Podróże i emigracje w okresie Romantyzmu

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

Podróże i emigracje w okresie Romantyzmu Opracowanie: Joanna Wilk Adrianna Śpiewak

Slide 2

Podróże i emigracje w okresie Romantyzmu w Polsce

Slide 3

Miłość do ojczyzny, tęsknota za krajem lat dziecinnych, obok patriotyzmu i przyjaźni, to wartości opiewane we wszystkich epokach literackich. Poeci i pisarze stawiali swój dom rodzinny na pierwszym miejscu, toteż ukazywali jego piękno, tradycję i kulturę w mistrzowski sposób. Niestety, wielu mistrzów pióra musiało wspominać swoją ojczyznę z daleka, lecz pozytywnym skutkiem tej rozłąki są liryki, hymny, będące dowodem miłości do ojczystej ziemi polskiej. Wędrowiec nad morzem mgły, obraz Caspara Davida Friedricha

Slide 4

Najsilniej potrzeba wznoszenia się na piedestały swojego kraju uwidoczniła się w romantyzmie. W Polsce kierunek ten rozwijał się w szczególnie trudnych warunkach. Kraj znajdował się pod zaborami. Mimo wysiłków czynionych w celu odzyskania niepodległości, jego przyszłość nie zapowiadała się zbyt optymistycznie. Wielu Polaków przebywało po upadku powstania listopadowego na emigracji, wielu odbywało kary zesłania. Elita polskiej inteligencji Chopin, Mickiewicz, Słowacki, Norwid i inni większość swojego życia zmuszeni byli spędzić poza granicami Polski. Niektórzy uchodźcy już nie powrócili na kamienne łono ojczyzny. Okoliczności te sprawiły, że temat emigracji był tematem szeroko rozpowszechnionym wśród bezdomnych. Polska w okresie III rozbioru

Slide 5

Do najwybitniejszych twórców polskiego Romantyzmu należeli: Adam Mickiewicz Juliusz Słowacki Cyprian Kamil Norwid Zygmunt Krasiński

Slide 6

Adam Mickiewicz (1798-1855)

Slide 7

Jednym z pierwszych jego utworów w którym pokazał on sylwetkę Polaka-tułacza, są Sonety Krymskie powstałe w wyniku podróży na Krym. Przeżycia wywołane pięknem przyrody są tylko pretekstem do wyznań podmiotu lirycznego, dręczonego przez wspomnienia utraconego kraju. Pielgrzym w utworach Adama Mickiewicza to niemal bohater byronowski: jest samotny, wrażliwy, wyizolowany ze społeczności ludzkiej, pełen niepokoju i nostalgii. Dodatkowo jego nastrój jest pogłębiony przez poczucie wielkości natury i znikomości człowieka. Adam Mickiewicz z Sadykiem Paszą w Turcji, akwarela Juliusza Kossaka

Slide 8

Kolejny utwór łączy się z następnym etapem podróży wieszcza. Był to Paryż. Wielka Emigracja nawet tysiące kilometrów od polskiej ziemi wiodła spory polityczne między sobą. Adam Mickiewicz chcąc doprowadzić rodaków do kompromisu, napisał Księgi pielgrzymstwa polskiego, gdzie zawarł następującą myśl: pielgrzymowanie Polaków nie jest zwykłą emigracją ani tułaczką po Europie. Polscy uchodźcy powinni głosić ideę miłości do ojczyzny, wolności i gotowości poświęcenia. Poeta aby dobitniej przekazać założenia swego dzieła posługuje się przypowieścią o chorej matce i lekarzach kłócących się o metodę leczenia. Lecz nie terapia tu pomogła, ale miłość jej syna. Mickiewicz twierdził, że tak samo jest z Polską - tylko prawdziwe uczucie powinno ją otaczać, nie waśnie i spory. Przywołanie do pamięci ojczyzny, wymawianie jej imienia wśród emigrantów, mogło być znaczącym bodźcem do ustabilizowania konfliktów między nimi. Aby nie zatracili oni nadziei, aby nie zgasł w nich płomień wiary w zwycięstwo.

Slide 9

Mickiewicz opisał swoje wspomnienia z kraju lat dziecinnych, poruszył sercem i duszą współ pielgrzymów. Głosem emigranta, głosem pełnym nostalgii Mickiewicz w Panu Tadeuszu woła : Litwo! Ojczyzno moja! Ty jesteś jak zdrowie. Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie... Przywołanie obrazów szlacheckiego dworku, ukazanie staropolskich tradycji i zachwyt nad pięknem przyrody wskazuje na wielką miłość do ojczyzny. Adam Mickiewicz piszący o domu rodzinnym to wygnaniec na paryskim bruku, szukający ucieczki przed nękającą go samotnością i wyobcowaniem, jakie niosą mu i jemu podobnym tułaczom ciężkie czasy.

Slide 10

Jak powstawał Konrad Adam Mickiewicz tworzył Konrada Wallenrod Wallenroda w latach 1825-1827, w okresie zesłania w głąb Rosji. W tym czasie pracował przymusowo w kancelarii gubernatora generalnego księcia Dymitra Golicyna. Pełnił tam obowiązki państwowego urzędnika. Za dnia przywdziewał maskę pilnego pracownika biura znienawidzonego rządu, by pod osłoną nocy spotykać się z działaczami niepodległościowymi, nawiązywać stosunki ze środowiskami demokratycznymi, a nawet rewolucyjnymi. Cały czas myślał o możliwościach wyzwolenia ukochanej Polski spod łańcucha caratu. Skoro miał tak dużo obowiązków, jakim sposobem udało mu się napisać Konrada Wallenroda? Otóż jego praca nie wymagała częstej obecności w biurze, dzięki czemu mógł poświęcić się pisaniu. Bezpośrednią przyczyną napisania dzieła była klęska dekabrystów, z powodu której Mickiewicz stracił wielu rosyjskich przyjaciół poetów. Alf i Halban, ilustracja Michała Elwiro Andriollego do Konrada Wallenroda Adama Mickiewicza

Slide 11

Uświadomił sobie wówczas, że Rosja jest zbyt ogromnym i potężnym mocarstwem, by dać się pokonać w otwartej i uczciwej walce. W takiej atmosferze zrodziła się myśl o popełnieniu utworu, w którym główny bohater podstępem doprowadza do klęski Zakonu Krzyżackiego. Aby utwór mógł ukazać się w Rosji (ponieważ akurat tam przebywał autor), konieczna był zgoda na opublikowanie wydana przez cenzurę carską. Otrzymanie takiego pozwolenia graniczyło niemalże z cudem. Przecież chodziło tu o człowieka skazanego za antyrosyjską propagandę i działalność na szkodę caratu Sprytny Mickiewicz nie poddał się jednak wybrnął z tej sytuacji, ponieważ przeniósł akcję powieści poetyckiej w XIV wiek.

Slide 12

Juliusz Słowacki (1809-1849)

Slide 13

Podobnie jak Mickiewicz, i on próbował odnaleźć ojczyznę poprzez swą twórczość. Jego nostalgia w sposób prosty a zarazem wielce wymowny wyrażona została w hymnie Smutno mi Boże. Inspiracją do napisania tego liryku były prawdopodobnie lecące bociany, które wieszcz widział płynąc na Daleki Wschód. Obserwacja piękna przyrody wywołuje smutne refleksje nad własnym nieszczęśliwym losem. Rejs statkiem, a tym samym uzmysłowienie sobie, że statek ten nie płynie do kraju, budzi w Słowackim potrzebę zwierzeń. Otwiera on swą duszę przed Bogiem, ponieważ tylko on jest w stanie zrozumieć cały bezmiar tęsknoty za domem. Bociany symbol polskości w Hymnie Juliusza Słowackiego

Slide 14

Poeta oddaje uczucie osamotnienia i żałosnej determinacji w słowach: Żem był jak pielgrzym, co się w drodze trudzi Przy blaskach gromu Że nie wiem, gdzie się w mogiłę położę Smutno mi, Boże Szybujące bociany boleśnie przypominają mu ojczyznę, rodząc nową falę nostalgii, żalu, że to nie on jest ptakiem lecącym do kraju. Wyjątkową atmosferę, wiersz ten zawdzięcza swej prostocie wyznań człowieka liczącego się z niemożnością powrotu do rodzinnego kraju.

Slide 15

Cyprian Kamil Norwid (1821-1883)

Slide 16

W tonacji zupełnie odmiennej napisany jest wiersz Norwida Moja piosnka (II). Jest to również jeden z najbardziej oddziaływujących na naszą wyobraźnię liryków tułaczy. Utwór mówi o żalu człowieka, który wiele cierpiał i doznał w życiu wielu bolesnych zawodów. W trzech pierwszych strofach dominuje motyw tęsknoty za krajem ojczystym, tęsknoty do prawości i prostoty polskiego ludu. Norwid wspomina pełen pokory gest rodaków podnoszących z ziemi najmniejszą okruszynę chleba, otaczanie troską bocianiego gniazda i przyjazne ukłony które są - jak odwieczne Chrystusa wyznanie: Bądź pochwalony.

Slide 17

Do kraju tego, gdzie kruszynę chleba Podnoszą z ziemi przez uszanowanie Dla darów Nieba... Tęskno mi, Panie... Tęskno mi jeszcze i do rzeczy innej, Której już nie wiem, gdzie leży mieszkanie, Równie niewinnej... Tęskno mi, Panie... Do kraju tego, gdzie winą jest dużą Popsować gniazdo na gruszy bocianie, Bo wszystkim służą... Tęskno mi, Panie... Do b e z-t ę s k n o t y i do b e z-m y ś l e n i a, Do tych, co mają tak za tak nie za nie, Bez ś w i a t ł o-c i e n i a... Tęskno mi, Panie... Do kraju tego, gdzie pierwsze ukłony Są, jak odwieczne Chrystusa wyznanie, Bądź pochwalony! Tęskno mi, Panie... Tęskno mi owdzie, gdzie któż o mnie stoi? I tak być musi, choć się tak nie stanie Przyjaźni mojej... Tęskno mi, Panie...

Slide 18

Zygmunt Krasiński (1812-1859)

Slide 19

Nie Boska komedia to dzieło człowieka, który w latach młodości przeżywał osobisty dramat. Ojciec nie zezwolił Krasińskiemu na powrót do kraju w momencie, gdy wybuchło powstanie listopadowe. Poeta przebywał wówczas w Rzymie i łudził się, że wraz z generałem Wincentym Krasińskim wspólnie zasilą szeregi powstańczej armii. Słał pełne rozpaczy listy do ojca, ale ten pozostawał niewzruszony i zabraniał jedynakowi powrotu. Naszkicował w swych pismach do juniora karykaturalny obraz powstania, które według generała bardziej zakrawało na rewolucję społeczną niż na walkę narodowo wyzwoleńczą. Przyodział zmagania Polaków w szaty buntu zorganizowanego przez niezadowolone warstwy niższe przeciwko władcy i warstwom rządzącym: (...) Narodowości poznikały. Dwa kolory rządzą światem: porządek i rozruch, a to na to, żeby ci, co posiadają, nie posiadali, a ci, co nie posiadali, żeby posiadali.(...) Celem tych rozruchów, jak rozumiał senior Krasiński, było pogwałcenie ogólnie panujących zasad. Powstanie poczytywał jako zbrodniczą próbę ustalenia nowego ładu społecznego.

Slide 20

Krasiński zasugerował się wiadomościami historycznymi i dokładnie w taki sposób przedstawił rewolucję w Nie Boskiej komedii. Zaznaczają się w jego dziele krwawe walki klas (arystokracji i ludu), widać upadek starej wiary i tworzenie się nowej religii, negującej zasady poprzedniej. Rewolucjoniści tańczą wokół szubienicy karykaturalnego obrazu drzewa wolności. Spacer przez ich obóz przypomina wędrówkę Dantego przez kręgi piekła i jest to pośrednia aluzja do Boskiej komedii. Ponadto pisarz podjął aktualny w romantyzmie temat poezji i poety, czyniąc go bohaterem utworu. Inaczej niż Słowacki i Mickiewicz pojmował znaczenie poezji jawiła mu się ona jako ogromna moc, boski dar, równie wspaniały, co przeklęty. Poeta swoim głosem mógł przewodzić ludowi, lecz jego liryczne pienia tłumiły bestialskie głosy historii.

Slide 21

Podróże i emigracje w okresie Romantyzmu na świecie

Slide 22

Johann Wolfgang von Goethe (1788-1

Slide 23

Motyw wędrówki w Faust Wędrówka Fausta w czasie i przestrzeni wpływa na wewnętrzny rozwój bohatera i sprawia, że w świadomości mędrca zachodzi ogromna przemiana. Faust, początkowo skupiony na zaspokajaniu swoich egoistycznych pragnień, przemierza świat w poszukiwaniu ziemskich przyjemności. Aby pozyskać miłość Heleny przenosi się do świata antycznego i w idyllicznej krainie zaznaje pełni szczęścia. Dzięki wędrówkom zaczyna dojrzewać do zrozumienia, że sens życia ludzkiego polega na działaniu na rzecz całej ludzkości, a nie na zaspokajaniu własnych potrzeb. Faust i Małgorzata w ogrodzie, obraz Jamesa Tissota (186

Slide 24

George Gordon Byron (1788-1824)

Slide 25

Wpływ Giaura na polską literatur W polskiej literaturze romantycznej odnajdziemy wiele nawiązań do Giaura, który stał się inspiracją dla naszych poetów narodowych. Najczęściej w swoich utworach przywoływali trzy motywy z dzieła Byrona: 1 Tajemniczy jeździec gnający na koniu, który wykorzystał między innymi Antoni Malczewski w swej powieści poetyckiej Maria. Utwór otwierają słowa: Ej! Ty na szybkim koniu, gdzie pędzisz, kozacze? () Zapał jakiś rozżarza twojej twarzy śniadość () I długo, i daleko słychać kopyt brzmienie. Ten motyw jest również obecny w Farysie Adama Mickiewicza, w którym czytamy o Arabie pędzącym co tchu przez pustynię: Czarny mój rumak jak burzliwa chmura, Gwiazda na czole jego jak jutrzenka błyska () O szalony! Gdzie on goni? () Daremnie grożą, daremnie! Pędzę i podwajam razy. Spojrzałem aż dumne głazy Zostały z dala ode mnie.

Slide 26

2 3 Zagadkowy, tajemniczy mnich pojawia się w Mnichu Juliusza Słowackiego. Postać ta, tak samo jak Giaur, ciągle rozpamiętuje swą ukochaną dziewicę arabską, przychodzącą do niego przed śmiercią. Dramatyczna spowiedź występuje w Panu Tadeuszu (ksiądz Robak) i IV części Dziadów (Gustaw opowiada księdzu dzieje swej miłości) Mickiewicza, w Kordianie Słowackiego (tytułowy bohater spowiada się przed egzekucją). Walka giaura i paszy, Eugène Delacroix (1827)

Slide 27

Poza tymi nawiązaniami polscy romantycy czerpali z Giaura inne elementy. W Grobie Agamemnona Juliusz Słowacki niemalże dosłownie cytuje wstęp z Giaura, czego dowodem jest poniższe przytoczenie podobnych fragmentów: Byron pisze: Niewolni gorzej słudzy niewolników Zmazani całą szkaradą, co brudzi A Słowacki: Zrzuć do ostatka te płachty ohydne () Bo nie masz władzy przekląć niewolnictwo. Tak jak Byron, tak samo polscy twórcy czerpali z kultury i egzotyki orientu (Farys czy Sonety krymskie Adama Mickiewicza, Mnich Słowackiego), jak również przenieśli na polski grunt propagowaną przez Anglika powieść poetycką, co jest widoczne u Mickiewicza (Konrad Wallenrod, Grażyna), Słowackiego (Mnich) czy Malczewskiego (Maria).

Slide 28

Towarzystwo filomatów i filare

Slide 29

Zgromadzenie Filaretów

Slide 30

Zgromadzenie Filaretów - tajny, patriotyczny związek młodzieży wileńskiej działający 182023, zał. przez filomatów w 1820 roku. Na jego czele stał prezydent, Tomasz Zan. Celem związku, zgodnie z ustawami opracowanymi przez F. Malewskiego, stanowiło nabywanie nauk, moralności i religii, udzielanie przez wzajemny przyjacielski dozór przestrogi, rady i wsparcia w niedostatku. Sformułowania O. Pietraszkiewicza podkreślały znacznie wyraźniej dążenia patriotyczne. Związek przestał istnieć na skutek procesu filomatów. Tomasz Zan, część rysunku R.Żukowskiego (18141886)

Slide 31

Zgromadzenie Filomatów

Slide 32

Filomaci (Towarzystwo filomatyczne) (z greckiego philomates - miłośnik wiedzy), stowarzyszenie młodzieży wileńskiej, powstałe 1 X 1817, z inicjatywy sześciu studentów Uniwersytetu Wileńskiego: J. Czeczota, F. Malewskiego, Adama Mickiewicza, O. Pietraszkiewicza, T. Zana, J. Początkowo cel związku sprowadzał się do samokształcenia i wyrabiania charakteru członków, związanych trwałą przyjaźnią. Struktura wewnętrzna wzorowana na stowarzyszeniach naukowych, istniały dwa wydziały: literacki, z naczelnikiem A. Mickiewiczem (1818-1819) i matematyczno-fizyczny. Prowadziły one akcję samokształceniową: czytanie i krytyka własnych utworów, dyskusje nad przeczytanymi książkami itp. Od 1818 program Towarzystwa mówił także o celach społecznych, a w 1819 akcentował cele patriotyczne i polityczne, które miało na celu ukształtowanie pokolenia, które w dogodnych warunkach podjęłoby walkę o niepodległość Polski. Towarzystwo miało charakter tajny, z ograniczoną liczbą członków. Z czasem jego działalność rozszerzyła się na wileńskie środowisko studentów i gimnazjalistów, tworząc zarówno tajne, jak i jawne kółka filialne, podporządkowując sobie lub inspirując za pośrednictwem swych członków większość związków młodzieży na Litwie, m.in. w 1819 Związek Przyjaciół, przekształcony w 1822 w Związek Filadelfistów, który w założeniach miał objąć wszystkie warstwy narodu, w 1820 Promienistych, zwanych oficjalnie Towarzystwem Przyjaciół Pożytecznej Zabawy, a także Zgromadzenie Filaretów.