Międzynarodowe obroty czynnikami produkcji

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

MIĘDZYNARODOWE OBROTY CZYNNIKAMI PRODUKCJI

Slide 2

Czynniki produkcji: Ziemia Kapitał Praca

Slide 3

Korzyści z wywozu czynników produkcji Uzyskanie wyższej stopy zysku: 1. migracja siły roboczej ma miejsce, gdy występuje różnica w poziomie płacy między krajem a zagranicą, wywóz kapitału zaś wtedy, gdy zastosowany za granicą przynosi większy zysk niż w kraju.

Slide 4

Korzyści z wywozu czynników produkcji 2. Niemożność zastosowania czynników produkcji na rynku wewnętrznym w warunkach strukturalnego i znacznego bezrobocia część wolnej siły roboczej jest skłonna szukać pracy za granicą bez względu na związane z tym wyrzeczenia, w okresie recesji gospodarczej wolny kapitał, który nie może znaleźć korzystnej lokaty na krajowym, wykazuje znacznie większą gotowość do przeniesienia się za granicę.

Slide 5

Wywóz ziemi Wywóz ziemi miał incydentalny charakter i ograniczał się przede wszystkim do sprzedaży przez Rosję Alaski Stanom Zjednoczonym. Zakup Alaski w 1867 r. budził kontrowersje zarówno w Rosji, jak i w Stanach Zjednoczonych. Wielu Amerykanów pytało jakie korzyści mogą mieć oni z tej lodowej pustyni. Inni natomiast ruszyli tam aby odkrywać jej nieznane bogactwa. W końcu XIX w. okazało się jakim błędem była jej sprzedaż przez Rosjan (Alaska została sprzedana za jedyne 7,2 mln USD). Pokłady złota oraz ropa naftowa całkowicie zmieniły jej oblicze.

Slide 6

MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY KAPITAŁU

Slide 7

Kapitał powstaje w krajach, których społeczeństwa więcej wytwarzają, niż konsumują. Im więcej wytworzonego dochodu narodowego w danym kraju jest akumulowane, tym szybciej narastają zasoby kapitału. Niektóre kraje nie są w stanie zapewnić wystarczającej wielkości kapitału, więc korzystają z tzw. akumulacji zewnętrznej.

Slide 8

Międzynarodowy przepływ kapitału, to wyłącznie odnotowany w bilansie płatniczym ruch siły nabywczej przez granicę. Najlepiej dla kraju przyjmującego kapitał jest, gdy pozostaje na stałe. Wówczas zyski z tego kapitału mogą być reinwestowane na miejscu, bez ich repatriacji (odsyłania do kraju pochodzenia kapitału).

Slide 9

Można wyróżnić trzy podstawowe etapy przepływu kapitału w historii gospodarki światowej: Na przełomie średniowiecza i ery nowożytnej obserwowano jednokierunkowy przepływ kapitału, bezpowrotne transfery z Europy na tereny Ameryki Północnej, Australii i Nowej Zelandii. Okres kolonializmu była to wielka fala emigracji kapitału charakteryzująca się tymczasowym, nie trwałym przepływem. Lokowanie następowało nie według zasad tworzenia spójnej gospodarki wewnętrznej o szerokiej infrastrukturze, lecz w wybranych dziedzinach, umożliwiających eksploatację surowców mineralnych (zwykle rabunkową) oraz eksploatację siły roboczej.

Slide 10

Można wyróżnić trzy podstawowe etapy przepływu kapitału w historii gospodarki światowej: Od upadku kolonializmu do dnia dzisiejszego przepływ kapitału następuje w formie trwałej lub tymczasowej. Istotną cechą jest dominująca rola korporacji transnarodowych. Zdecydowana większość przepływu kapitału w gospodarce światowej omijała rejony krajów rozwijających się, jak też krajów przechodzących transformację ustrojową. Zmieniło się to, gdy wystąpiło zjawisko offshoringu, czyli ucieczki tradycyjnych przemysłów do krajów rozwijających się i średnio rozwiniętych.

Slide 11

Przepływ kapitału można rozpatrywać: w szerokim znaczeniu - wszelki odnotowywany w bilansie płatniczym ruch kapitału przez granicę, podmioty uczestniczące: przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, banki komercyjne, budżety różnych szczebli oraz bank centralny, w wąskim znaczeniu - podejmowany z motywu zysku i przez podmioty gospodarcze inne niż bank centralny.

Slide 12

Klasyfikacja przepływu kapitału 1. Przyjmując za czas (okres), na jaki następuje wywóz lub przywóz kapitału: Krótkookresowy ruch kapitału - jeżeli okres spłaty wywiezionego lub przywiezionego kapitału nie przekracza 1 roku (kredyty handlowe, niektóre rodzaje kredytów finansowych oraz krótkookresowe lokaty na rynku walutowym). Długookresowy ruch kapitału - jeżeli okres spłaty wywiezionego lub przywiezionego kapitału przekracza 1 rok.Wywóz kapitału ze źródeł prywatnych może mieć zarówno charakter długookresowy, jak i krótkookresowy.

Slide 13

Klasyfikacja przepływu kapitału 2. Według pochodzenia kapitału: Wywóz kapitału ze źródeł publicznych - budżety różnego rodzaju agend rządowych, budżety lokalne, budżety organizacji międzynarodowych. Kredyty z tych źródeł są udzielane przede wszystkim z myślą o osiąganiu celów makroekonomicznych lub regionalnych (np. aktywizacji eksportu z danego kraju czy regionu). Wywóz kapitału ze źródeł prywatnych - wszelkie formy wywozu kapitału przez przedsiębiorstwa, banki komercyjne i osoby prywatne. Jedynym z zasadniczych celów jest tu osiągnięcie zysku.

Slide 14

Klasyfikacja przepływu kapitału 3. Według formy wywożonego kapitału: lokaty na rynku walutowym, kredyty handlowe, inwestycje portfelowe, kredyty finansowe, inwestycje bezpośrednie.

Slide 15

Lokaty na rynku walutowym Obejmują krótkookresowe lokowanie kapitału na zagranicznym rynku w formie depozytów krótkoterminowych oraz niektórych papierów wartościowych z myślą o uzyskaniu zysku większego niż możliwy do osiągnięcia na rynku krajowym. Podstawą zysku są występujące między poszczególnymi krajami różnice w stopie procentowej oraz różnice kursowe.

Slide 16

Kredyty handlowe - kredyty związane bezpośrednio z wymianą towarową: Kupieckie udzielane przez eksportera importerowi i często są elementem zwiększającym konkurencyjność danego towaru. Bankowe - udzielane przez banki bankom zagranicznym lub przedsiębiorstwom zagranicznym. Odgrywają szczególną rolę w obrocie gotowymi obiektami przemysłowymi, statkami, samolotami, jak również w stosunkach krajów uprzemysłowionych z krajami rozwijającymi się.

Slide 17

Inwestycje portfelowe: To długookresowe lokaty w zagranicznych papierach wartościowych, a zwłaszcza obligacjach i akcjach, w celu osiągnięcia dochodu wyższego niż z krajowych papierów wartościowych w postaci dywidend i odsetek, wyników gry giełdowej z tytułu różnic kursów walutowych. W XIX i na początku XX wieku inwestowanie w obligacje zagraniczne było najważniejszą formą wywozu kapitału. Etapy: zakup przez inwestorów zagranicznych obligacji emitowanych przez bank centralny czy rząd danego kraju, zakup akcji zagranicznych przedsiębiorstw. Współcześnie odgrywają zdecydowanie mniejszą rolę w przepływach kapitałowych.

Slide 18

Wywozu kapitału w postaci inwestycji portfelowych nie da się jednak wytłumaczyć różnicą stopy zysku występującą między dwoma krajami. Odpowiedzią jest natomiast teoria portfolio. Inwestor może osiągnąć wyższą stopę zysku przy danym ryzyku lub daną stopę zysku przy danym lub mniejszym ryzyku gdy dysponuje portfelem akcji zróżnicowanym w ściśle określony sposób.

Slide 19

Motywy wpływające na decyzje inwestorów odnośnie inwestycji portfelowych: poziom ryzyka lokaty, korzyści wynikające z różnic w kursach walutowych, łatwość prowadzenia gry giełdowej, wyższa stopa procentowa, zwolnienia od opodatkowania dochodów uzyskanych na giełdzie.

Slide 20

Kredyty finansowe postawienie do dyspozycji kredytobiorcy określonych środków finansowych bez ograniczenia dotyczącego sposobu ich spożytkowania. Są to głównie kredyty udzielane przez banki, a niekiedy agendy rządowe i organizacje. Organizacje międzynarodowe (częściej udzielają kredytów na osiągnięcie konkretnego celu np.: zrekompensowanie strat wynikłych z załamania cen podstawowego towaru eksportowego, stabilizację waluty, finansowanie konkretnych przedsięwzięć inwestycyjnych). Kredyty finansowe obarczone są ryzykiem.

Slide 21

Inwestycje bezpośrednie Podejmowanie od podstaw samodzielnej działalności gospodarczej za granicą lub przejmowanie kierownictwa już istniejącego przedsiębiorstwa w celu osiągania zysku i innych korzyści. Kierowanie działalnością gospodarczą za granicą jest cechą odróżniającą inwestycje bezpośrednie od inwestycji portfelowych (brak pakietu kontrolnego akcji). Wspólną cechą obu tych form wywozu kapitału jest to, że zarówno inwestycje bezpośrednie jak i portfelowe prowadzą do zaangażowania wywiezionych środków w działalności gospodarczej.

Slide 22

Motywy inwestycji bezpośrednich: chęć poszerzenia rynków zbytu, chęć ekspansji na rynek światowy w zależności od stopnia liberalizacji rynku, tańsza siła robocza ważnym elementem jest przeanalizowanie wydajności pracy, ulgi podatkowe i inne formy zachęt finansowych oraz ułatwienia w pokonywaniu barier w handlu zagranicznym, niższe koszty surowców, energii i materiałów.

Slide 23

Dużą trudnością w prowadzeniu inwestycji bezpośrednich jest pokonanie stereotypów, do których należą: kupowanie przez korporacje transnarodowe zakładów produkcyjnych danej gałęzi w celu ich zamknięcia, stosowanie cen transferowych oraz innych sposobów uchylania się od podatków, przenoszenie do krajów słabiej rozwiniętych zakładów uciążliwych dla środowiska, dążenie do osiągania wysokich zysków bez względu na skutki dla ludności danego kraju.

Slide 24

Znaczenie inwestycji bezpośrednich w gospodarce światowej: Inwestycje bezpośrednie odgrywają bardzo dużą rolę w gospodarce światowej. Od 1985 r. następuje ich dynamiczny wzrost, a ich suma powiększa się szybciej niż tempo wzrostu PKB. W efekcie w początkach lat dziewięćdziesiątych XX wieku skumulowana wielkość inwestycji zagranicznych stanowiła 8 światowego PKB.

Slide 28

Czynniki wzrostu inwestycji zagranicznych: Postęp techniczny, a zwłaszcza rewolucyjne zmiany w dziedzinie przetwarzania i przenoszenia informacji. Procesy integracyjne, zwłaszcza w Europie Zachodniej (postęp w integracji w ramach EWG, i następnie UE prowadził do eliminacji ograniczeń ruchu kapitału między krajami Wspólnoty, przyczyniając się do rozwoju inwestycji bezpośrednich) Procesy zachodzące w dziedzinie polityki ekonomicznej. W skali pojedynczych krajów jest to proces masowej prywatyzacji i deregulacji niektórych branż czy gałęzi gospodarki znajdujących się bądź w rękach państwowych, bądź zastrzeżonych dla jednego przedsiębiorstwa z dominującym kapitałem państwowym (np. lotnictwo i telekomunikacja).

Slide 29

Wpływ inwestycji bezpośrednich na gospodarkę kraju wywożącego kapitał. Korzyści: W dłuższym okresie inwestycje dokonywane za granicą mogą prowadzić do poprawy bilansu płatniczego (gdy filie lub przedsiębiorstwa powstałe dzięki inwestycjom zagranicznym zaczną przynosić zysk. Jeżeli część tego zysku będzie następnie transferowana do kraju pochodzenia kapitału, to wpłynie na poprawę jego bilansu płatniczego). Wpływ na wielkość eksportu. W dłuższym okresie jest możliwy korzystny wpływ wywozu kapitału na wielkość wywozu towarów kraju pochodzenia kapitału, a co za tym idzie, także na poziom zatrudnienia w tym kraju.

Slide 30

Wpływ inwestycji bezpośrednich na gospodarkę kraju wywożącego kapitał cd. Straty: W krótkim okresie inwestycje dokonywane za granicą prowadzą przede wszystkim do pogorszenia bilansu płatniczego. Wpływ inwestycji zagranicznych na wielkość zatrudnienia w kraju pochodzenia kapitału. Na krótką metę wpływ ten zależy od tego, czy kapitał wywożony za granicę mógłby być w przypadku braku tego wywozu zastosowany w kraju.

Slide 31

Wpływ inwestycji bezpośrednich na gospodarkę kraju przywożącego kapitał - kraje rozwijające się Korzyści Inwestycje zagraniczne stają się ważnym środkiem zwiększającym fundusz inwestycji, a co za tym idzie, poziom aktywności gospodarczej i zatrudnienia. Szansą poprawy bilansu płatniczego zarówno w krótkim (w wyniku dopływu kapitału), jak i w długim okresie (w wyniku wzrostu eksportu towarów). Transferem technologii, kraje rozwijające się mają możliwość podniesienia poziomu zaawansowania technicznego swojej gospodarki.

Slide 32

Wpływ inwestycji bezpośrednich na gospodarkę kraju przywożącego kapitał - kraje rozwijające się cd. Straty Brak możliwości dostosowania nowoczesnej technologii do gospodarki kraju -technologia jest zbyt nowoczesna i w związku z tym nie może pośrednio (np. przez więzi kooperacyjne) oddziaływać na przemysł tego kraju. Chęć osiągnięcia tylko zysku przez podejmowanie inwestycji bezpośrednich wówczas pozytywne efekty makroekonomiczne (wzrost produkcji i zatrudnienia) mogą być w znacznym stopniu zniweczone, co bardzo często ma miejsce w przypadku korporacji transnarodowych. Bardzo często wiąże się to z likwidacją krajowego przemysłu produkującego podobne dobra, jak również z oferowaniem społeczeństwu danego kraju towarów o wątpliwej użyteczności (np. papierosów, gumy do żucia, niektórych napojów).

Slide 33

Wpływ inwestycji bezpośrednich na gospodarkę kraju przywożącego kapitał kraje rozwinięte Korzyści: Źródło transferu technologii. Ze względu jednak na wyższy poziom zaawansowania technicznego, jest to środek wzbogacający istniejącą wiedzę, a nie zasadniczo podnoszący jej poziom. Zwiększenie podaży środków kapitałowych niezbędnych do rozwoju regionów mniej zaawansowanych gospodarczo. Na tego rodzaju korzyści liczą nawet kraje bardzo zasobne w kapitał. Pojawienie się zagranicznego konkurenta przyczyni się do zmniejszenia stopnia monopolizacji danej dziedziny wytwarzania. Straty: Możliwość politycznych następstw zdominowania gospodarki narodowej przez obcych właścicieli, reprezentujących interes narodowy kraju pochodzenia kapitału.

Slide 34

Czynniki wpływające na decyzję o internacjonalizacji produkcji przedsiębiorstwa 1. Walory przedsiębiorstwa możliwe do spożytkowania za granicą kraju-siedziby wielkość przedsiębiorstwa pozycja monopolistyczna marka unikatowa technologia potencjał badawczy zasoby kwalifikowanej siły roboczej zasoby wysoko kwalifikowanej kadry menedżerskiej

Slide 35

Czynniki wpływające na decyzję o internacjonalizacji produkcji przedsiębiorstwa 2. Korzyści z możliwości internalizacji procesu gospodarowania obniżenie kosztów produkcji w wyniku zwiększenia skali produkcji, obniżenie kosztów w wyniku rozłożenia niektórych kosztów (np. marketingu) na większą produkcję uniknięcie kosztów prawnej ochrony własności (np. przy transferze technologii) możliwość manipulowania cenami w obrocie między filią a centralą (np. dla uniknięcia czy zmniejszenia podatków)

Slide 36

Czynniki wpływające na decyzję o internacjonalizacji produkcji przedsiębiorstwa 3. Korzyści i zagrożenia związane z lokalizacją części działalności przedsiębiorstwa za granicą ceny czynników produkcji (płace i stopa procentowa) jakość czynników produkcji (np. kwalifikacje i wydajność siły roboczej) dostępność komunikacyjna i koszty transportu ustawodawstwo regulujące działalność obcego kapitału wielkość rynku i możliwości lokowania na nim produktu finalnego polityka handlowa prowadzona w kraju ewentualnej filii stopień podobieństwa kulturowego (język, alfabet, religia) stosunek społeczeństwa do obecności obcego kapitału

Slide 37

Międzynarodowe przepływy siły roboczej

Slide 38

Międzynarodowa migracja zasobów pracy we współczesnym świecie przeszła i nadal przechodzi poważną ewolucję. Zmianom ulegają jej uwarunkowania, kierunki i charakter. Procesom migracyjnym sprzyjają: postęp w transporcie, rozwój motoryzacji i komunikacji lotniczej, nowoczesne systemy mediów, środki przekazu, łączności i technologie informatyczne.

Slide 39

Przepływ siły roboczej (migracja) to zmiana miejsca pobytu i zamieszkania na okres nie krótszy niż jeden rok Główne formy migracji: emigracja opuszczenie przez ludzi ich dotychczasowego kraju pobytu i przenoszenie się na osiedlenie stałe lub długotrwałe do innego kraju, imigracja napływ do danego kraju na osiedlenie stałe lub pobyt długookresowy ludzi zamieszkujących dotychczas w innym kraju, przybycie na obszar objęty jurysdykcją innego państwa, reemigracja powrót to ojczyzny osób z emigracji, repatriacja powrót do ojczyzny osób przebywających na terenie, który w wyniku zmiany granic państwowych przestał wchodzić w skład państwa, lub osób, które przymusowo przebywały poza granicami swego kraju, uchodźstwo przymusowa emigracja, często towarzysząca wojnom, konfliktom zbrojnym, rewolucją , itp.

Slide 40

Przyczyny migracji mogą mieć charakter: ekonomiczny zarobkowa, polityczny wojny, wysiedlenia, prześladowania polityczne. Inne przyczyny migracji: Przyczyny globalne podstawowe wpływające na ogół migracji. Techniczne współczesna rewolucja transportowo-łącznościowa, umożliwiająca łatwe, tanie i szybkie przemieszczanie się. Społeczno-ekonomiczne wynikają z dużych dysproporcji w rozwoju gospodarczym, w zaawansowaniu technologicznym, w standardach i jakości życia. Psychologiczne postrzeganie obiektywnych różnic w poziomie rozwoju społeczeństw.

Slide 41

Przyczyny powodujące emigrację - skłaniające do wyjazdu, tzw. push factors (czynniki wypychające). Prawne ułatwienia paszportowe i wizowe. Ekonomiczne poziom bezrobocia i niemożność zatrudnienia w swoim zawodzie, brak perspektyw życiowych dla młodzieży, brak możliwości rozwoju dla inteligencji twórczej, ludzi nauki i kultury, długoletnia recesja ekonomiczna kraju, zła sytuacja mieszkaniowa itp. Demograficzne wysoki przyrost naturalny, zwłaszcza w warunkach niedostatku miejsc pracy, przeludnienie, nierównowaga w strukturze ludności wg płci i wieku, itp. Społeczno-polityczne dyskryminowanie mniejszości narodowych, zbrojne konflikty etniczne, ograniczenie podstawowych praw człowieka, brak tolerancji, represje, niestabilny system społeczno-polityczny, niebezpieczeństwo zamachu, wojny domowej.

Slide 42

Przyczyny sprzyjające imigracji, imigracji w krajach imigracyjnych, skłaniające ludzi do przyjazdu i osiedlenia, tzw. pull factors (czynniki przyciągające). Prawne ułatwienia wizowe i paszportowe, przepisy imigracyjne, porozumienia i umowy dt. przekraczania granic, procedury przyznawania azylu, pozwolenia na pracę, sposoby traktowania cudzoziemców o nieuregulowanym statusie prawnym. Ekonomiczne niskie bezrobocie w kraju imigracji, możliwość zatrudnienia na podstawie bilateralnych porozumień międzypaństwowych, bądź też na czarno, zwłaszcza w usługach, rolnictwie, budownictwie, zorganizowane formy migracji zagranicznej, werbunek pracowników, działalność firm transnarodowych, itp. Społeczno-polityczne przychylny stosunek społeczeństwa, niski stopień nastrojów nacjonalistycznych, absorpcyjne zdolności kultur narodowych. Historyczne istnienie centrów uchodźstwa, bądź też dużych ośrodków nowszej emigracji, posiadanie za granicą członków rodziny, przyjaciół, znajomych.

Slide 43

Główne kierunki międzynarodowej migracji: Emigracja międzykontynentalna XIV-XVII wiek. Okres masowej migracji XVIII-XIX wiek. Po II wojnie światowej Od połowy lat pięćdziesiątych XX wieku.

Slide 44

Współczesne fale migracyjne

Slide 46

Bariery migracji bariery geograficzne, szczególnie klimatyczne, obszary szczególnie narażone na wstrząsy tektoniczne, wybuchy wulkanów, duże odległości dzielące kraje, bariery językowe, odrębność zwyczajów, religii, warunki sanitarne, bariera psychologiczna, czyli strach przed nieznanym, bariery polityczne, tzn. odrębność systemów politycznych, bariery prawno-administracyjne, czyli ograniczenia, których celem jest zapewnienie zatrudnienia i odpowiedniego poziomu zarobków dla własnych obywateli.

Slide 47

Wpływ migracji na kraj eksportujący siłę roboczą. Korzyści: zwiększa możliwości produkcyjnego zatrudnienia części siły roboczej dotąd bezrobotnej., transfery części zarobków emigrantów, ma to istotny wpływ na podnoszenie poziomu życia rodzin emigrantów w ich krajach, a oprócz tego korzystnie wpływa na bilans płatniczy, po pewnym czasie część pracowników zatrudnionych za granicą powróci do kraju gospodarka korzysta wtedy z ich na ogół podwyższonych za granicą kwalifikacji zawodowych oraz ze zgromadzonych tam kapitałów, zwyczajowo inwestowanych w kraju macierzystym.

Slide 48

Wpływ migracji na kraj eksportujący siłę roboczą cd. Straty: utrata znacznej części najbardziej przedsiębiorczej siły roboczej, straty te są jeszcze większe, jeżeli na emigrację udają się osoby o najwyższych kwalifikacjach, którzy za granicą mają na ogół możliwość uzyskania znacznie wyższych płac, a niekiedy także realizowania swych ambicji zawodowych.

Slide 49

Wpływ migracji na kraj importujący siłę roboczą Korzyści: przyjmuje przede wszystkim ludzi młodych, zyskuje on pracowników, którzy podstawowe, a często i wyższe wykształcenie zdobyli w kraju macierzystym, a więc na koszt zagranicznego podatnika, w przypadku deficytu siły roboczej imigranci mogą stosunkowo szybko zapełnić lukę na rynku pracy, która inaczej mogłaby się przekształcić w barierę wzrostu, zyskuje też niekiedy ich unikatowe kwalifikacje, pozwalające w wielu przypadkach na wzbogacenie oferty rynkowej (np. restauracje narodowe), a nawet mogące mieć przełomowe znaczenie dla postępu technicznego w określonej dziedzinie (np. udział imigrantów żydowskich, włoskich i polskich w amerykańskim programie budowy bomby atomowej).

Slide 50

Wpływ migracji na kraj importujący siłę roboczą cd. Straty: ponosi on wydatki związane z koniecznością przystosowania imigrantów do życia w nowych warunkach (np. finansowanie kursów nauki języka), w wielu przypadkach ponosi on także społeczne i polityczne koszty ich nieprzystosowania (przestępczość) czy też niezaakceptowania przez własne społeczeństwo.

Slide 51

Bariery migracji: bariery geograficzne, szczególnie klimatyczne, obszary szczególnie narażone na wstrząsy tektoniczne, wybuchy wulkanów, duże odległości dzielące kraje, bariery językowe, odrębność zwyczajów, religii, warunki sanitarne, bariera psychologiczna, czyli strach przed nieznanym, bariery polityczne, tzn. odrębność systemów politycznych, bariery prawno-administracyjne, czyli ograniczenia, których celem jest zapewnienie zatrudnienia i odpowiedniego poziomu zarobków dla własnych obywateli.

Slide 52

Przepływ (transfer) technologii i wiedzy naukowo-technicznej w skali międzynarodowej

Slide 53

Transmitowanie wiedzy technicznej i umiejętności jej zastosowania w produkcji określonych wyrobów nosi nazwę przepływu (lub transferu) technologii. Przepływ technologii nabiera we współczesnych międzynarodowych stosunkach ekonomicznych coraz większego znaczenia. Zagadnienia z nim związane są jednak jeszcze stosunkowo słabo zbadane, stąd brak w literaturze jednoznaczności w definiowaniu wielu pojęć.

Slide 54

Najczęściej przez pojęcie technologii rozumie się: w ujęciu szerszym ogólną wiedzę techniczną dotyczącą danej dziedziny techniki (np. elektroniki), w ujęciu węższym tzw. konkretną wiedzę techniczną, tj. umiejętność zastosowania jej w praktyce, w produkcji określonych wyrobów (np. obwodów scalonych o określonym stopniu integracji czy komputerów określonej generacji).

Slide 55

Można wyróżnić transfer: Pionowy - przekazywany jest cały zasób kompleksowej informacji, poczynając od badań podstawowych, poprzez badania stosowane, wytworzenie produktów prototypowych, wdrożenie ich do produkcji aż do rozwoju produkcji na skalę przemysłową. Poziomy - przekazuje się technologię zastosowaną przy produkcji określonego wyrobu w jednym kraju do produkcji takiego samego wyrobu w innym kraju. Ten typ transferu technologii jest najczęściej stosowany w stosunkach międzynarodowych.

Slide 56

Dostęp do wiedzy technicznej i technologii innych krajów (w szerokim rozumieniu): książki o tematyce fachowej, podręczniki, periodyki techniczne, referaty na konferencje, seminaria itp., wystawy techniczne i targi międzynarodowe - zapoznaje w sposób ogólny z nowoczesną techniką, kraje wyżej rozwinięte pod względem technicznym udostępniają także swoje wyższe uczelnie techniczne dla studentów i pracowników naukowych z innych krajów - ten sposób udostępniania wiedzy technicznej może być już jednak bardziej selektywny, preferujący pewne kraje (np. przez udzielanie stypendiów, dopuszczanie do wspólnych prac badawczych itp.), a dyskryminujący inne (np. niedopuszczanie studentów i naukowców z niektórych krajów lub ograniczanie zakresu ich udziału).

Slide 57

Transfer technologii w węższym rozumieniu wymaga: zakupu licencji oraz maszyn, urządzeń i materiałów do produkcji, uzyskania odpowiedniego nadzoru i doradztwa technicznego ze strony specjalistów kraju, w którym kupuje się technologię, szkolenia kadr technicznych i wysoko kwalifikowanych pracowników fizycznych w zakładach kraju posiadającego daną technologię.

Slide 58

Ochrona technologii przez kraje technicznie zaawansowane: Specjalne ustawodawstwo i przepisy proceduralne zapewniają przede wszystkim ochronę praw wynalazcy zarówno w kraju (prawo patentowe), jak i za granicą (odpowiednie porozumienia i konwencje międzynarodowe, tzw. umowy patentowe). Ustawodawstwo wielu krajów rozwiniętych zawiera przepisy regulujące i ograniczające dostęp do technologii danego kraju dla obcokrajowców (uzyskanie licencji eksportowej na wywóz technologii, maszyn i urządzeń od specjalnego organu administracyjnego, kontrolującego eksport technologii).

Slide 59

Formy transferu technologii: Zakup za granicą produktu gotowego, którego wytwarzanie starano się następnie uruchomić w kraju i dzięki imitacji oraz stopniowemu doskonaleniu procesu jego produkcji, osiągnąć z czasem poziom zbliżony do poziomu kraju zakupu. Przemieszczanie się ludzi o określonej wiedzy i umiejętnościach technicznych, którzy opanowali sposób (tajemnicę) produkcji określonych dóbr. Transfer w ramach przedsiębiorstw transnarodowych. Kooperacja przemysłowa.

Slide 60

Międzynarodowy handel usługami

Slide 61

Usługi odgrywają coraz większą rolę jako odrębny składniki wymiany międzynarodowej, sprzyjający jednocześnie rozwojowi wymiany towarowej i napływowi zagranicznych inwestycji. Wszelkie analizy roli usług w gospodarce światowej napotykają problemy związane z trudnością zdefiniowania, czym są usługi wobec ich ogromnej różnorodności i nieporównywalności (np. usługi montażowo-budowlane, pralnicze, telefoniczne). Z tego wynikają znaczne różnice terminologiczne w różnych krajach i nieporównywalność ich statystyk narodowych. Trudno jest też prowadzić dokładną statystykę obrotu usługowego, nawet w skali jednego kraju, ze względu na fakt, że niełatwo jest zarejestrować taki handel, np. eksport usług świadczonych za pośrednictwem satelitów telekomunikacyjnych.

Slide 62

Definicja usług w literaturze ekonomicznej: świadczenie społecznie użytecznych czynności, nie związanych bezpośrednio z wytwarzaniem dóbr rzeczowych. Określenie to nie obejmuje wszystkich rodzajów usług, pomija np. te, które tworzą dobra materialne (np. usługi budowlane, krawieckie). Dlatego też usługi określa się także pośrednio, jako kategorię rezydualną, obejmującą wszystkie rodzaje działalności poza przemysłem przetwórczym i wydobywczym oraz rolnictwem.

Slide 63

Czynniki wzrostu znaczenia usług w gospodarkach poszczególnych krajów oraz w obrotach międzynarodowych po II wojnie światowej : wzrost zamożności społeczeństw i dysponowanie większą ilością wolnego czasu, stworzyło dodatkowe zapotrzebowanie na usługi wykonywane dotąd w obrębie gospodarstw domowych; wzrosło też zapotrzebowanie na podniesienie jakości świadczonych usług, jak też na usługi przedtem nie istniejące (np. usługi turystyczne, bankowe); wzrost produkcji towarów, który pociągnął za sobą rozwój usług uzupełniających (np. transport, ubezpieczenie towarów); unowocześnianie sektora usług w miarę postępu techniki, zaistnienie nowych rodzajów usług (np. telewizja satelitarna, usługi międzybankowe świadczone za pośrednictwem satelitów) zwiększenie możliwości świadczenia usług na odległość, dzięki nowoczesnej technice (np. komputerowa rezerwacja biletów lotniczych); wzrost specjalizacji usług i rozwój wyspecjalizowanych firm usługowych (np. wyodrębnienie się spedycji z transportu, wąska specjalizacja w usługach ubezpieczeniowych).

Slide 64

W handlu międzynarodowym wyróżnia się dwa typy usług: usługi samodzielne (wyodrębnione) są ewidencjonowane w statystykach handlu międzynarodowego, a także w statystykach finansowych, dzięki czemu w ujęciu syntetycznym stanowią ważny składnik pierwszej części bilansu płatniczego, tj. rachunku obrotów bieżących; usługi niesamodzielne (niewyodrębnione), związane z innymi formami powiązań międzynarodowych nie są one odrębnie ujmowane w statystykach, stanowią bowiem składniki kontraktów, np. dotyczących określonych towarów lub obiektów (np. usługi handlowe związane z przygotowaniem, negocjacjami i nadzorowaniem realizacji transakcji handlowych).

Slide 65

Do najważniejszych usług samodzielnych w obrotach międzynarodowych należą: usługi transportowe, obejmujące fracht, ubezpieczenie przewożonych towarów, składowanie i przechowywanie, usługi z zakresu turystyki międzynarodowej i podróży, obejmujące także związane z nimi usługi gastronomiczne i hotelowe, inne usługi o charakterze transportowym, a szczególnie obsługa pasażerów, usługi portowe i pocztowe, usługi bankowe, ubezpieczenia niehandlowe, usługi telekomunikacyjne, usługi informatyczne (komputerowe), usługi konsultingowe, usługi związane z zarządzaniem i obsługą biznesu.

Slide 66

Literatura: Budnikowski A., Kawecka-Wyrzykowska E., (red.), Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze, Gospodarcze PWE, Warszawa 1996, s. 109-138 Bożyk P., (Red. nauk), Egzemplifikacja międzynarodowych stosunków gospodarczych, gospodarczych Wydaw. Wyższej szkoły Handlu i Prawa im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie, Warszawa 2004, s. 56-76, 99-125 Guzek M., Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Zarys teorii i polityki handlowej. handlowej PWE, Warszawa 2006, s.111-117, 123-131 Oziewicz E. (Red.), Przemiany we współczesnej gospodarce światowej, światowej PWE, Warszawa 2006, s. 57-67, 102-123, 129-144, 147-160