Kodeksy, normy prawne i etyczne

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

Kodeksy, normy prawne i etyczne

Slide 2

Kodeks Hammurabiego zasady prawne dla postępowania lekarskiego Za wyleczenie należy lekarzowi zapłacić 10 szekli srebra, a za spowodowanie śmierci należy mu ręce obciąć. Należy zaznaczyć, że za 5 szekli można było wynająć dom na cały rok, a cena wołu lub niewolnika wahała się w granicach 15 30 szekli (1 szekel odpowiadał 8 gramom srebra).

Slide 3

Przysięga Hipokratesa Przysięgam na Apollona lekarza, na Asklepiosa, Hygieje, i Panaceje oraz na wszystkich bogów i boginie, biorąc ich na świadków, że wedle mej możności i rozeznania będę dochowywał tej przysięgi i tych zobowiązań. Mistrza mego w tej sztuce będę szanował na równi z rodzicami, będę się dzielił z nim mieniem i na żądanie zaspokajał jego potrzeby: synów jego będę uważał za swoich braci i będę uczył ich swej sztuki, gdyby zapragnęli się w niej kształcić, bez wynagrodzenia i żadnego zobowiązania z ich strony; prawideł, wykładów i całej pozostałej nauki będę udzielał swym synom, synom swego mistrza oraz uczniom, wpisanym i związanym prawem lekarskim, poza tym nikomu innemu. Będę stosował zabiegi lecznicze wedle mych możności i rozeznania ku pożytkowi chorych, broniąc ich od uszczerbku i krzywdy. Zdrowy tryb życia i sposób odżywiania zalecał będę wedle swoich sił i osądu, mając na względzie pożytek cierpiących, chroniąc ich zaś przed szkodą i krzywdą

Slide 4

Przysięga Hipokratesa Nikomu, nawet na żądanie, nie dam śmiercionośnej trucizny, ani nikomu nie będę jej doradzał, podobnie też nie dam nigdy niewieście środka poronnego. W czystości i niewinności zachowam życie swoje i sztukę swoją. Nie będę operował chorych na kamicę, pozostawiając to ludziom zawodowo stosującym ten zabieg. Do jakiegokolwiek wejdę domu, wejdę doń dla pożytku chorych, nie po to, żeby świadomie wyrządzać krzywdę lub szkodzić w inny sposób, wolny od pożądań zmysłowych tak wobec niewiast jak i mężczyzn, wobec wolnych i niewolników. Cokolwiek bym podczas leczenia, czy poza nim, z życia ludzkiego ujrzał, czy usłyszał, czego nie należy na zewnątrz rozgłaszać, będę milczał, zachowując to w tajemnicy. Jeżeli dochowam tej przysięgi, i nie złamię jej, obym osiągnął pomyślność w życiu i pełnieniu tej sztuki, ciesząc się uznaniem ludzi po wszystkie czasy; jeżeli ją przekroczę i złamię, niech mnie los przeciwny dotknie.

Slide 5

Przysięga Hipokratesa odwołuje się do etycznych źródeł moralności, czyli do: Potrzeby doskonalenia siebie Godności Szczególnego posłannictwa profesji medycznej

Slide 6

W centrum etyki postawiony jest: Rola lekarza i jego zadania Rola wspólnoty lekarskiej Szacunek dla nauczycieli sztuki medycznej Relacja lekarz pacjent Dobro pacjenta

Slide 7

Podstawowe zasady etyki lekarskiej wg. Przysięgi Czynienie dobra (dobroczynność) Nieszkodzenie Poufność Dotrzymywanie tajemnicy Zakaz aborcji i eutanazji Zakaz seksualnych nadużyć wobec pacjentów Deklaracja życia czystego i świętego

Slide 8

Charakterystyczne cechy Przysięgi Przysięga składana jest przez lekarza wobec bogów co podkreśla specyficzność podejmowanej misji. Podjęcie zobowiązań wymaga obecności wspólnoty szkoły medycznej. Praktyka lekarska nie jest zwykłym zajęciem, lecz misją, powołaniem życiowym. Odpowiedzialność wobec ludzi wzmocniona zostaje odpowiedzialnością wobec bogów

Slide 9

Charakterystyczne cechy Przysięgi Lekarz sam podejmuje działania, bierze na siebie obowiązki troski o pacjenta i co dla pacjenta jest najlepsze, wymaga się by nie szkodził i był stróżem tajemnicy lekarskiej (jest paternalistyczna) Kwestia samego pacjenta u źródeł etyki medycznej, jego godność, autonomia czy też zgoda w podejmowaniu terapii jest w etyce Hipokratesa pominięta !

Slide 10

Miłosierny Samarytanin Przypowieść ta stanowi swoisty kodeks (ułożony w formie opowiadania) odniesienia się lekarza wobec chorego. W przypowieści rzucają się w oczy kolejne etapy typowe dla ludzkiej reakcji na widok człowieka zagrożonego śmiercią. Dostrzeżenie zagrożenia (zobaczył go, poprzedni dwaj podróżni udawali, że go nie widzą) Odruch serca (wzruszył się głęboko) Podejście i udzielenie konkretnej pomocy (podszedł do niego i opatrzył mu rany, zalewając je oliwą i winem, potem wsadził go na swoje bydlę, zawiózł do gospody i pielęgnował go) Bezinteresowność (Następnego zaś dnia wyjął dwa denary, dał gospodarzowi i rzekł: Miej o nim staranie, a jeśli co więcej wydasz, ja oddam tobie, gdy będę wracał) Końcowe wezwanie (nauka): Idź i czyń podobnie Ewangelia św. Łukasza

Slide 11

Przełom XIX i XX wieku - zachwianie etosu hipokratejskiego - samarytańskiego Marksizm Idee eugeniczne

Slide 12

Marksizm Człowiek stanowi jedynie cząstkę przyrody Liczy się tylko jego ciało Ciało nie było własnością osoby, lecz większego organizmu społecznego i dlatego należało dbać o jego odpowiednią sprawność i funkcjonowanie Gdy ciało zaczynało szwankować, wówczas cała maszyna nie pracowała wadliwy element należało naprawić lub usunąć i zastąpić go innym, bardziej produktywnym Marksizm powrócił do koncepcji wyższości dobra społeczeństwa na dobrem jednostki, człowiek był tylko cząstką większego organizmu społecznego, zaś rolą lekarza było leczenie ciała społecznego Prowadziło to w prostej linii do totalitarnego odchylenia całej medycyny.

Slide 13

Eugenika Poprawienie rasy ludzkiej dzięki sztucznemu wspomaganiu doboru naturalnego (teza Galtona) Wyeliminowanie tych, których życie nie było godne do przeżycia Reaktywowanie heglowskiej koncepcji cesarskiej misji Stworzenie nadczłowieka (Nietzsche) Niższe rasy oraz ludzi nieużytecznych należy eliminować

Slide 14

XX wiek

Slide 15

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka 10 grudnia 1948 roku Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych przyjęło i proklamowało Powszechną Deklarację Praw Człowieka. W następstwie tego historycznego wydarzenia Zgromadzenie Ogólne wezwało Państwa Członkowskie do opublikowania tekstu Deklaracji i do spowodowania, aby Deklaracja była rozpowszechniana, pokazywana, czytana i objaśniana przede wszystkim w szkołach i innych instytucjach oświatowych, wszędzie bez względu na status polityczny kraju lub terytorium. Przyjęcie Deklaracji poprzedziły 3 lata dyskusji i sporów, wynikiem których było osłabienie mocy wiążącej tego dokumentu, który pierwotnie miał być konwencją, czyli aktem prawnie wiążącym, a jednak został tylko słabszą deklaracją.

Slide 16

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Deklaracja uznaje, że przyrodzona godność wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jest podstawą wolności, sprawiedliwości i pokoju świata i wiąże się z uznaniem fundamentalnych praw, których pragnie każda istota ludzka: Prawa do życia, wolności i bezpieczeństwa swej osoby Prawa do odpowiedniej stopy życiowej Prawa do ubiegania się o azyl i korzystania z niego w innych krajach w razie prześladowania Prawa do własności Prawa do wolności opinii i wyrażania jej Prawa do nauki, wolności myśli, sumienia i wyznania Zakazu tortur i poniżającego traktowania Prawa człowieka nie są przywilejami, które można odebrać, przyznać lub zawiesić według czyjegoś uznania.

Slide 17

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Polska w 1948 roku była jednym z ośmiu krajów, które wstrzymały się od głosu przy głosowaniu nad Powszechną Deklaracją Praw Człowieka podobnie zachował się Związek Radziecki i pozostali jego satelici, a także Arabia Saudyjska, która nie była w stanie zaakceptować wolności zmiany religii gwarantowanej z Deklaracji, a także RPA, gdzie w 1948 zaczynało się budowanie systemu apartheidu. Stosunek Polski Ludowej do doktryny praw człowieka był raczej wrogi, bowiem krytycy systemu komunistycznego czerpali z praw człowieka uzasadnienie tej krytyki. W PRL Powszechna Deklaracja Praw Człowieka nie było szeroko dostępna (pierwszy raz wydrukowano ją dopiero 9 lat po przyjęciu, w 1957 roku). Kiedy na mocy ustaleń Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie Polska ratyfikowała Pakty Praw Człowieka, w Dziennikach Ustaw ukazały się same komunikaty o ratyfikacji, bez tekstu.

Slide 18

Promocja godności osoby i praw człowieka Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona przez ONZ w 1948 przyczyniła się do: Promocji godności, zniesienia rasizmu oraz segregacji rasowej. Przeciwdziałania różnym formom zniewolenia. Przeniknięcia do życia społecznego poprzez wejście jej zasad do konstytucji większości krajów demokratycznych i wpływ na kształtowanie się prawodawstwa oraz stosowanie zasady godności ludzkiej w budowie demokracji.

Slide 19

Światowe Stowarzyszenie Medyczne (WMA) Stowarzyszenie zostało powołane w roku 1947 W skład stowarzyszenia wchodzili lekarze z całego świata Jako jedno z pierwszych zadań WMA postawiło sobie cel przygotowanie nowej przysięgi lekarskiej, która odcinałaby się od wszelkich niebezpiecznych inklinacji społecznopolityczno-ekonomicznych W 1948 roku opracowano i przyjęto tekst przysięgi lekarskiej, którą nazwano (od miejsca jej proklamacji) Deklaracją Genewską

Slide 20

Deklaracja Genewska Uchwalona przez 2. Sesję Ogólną Światowego Stowarzyszenia Lekarzy ( World Medical Association) w Genewie, w Szwajcarii, we wrześniu 1948 r., poprawiona przez 22. Światowy Kongres Lekarzy w Sydney, w Australii, w sierpniu 1968 r. i 35. Światowy Kongres Lekarzy w Wenecji, we Włoszech, w październiku 1983 r. W chwili przyjęcia mnie do grona członków zawodu lekarskiego uroczyście przyrzekam poświęcić me życie służbie ludzkości; Będę odnosił się do moich nauczycieli z należnym im szacunkiem i wdzięcznością; Będę wykonywał swój zawód sumiennie i z godnością; Zdrowie chorego będzie moją główną troską; Będę zachowywał powierzone mi tajemnice, nawet po śmierci chorego; Ze wszystkich mych sił będę dbać o zachowanie godności i szlachetnych tradycji zawodu lekarskiego;

Slide 21

Deklaracja Genewska Moi koledzy będą mi braćmi; Nie dopuszczę do tego, by względy religijne, narodowe, rasowe, polityki partyjnej lub pozycji społecznej mogły wpływać na moje obowiązki wobec mego chorego; Zachowam najwyższy szacunek dla życia ludzkiego od jego początku nawet pod wpływem groźby, nie użyję mojej wiedzy lekarskiej przeciwko prawom ludzkości. Przyrzekam to uroczyście, z własnej woli, na mój honor!

Slide 22

Zasługi nowej przysięgi Autonomia pacjenta, która wyraźnie przebija z całości tekstu (model hipokratejski jednoznacznie preferował ukierunkowania paternalistyczne) Tajemnica lekarska, która ma być zachowana nawet po śmierci pacjenta wydaje się to szczególnie istotne w kontekście medycyny sądowej oraz badań DNA

Slide 23

Deklaracja Helsińska Przyjęta przez 18 Walne zgromadzenie Światowego Stowarzyszenia Lekarzy w Helsinkach w czerwcu 1964 roku. Jest międzynarodowym standardem medycznym, etycznym i naukowym w zakresie planowania, prowadzenia, dokumentowania i ogłaszania wyników prowadzonych badań z udziałem ludzi. Głównymi punktami Deklaracji są: tylko odpowiednio wykwalifikowani lekarze mogą podejmować badania; niezależne etyczne komitety powinny sprawdzać protokoły i wydawać pozwolenia na eksperymenty; możliwe korzyści powinny być większe niż ryzyko; troska o człowieka musi górować nad troską o społeczeństwo oraz naukę; szacunek w stosunku do prywatności i godności człowieka; szczerze i dobrowolnie wyrażona świadoma zgoda.

Slide 24

Deklaracja Tokijska Przyjęta przez Światowe Stowarzyszenie Lekarzy, Tokio, październik 1975 rok Stanowi wskazówki dla lekarzy dotyczące tortur i innego okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania oraz karania w związku z zatrzymaniem i uwięzieniem

Slide 25

Wstęp Zaszczytem jest dla lekarza wykonywać zawód dla dobra ludzkości, przywracać i dbać o zdrowie organizmu i umysłu bez względu na osobę pacjenta, zapewniać komfort i koić ból swych pacjentów. Wyrażać najwyższy szacunek dla drugiego człowieka nawet w obliczu zagrożenia, oraz nie wykorzystywać w żadnym stopniu wiedzy medycznej wbrew prawom ludzkości. Dla celów tej Deklaracji tortury definiuje się jako rozmyślne, systematyczne, złośliwe wywoływanie fizycznego lub psychicznego bólu przez jedną lub więcej osób działających z własnej woli lub na rozkaz jakiejkolwiek władzy, w celu zmuszenia innej osoby do wyjawienia lub wyznania informacji lub z jakiegokolwiek innego powodu.

Slide 26

Deklaracja Lekarz nie będzie wspierał, tolerował ani uczestniczył w torturowaniu ani w żadnych innych nieludzkich praktykach, bez względu na rodzaj przestępstwa o popełnienie którego ofiara tych praktyk jest podejrzewana, oskarżana lub uznana winną jego popełnienia, bez względu na przekonania i motywy tej osoby, również w trakcie konfliktów zbrojnych i zamieszek wewnętrznych. Lekarz nie będzie udostępniał gabinetu, instrumentów, leków ani wiedzy w celu ułatwienia tortur, nieludzkiego i upokarzającego traktowania ani w celu obniżenia u ofiary zdolności znoszenia takiego traktowania. Lekarz nie będzie obecny w trakcie jakichkolwiek praktyk, w trakcie których tortury lub inne formy okrutnego, nieludzkiego, upokarzającego traktowania są stosowane lub grozi się ich użyciem.

Slide 27

Lekarz musi być w pełni niezależny w kwestii wyboru metody leczenia pacjenta, za zdrowie którego jest odpowiedzialny. Podstawową rolą lekarza jest przynoszenie ulgi innym ludziom i żadne powody osobiste, zbiorowe czy też polityczne nie mogą przesłonić tego wyższego celu. W wypadku, gdy więzień odmawia przyjmowania posiłków a zdaniem lekarza jest on zdolny do własnego i racjonalnego osądu konsekwencji takiego dobrowolnego odmawiania posiłków, więzień ten nie będzie karmiony sztucznie. Zdolność do sformułowania przez więźnia takiego sądu powinna być stwierdzona, przez co najmniej jednego niezależnego lekarza. Lekarz powinien wyjaśnić więźniowi konsekwencje odmowy przyjmowania posiłków. Światowe Stowarzyszenie Lekarzy będzie wspierać i przekonywać społeczność międzynarodową, narodowe stowarzyszenia lekarzy oraz koleżanki i kolegów lekarzy do wspierania lekarzy i ich rodzin w obliczu zagrożenia represjami za odmowę pomocy przy stosowaniu tortur albo innych form nieludzkiego lub upokarzającego traktowania.

Slide 28

Zasady dobrej praktyki klinicznej (GCP) w Polsce zostały włączone do prawodawstwa w roku 2002 Badania kliniczne powinny być prowadzone w oparciu o zasady etyczne, których podstawę stanowi Deklaracja Helsińska Przed rozpoczęciem badania klinicznego, należy rozważyć potencjalne ryzyko i niedogodności, w porównaniu z potencjalnymi korzyściami dla osoby badanej lub społeczeństwa Badanie może być rozpoczęte lub kontynuowane jeżeli korzyści osoby badanej lub społeczeństwa wynikłe z jego prowadzenia usprawiedliwiają ryzyko Prawa, bezpieczeństwo i dobro uczestników są wartością nadrzędną i są ważniejsze niż interes nauki i społeczeństwa Obowiązkiem lekarza (badacza) w badaniach medycznych jest troska o życie, zdrowie, intymność i godność podmiotu ludzkiego W przypadku stwierdzenia, że stosowany sposób leczenia jest znamiennie korzystniejszy niż porównywany lub istotnie gorszy od porównywanego badanie należy przerwać !

Slide 29

Europejska Bioetyczna (EKB) Konwencja (Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Godności Istoty Ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny) Polska podpisała EKB w roku 1997 lecz jej nie ratyfikowała.

Slide 30

EBW naczelna zasada: Interes i dobro istoty ludzkiej przeważa nad wyłącznym interesem społeczeństwa i nauki (art. 2).

Slide 31

Prawo do poszanowania woli chorego (w tym prawa do śmierci) Nie można wykonać żadnego zabiegu (leku) bez swobodnej i świadomej zgody pacjenta, którego trzeba wyczerpująco poinformować o wszystkich skutkach terapii (art. 5) oznacza to, że nie wolno zacząć leczenia, kontynuować go lub ratować życia bez zgody zainteresowanego (jeśli w stanie był ją wyrazić) lub wbrew jego woli. Należy też brać po uwagę wcześniejsze życzenia co do interwencji medycznej, jeżeli w chwili, gdy jest potrzebna, pacjent nie może wyrazić woli (jest nieprzytomny) najczęściej takie sytuacje dotyczą reanimacji czy przetaczania krwi (art. 9)

Slide 32

Ochrona w czasie eksperymentu leczniczego lub badawczego, zwłaszcza wtedy gdy człowiek jest tak chory, że nie może wyrazić zgody na eksperyment: Na kimś, kto nie może wyrazić świadomej zgody (ma demencję, jest w śpiączce albo chory umysłowo lub upośledzony) eksperymenty czysto badawcze mogą być przeprowadzane tylko wtedy, gdy można się po nich spodziewać co najmniej korzyści pośrednich, np. opracowania metod leczniczych osób w podobnej sytuacji (art. 17). W przypadku dzieci nie mających jeszcze prawa do dysponowania sobą, zgodę na eksperyment wyrażają prawni opiekunowie (należy jednak brać pod uwagę opinię dziecka). Podobnie jest z osobami ubezwłasnowolnymi (art. 6). Osobę chorą psychicznie można bez jej zgody leczyć (także w eksperymentalnie) tylko wtedy, gdy zaniechanie leczenia mogłoby przyczynić się do uszczerbku zdrowia takie osoby lub ich opiekunowie mają prawo do odwołania się od decyzji lekarzy (art. 7).

Slide 33

Prawo do informacji o stanie zdrowia Nie wolno niczego ukrywać przed pacjentem Pacjent ma prawo wiedzieć wszystko o swoim zdrowiu i rokowaniach Pacjent może sobie zastrzec, że nie życzy sobie być informowanym (art. 10)

Slide 34

Prawo do prywatności Nie wolno niczego ukrywać przed pacjentem ma prawo wiedzieć wszystko o swoim zdrowiu i rokowaniach. Jednakże ma prawo sobie zastrzec, że nie życzy sobie być informowanym

Slide 35

Zakaz dyskryminowania na podstawie testów genetycznych Zakazane są testy genetyczne, jeśli diagnoza ma służyć innym celom niż leczenie lub badania naukowe (art. 12) Każda forma dyskryminacji ze względu na dziedzictwo genetyczne jest zakazana (art. 11) Oznacza to, że nie można np. uzależniać zawarcia ubezpieczenia zdrowotnego od przeprowadzenia testów genetycznych, wprowadzić obowiązkowych testów genetycznych, żeby zakazać posiadania dzieci nosicielom tych genów lub wprowadzić wyższą składkę (np. ZUS) wobec osób genetycznie zagrożonych chorobami układu krążenia.

Slide 36

Ograniczenia nałożone na manipulacje genetyczne Można zmieniać ludzki genom, ale tylko po to, żeby eliminować choroby i naprawiać uszkodzenia Manipulacje te należy wykonywać w taki sposób aby te zmiany nie były dziedziczone (art. 13)

Slide 37

Reguły dotyczące zarodków in vitro Nie wolno selekcjonować komórek rozrodczych i zarodków pod kątem płci dziecka, chyba że chodzi o uniknięcie choroby genetycznej sprzężonej z płcią (art. 14) Jeżeli prawo zezwala na przeprowadzanie badań na embrionach in vitro, należy zapewnić im odpowiednią ochronę Tworzenie embrionów ludzkich do celów naukowych jest zabronione (art. 18)

Slide 38

Zakaz czerpania zysku z ludzkiego ciała Ciało ludzkie i jego części nie mogą stanowić źródła zysku (art. 21) Oznacza to zakaz kupowania lub sprzedawania organów, ale też komórek jajowych, spermy czy ludzkich zarodków

Slide 39

Polskie Kodeksy Etyki Lekarskiej

Slide 40

Polskie Kodeksy Etyki Lekarskiej Zbiór Zasad Deontologii Lekarskiej (Dziennik Urzędowy Izb Lekarskich Nr 8 z 1935 r.) Zbiór Zasad Etyczno-Deontologicznych Polskiego Lekarza (uchwalony na Nadzwyczajnym Krajowym Zjeździe Delegatów Polskiego Towarzystwa Lekarskiego w Szczecinie w dniu 22 czerwca 1984 roku) Kodeks Etyki Lekarskiej (przyjęty na Nadzwyczajnym II Krajowym Zjeździe Izb Lekarskich 13-14.12.1991; nowelizowany 12-14.12.1993 r. na III Krajowym Zjeździe Lekarzy i 20.09.2003 na Nadzwyczajnym VII Krajowym Zjeździe Lekarzy)

Slide 41

Przyjęty na Nadzwyczajnym II Krajowym Zjeździe Izb Lekarskich 13-14 grudnia 1991 roku; nowelizowany 12-14 grudnia 1993 roku na III Krajowym Zjeździe Lekarzy i 20 września 2003 roku na Nadzwyczajnym VII Krajowym Zjeździe Lekarzy

Slide 42

Kodeks Etyki Lekarskiej Przyrzeczenie Część lekarskie ogólna Część szczegółowa

Slide 43

Część szczegółowa Rozdział I Postępowanie lekarza wobec pacjenta (art. 6-7) Jakość opieki medycznej (art. 8-11) Poszanowanie praw pacjenta (art. 12-22) Tajemnica lekarska (art. 23-29) Pomoc chorym w stanach terminalnych (art. 30-32) Transplantacja (art. 33-37) Prokreacja (art. 38-39a) Zaświadczenie lekarskie (art. 40-41)

Slide 44

Część szczegółowa Rozdział II - Badania naukowe i eksperymenty biomedyczne (art. 41a-50) Rozdział IIa Związki lekarzy z przemysłem (art. 51a51g) Rozdział IIb Ludzki genom (art. 51h) Rozdział III Stosunki wzajemne między lekarzami (art. 52-55) Rozdział IV Zasady postępowania w praktyce lekarskiej (art. 56-68) Rozdział V Lekarz a społeczeństwo (art. 69-75) Rozdział VI Zasady końcowe (art. 76-78)