radziwiłła walczyła ze zbuntowanymi tataramiUbodzy chłopi nie znali się jednak na pod Łojowem polityce i sejmikach Dla nich najważniejsze było, że król jest w Warszawie Radziwiłł i pan starosta Hlebowicz na W ogóle szlachta to była wojenna i w Żmudzi zawodzie a Pan Billewicz w Wodoktach na Rycerskiem szczególnie rozmiłowana Laudzie. Poddawali się woli innych, bardziej majętnych. To właśnie ta szlachta - bitna, bohaterska, ale i rozważna, walczyła pod wodzą Wołodyjowskiego, wiernie opowiadała się wraz z nim za prawowitym władcą królem Janem Kazimierzem, stanowiła przeciwwagę zarówno dla zdradzieckich magnatów, jak i porywczego, wichrzycielskiego (przed przemianą duchową) Andrzeja Kmicica. W powieści Sienkiewicza ta warstwa, reprezentowana przez szlachtę Laudańską, stanowi nośnik stałości, wierności, patriotyzmu. Pozostają przy boku ukochanego króla Jana Kazimierza ( nazwanego królem zaścianków) mimo jego ucieczki na Śląsk. Nie zostają przy Radziwiłłowie, czują się przez niego zdradzeni i oszukani

Slide 19

Szlachta zaściankowa w Potopie jest mitologizowana, przedstawiana wręcz baśniowo; surowe i proste zasady moralne, pracowitość, gorący patriotyzm i realizm szlachty zagrodowej nigdy nie występowały w takiej

Slide 20

Szlachta heretycka Szlachta heretycka O heretykach mówi się w Potopie niemało, zwłaszcza przez usta Zagłoby, Sienkiewiczowskiego eksponenta mentalności szlacheckiej. Nie tylko to sprzedawczykowie zagorzali, ale gorzej, bo heretycy[] Ciężsi oni od Szwedów nam katolikom; oni to najwięcej rabują, dwory palą, panny porywają, prywatnych uraz dochodzą. Cały kraj od nich w trwodze, bo całkiem bezkarnie im wszystko uchodzi []Gdzie Szwed nie trafi, tam heretycy go doprowadzą, a na kościoły i duchownych głównie oni ich excitant. Tak się mszczą na ojczyźnie matce za to, iż gdy w innych chrześcijańskich krajach słusznie za swoje praktyki i bezeceństwa byli prześladowani, ona im przytułek zapewniła i wolność ich bluźnierczej

Slide 21

Sienkiewicz był pisarzem, dla którego postać literacka, wyraziście scharakteryzowana i puszczona w ruch , stanowiła podstawę kontaktu z czytelnikiem. Dbał o realistyczne umotywowanie sytuacji postaci, unikał fantastycznego, pozbawionego elementów przyczynowości konstruowania ich losów. W rezultacie bohater Potopu łączy cechy uczestnika awanturniczego romansu z typowymi rysami reprezentanta sarmackiej epoki. Powieściowe postaci są nieskomplikowane; autor podkreśla kilka zasadniczych rysów ich charakteru, stale sprawdzając je w akcji. Autor stowarzyszał postaci nie tylko na podstawie charakterologicznych, moralnych i ideowych podobieństw, lecz także na prawach kontrastu. Tak zostali przedstawieni np.: Zagłoba, Wołodyjowski, Skrzetuski i włączony później Roch Kowalski. Ludzie ci, związani trwałą przyjaźnią, różnią się zasadniczo pod względem psychicznym i fizycznym

Slide 22

Największym triumfem Sienkiewiczowskiego kunsztu postaciowania jest Zagłoba. Największym triumfem Sienkiewiczowskiego kunsztu postaciowania jest Zagłoba. Stary człek również czerstwo jeszcze wyglądał jak tur. Wiek nie zgrabił szerokich jego ramion, z oczy, a raczej z oka, bo jedno miał bielmem przykryte, patrzyło mu zdrowie i dobry humor, brodę miał białą, ale minę gęstą i twarz czerwoną, zdobną na czole w szeroką bliznę, przez którą było wdać kość czaszki. jego klejnot woła się Wczele[herb] Pani Skrzetuska mówiła panu Zagłobie; ojcze a on jej; córuchno, chodź wcale nie byli krewni. [ ] aa co do niego Bóg jeden wiedział, skąd był rodem, gdyż sam o tym rozmaicie opowiadał. Czcili go jako ojca był szanowany, tak dla obronnego rozumu, jak i dla nadzwyczajnego męstwa, którego licznie w różnych wojnach dał dowody.

Slide 23

Zagłoba jest postacią reprezentującą typowe cechy szlacheckiego sarmatyzmu. Łączy w sobie cechy charakteru kilku rzeczywistych postaci. Zagłoba jest tą postacią w powieści, która niesie ze sobą największy ładunek komizmu. Zabawne są po pierwsze sytuacje, które tworzy szlachcic jego fortele, sposób odprawienia poselstwa w Zamościu, a po drugie śmieszy Zagłoba jako anegdociarz, samochwał, orator, dyskutant, poseł.

Slide 24

Zagłoba jest powszechnie znany ze swoich skłonności do megalomanii i konfabulowania. Prawda jest dla niego wartością względną. Przedstawia taką wersję zdarzeń, która najlepiej pasuje do obecnej sytuacji, jest najkorzystniejsza lub po prostu podkreśla jego zasługi. Zagłoba częstokroć przypisuje sobie zasługi innych osób, robi to bardzo często w ich obecności bez najmniejszego skrępowania. Przekonał się o tym pan Wołodyjowski, którego sukcesy wielokrotnie żeby jak to określa się Zagłoba. para w gębie niebohater jest przywłaszczał sobie Nasz zagrzała i żeby język nie rozmiękł, co się od dłuższego gadułą milczenia snadnie przytrafić może. uwielbiającym znajdować się w centrum

Slide 25

Jan Onufry jest żołnierzem ostrożnym, niekiedy nawet tchórzliwym, ale w potrzebie lub w obronie przyjaciół potrafi wykrzesać z siebie odwagę i desperację. Za swoją podstawową broń uważa rozum. Zagłoba jest człowiekiem niebezpiecznym w słownej szermierce. Nie ma takiej kwestii, na którą nie znalazłby godnej i złośliwej repliki. Nie ma tak wysoko postawionej osoby, która uniknęłaby jego złośliwości, a zarazem oparłaby się jego urokowi. Ulega mu Zamoyski, Sapieha, a nawet sam król Jan Kazimierz. Nasz bohater, choć sam nie jest wolny od wielu śmiesznostek, szybko i z łatwością dostrzega je u innych osób. Swoją spostrzegawczość potrafi doskonale wykorzystać. Dzieje się tak wtedy, kiedy ma oddać list marszałkowi Lubomirskiemu, a wie, że jedynym sposobem zjednania sobie go jest schlebianie jego próżności.

Slide 26

Jan Onufry Zagłoba jest przykładem sarmackiego pieniacza. Uwielbia stać w centrum uwagi. Jest krzykaczem, który robi wszystko, żeby przekonać tłum do słusznych w jego mniemaniu racji. Czasem może zyskać w ten sposób szacunek, gdy jako pierwszy nazywa Janusza Radziwiłła zdrajcą w czasie uczty kiejdańskiej. Innym razem jego pieniactwo gniewa innych na niego, np. kiedy omal nie doprowadza do samosądu szlachty nad opuszczającymi Warszawę po kapitulacji Szwedami. Zagłoba mimo swojego warcholstwa i pieniactwa nie przekracza nigdy granicy, za którą przestalibyśmy

Slide 27

Jerzy Michał Wołodyjowski pierwsza szabla Rzeczypospolitej Właściwie, to ja jestem Jerzy Michał, ale że święty Jerzy smoka tylko roztratował, a święty Michał całemu komunikowi niebieskiemu przewodzi i tyle już nad piekielnymi chorągwiami odniósł wiktoryj, przeto jego wolę mieć za patrona... Jerzy Michał Wołodyjowski-bohater epizodyczny; walczy ze Szwedami, przywozi listy z rozkazami dla Kmicica, które oddaje mu po pojedynku, w którym go zwycięża (kiedy Kmicic porwał Oleńkę), wierzy, że pan Andrzej poprawi się i stanie wiernym ojczyźnie żołnierzem.

Slide 28

[]Michał Wołodyjowski, młody ale bardzo wsławiony żołnierz, któren w zastępstwie pana Harakliusza Laudańskim z ramienia Radziwiłła przewodził ci ci uszli z pogromu, wsławili go pod niebiosa, cuda opowiadając o jego doświadczeniu wojskowym i czynach. I jedyną to było pociechą dla Laudańskich niedobitków wspominać o przewagach [ ]cały regiment najprzedniejszy w puch na szablach roznieśli, przy czym pan Wołodyjowski własną ręką ściął tegoż regimentu oberszta. []Była już z góry umowa, że w takim razie pan Wołodyjowski zostanie obrany Laudańskim rotmistrzem ( dowódca roty piechoty lub chorągwi jazdy ), bo chodź się do miejscowego obywatelstwa nie liczył, nie było odeń między miejscowym obywatelstwem sławniejszego

Slide 29

Roch Kowalski - To Roch Kowalski z Karabiów Kowalskich[]On u Mielszki w dragonach chorągiew nosi, Do czego rozumu nie potrzeba. A zrobili go oficerem, bo się księciu z pięści podobał, gdyż podkowy łamie i z chowanymi niedźwiedziami wpół się bierze Że osiłek, to osiłek, a przy tym żeby mu zwierzchnik powiedział : rozwal łbem ścianę To bez chwili namysłu zacząłby zaraz w nią trykać Bo u niego rezolutność z głupotą jedno stanowi. Zresztą jak ma czas, a nie je, to śpi []

Slide 30

Stefan Czarniecki bohater epizodyczny, historyczny; hetman polny koronny, uczestnik konfederacji Tyszkowskiej zawiązanej w obronie Polski i Jana Kazimierza przeciwko Szwedom. Cieszył się całkowitym zaufaniem władcy polskiego, był wobec niego absolutnie lojalny. Sienkiewicz opisał go jako mężczyznę o orlich rysach ostrych i drapieżnych, przenikliwym spojrzeniu. Jego twarz nosiła ślady ospy i kiedy był zdenerwowany lub wzruszony, pokrywała się jasnymi i ciemnymi plamami. Miał też srebrne podniebienie, wprawione w miejsce prawdziwego, które stracił po zranieniu kulą. To on wypowiada słynne słowa jam też nie z soli wyrósł, ani z roli, jeno z tego, co mnie boli- komentując wrogie działania Szwedów na terenie Polski.

Slide 31

Skrzetuski patriota nie po nagrody i fortuny my tu przyjechali [ ] Jeno, że nieprzyjaciel naszedł ojczyznę, wiec chcemy jej zdrowiem naszym iść w pomoc[] Tu pod wielkim wodzem i wiernym obrońcą ojczyzny i majestatu służyć będziem. Tu nie wiktorie, tu nie triumfy, ale klęski i śmierć czekają na nieprzyjaciół [] My żołnierze bić sie chcemy i pilno nam do boju Skrzetuski i jego kariera nie mieszczą sie w realiach epoki, chyba że komuś wystarczy nazwisko zapisane jak wiemy w innych źródłach. Bohater Ogniem i mieczem wchodzi na karty Potopu jako porucznik królewskiej husarskiej chorągwi

Slide 32

Na początku Potopu Sienkiewicz ukazuje upadek moralny społeczeństwa (zdradę, zaprzedanie wrogom przez klasę rządzącą, odstępowanie od władcy, apatię i rezygnację). Wrzeszczowicz (cudzoziemiec) wypowiada się o Polakach: Jest li na świecie taki drugi kraj, gdzieżby tyle nieładu i swawoli dopatrzeć można (...) Któryby w świecie naród nieprzyjacielowi do zawojowania własnej ziemi pomógł? Który by tak króla opuścił... Jeno szaleni, swawolni, źli i przedajni te ziemię zamieszkują. Później następuje punkt zwrotny - naród się podźwiga i odradza. Przy końcu utworu sami Szwedzi nie mogą nadziwić się zmianie, jaka zaszła w narodzie, który do niedawna nie stawiał żadnego oporu.

Slide 33

Szlachta w ,,Potopie jest przedstawiona bardzo wyraźnie, postacie są bardzo charakterystyczne - zarówno te fikcyjne, jak i historyczne. W podanych fragmentach obraz Polaków jest zróżnicowany, opinie są wyrażane przez dwie zupełnie różne postacie, które wyznają inne wartości i mają inne spojrzenie na społeczeństwo polskie w XVII wieku. Pierwszy fragment to scena przed oblężeniem Jasnej Góry, kiedy Kmicic podsłuchuje rozmowę Wrzeszczowicza - obcokrajowca zamieszkującego Polskę - z Lisolą. Wrzeszczowicz negatywnie ocenia Polaków, jest do nich wrogo nastawiony. Według niego w Polsce szerzy się anarchia, każdy robi to, co uważa za najlepsze dla siebie, nie liczy się z dobrem narodu. Sejmy są zrywane bez poważnej przyczyny, król jest pozbawiony władzy, szlachta nie jest mu wierna. Brak wojska z powodu niepłaconych podatków oraz brak jakiejkolwiek dyscypliny wśród poddanych. Wolność jest ponad wszystkim, szerzą się prywata i buta. Obywatele zapomnieli o patriotyzmie, liczą się tylko obietnice Króla Gustawa i Szwedów dotyczące dawnych swawoli. Obcokrajowiec nie może się dopatrzyć u Polaków żadnych cnót, przypisuje im tylko pijaństwo, głupotę i skłonność do hulaszczego trybu życia. Jedyne, co chwali, to dobra jazda, którą mogą się poszczycić. Lecz czymże ona jest pośród tylu wad? Wrzeszczowicz uważa, że Polacy są z natury źli i skłonni do czynienia zła. Jego zdaniem naród polski jest skazany na zagładę. To ludzie do tego doprowadzili, nie ma już dla nich ratunku. Ziemię polską zamieszkują tylko zdrajcy i szaleńcy, którzy nie są w stanie ocalić Rzeczpospolitej przed zgubą.

Slide 34

Wrzeszczowicz podczas tej rozmowy wymienia główne przywary szlachty polskiej i ustroju Rzeczpospolitej. Sam Kmicic, mimo że z ciężkim sercem, przyznaje mu niestety rację. Wypowiedź Marii Ludwiki; Jest to opinia znacznie bardziej pochlebna. Uważa, że Polacy wcale nie są źli, tylko lekkomyślni, dlatego często popadają w kłopoty i konflikty. Jej zdaniem jedną z cnót i zalet narodu polskiego jest silna wiara w Boga - to ona jest dla Polaków najważniejsza, dlatego dbają o nią i ją szanują. Królowa jest pełna szacunku dla swego narodu, gdyż tylko w takim królestwie jak Polska nigdy nie było królobójstwa. Dostrzega winy swoich poddanych, jednak zwraca szczególną uwagą na poprawę zachowania i nawrócenie się szlachciców. Ceni sobie ich oddanie, wie, że gdyby zaszła taka potrzeba, byliby w stanie oddać nawet swoje fortuny i majątki na rzecz króla i ojczyzny. Maria Ludwika wierzy w swój naród, kocha go. Dostrzega szansę na podniesienie się z upadku i

Slide 35

Na pewno widzimy naród polski w chwili przemiany, kiedy kraj i jego obywatele przeżywali głęboką metamorfozę - przebudzili się z letargu i zapragnęli walki, a co najważniejsze, wygranej z wrogiem. Wątki przedstawione w ,,Potopie ukazują prawdę historyczną, może zbyt przejaskrawioną lub wyidealizowaną, jednak dodającą otuchy. Wrzeszczowicz, który wskazywał zarówno na anarchię panującą w państwie (Co tu za rząd? - Król nie rządzi, bo mu nie dają Sejmy nie rządzą, bo je rwą Nie masz wojska, bo podatków płacić nie chcą;), jak i na nieustanne lekceważenie i łamanie prawa (nie masz posłuchu, bo posłuch wolności się przeciwi; nie masz sprawiedliwości, bo wyroków nie ma komu egzekwować i każdy możniejszy je depce).

Slide 36

nie masz w tym narodzie wierności, bo oto wszyscy pana swego opuścili; nie masz miłości do ojczyzny, bo ją Szwedowi oddali za obietnicę, że mu po staremu w dawnej swawoli żyć nie przeszkodzi () Gdzie by indziej mogło się coś podobnego przytrafić? Który by w świecie naród nieprzyjacielowi do zawojowania własnej ziemi pomógł? Który by tak króla opuścił, nie za tyraństwo, nie za złe uczynki, ale dlatego, że przyszedł drugi, mocniejszy? Gdzie jest taki, co by prywatę więcej ukochał, a sprawę publiczną więcej

Slide 37

SARMATYZM Nazwa sarmatyzm pochodzi  od starożytnych Sarmatów,  których nowożytni Polacy  (zwłaszcza Ci pochodzenia  szlacheckiego) uważali za swoich przodków.  Sarmatyzm był polską  i  szlachecką  odmianą baroku.   Stanowił zjawisko wyjątkowe, ponieważ łączył w sobie  tradycję  zachodu, wschodu i te rodzinne. Sarmaci wierzyli  w SZCZEGÓLNĄ ROLE POLSKI, która miała być OAZĄ  ZŁOTEJ WOLNOŚCI,  otoczoną przez państwo  absolutystyczne i PRZEDMURZEM CHRZEŚCIJAŃSTWA,   atakowanym ze wszystkich stron przez prawosławnych,  muzułmanów i protestantów. Szwedzi  jako Luteranie,  heretycy 

Slide 38

Nierozłączną częścią sarmatyzmu były IDEE DEMOKRATYCZNE:  PRAWOŻĄDNOSĆ SAMORZĄDNOŚĆ I WYBIERALNOŚĆ  URZĘDNIKÓW,  także tego najwyższego  króla, nazwanego przez współczesnych  historyków dożywotnim prezydentem.  Ustrój rzeczpospolitej był uważany za najlepszy na świecie.  Chętnie porównywano go do ustroju republikańskiego Rzymu i  greckich polis.  Jego podstawą były prawa kardynalne, czyli artykuły  Henrykowskie, a w okresie późniejszym również LIBERUM  VETO.  Każdą próbę ich naruszenie traktowana jak najwyższą zbrodnię. Sarmatyzm SŁAWIŁ RÓWNIEŻ DAWNE ZWYCIESTWA POLSKIEGO  ORĘŻA I DOMAGAŁ SIĘ OD SZLACHTY PODTRZYMYWANIA TYCH   tradycji.  () i o przewagach, których pod przewodem pana  Wołodyjowskiego dokonali: jako w ataku przebili się niby dym,  przez pierwsze kupy prześladowczego żołnierza () jak cały  regiment w puch na szablach roznieśli.() Słuchali z żalem, ale i z dumą owych opowiadań

Slide 39

W dziedzinie religii SARMACI  PRZESTRZEGALI ZASAD  KATOLICYZMU. Podkreślali przede  wszystkim dobroć Boga  jego  miłosierdzie i opatrzność. Wszystko  co ziemskie, postrzegali jako Środek  do ostatecznego celu nieba. Silny  nacisk kładli na pokutę, która miał  ocalić ich przed wieczna karą.  Chętnie brali udział w życiu  religijnym mszach , nabożeństwach,  bractwach, odpustach,  pielgrzymkach. Szczególnym kultem  otaczali Maryję, świętych i mękę  Pańską. Ojcze! odrzekł rozrzewniony  Kmicicco tam wielkiego!... Ja  bym  dla Najświętszej Panny Ot słów w  gębie nie staje Ja bym na męki, na  śmierć  Z czasem tolerancja polskiej  szlachty osłabła stopniowo  odbierano innowiercom ich  przywileje, chodź walki religijne nie  przybrały większych rozmiarów.

Slide 40

Kontekst plastyczny Konteksty

Slide 41

BIBLIOGRAFIA -Sienkiewicz Potop Historia Adam Kersten -Problematyka pozytywizmu -Teresa Nowacka --H. Sienkiewicz Potop ( wydanie z GREGA) -- Encyklopedia PWN --Historia klasa 7 --Pozytywizm T. Bujnicki -- Literatura pozytywizmu H. Niesamowici autorzy : Markiewicz Czarownica Emoczek Piotruś Pan Klusencja