Kaprysy atmosfery, nieokiełzane wody, niespokojna planeta

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

NIEZWYKŁE ZJAWISKA Kaprysy atmosfery, nieokiełzane wody, niespokojna planeta Adrian Ślimak Publiczne Gimnazjum w Kosinie Materiał przeznaczony do lekcji Geografii, Fizyki bądź Chemii. Kwiecień, 2008

Slide 2

Historia meteorologii- od Arystotelesa do współczesności Pogoda podlega nieustannym zmianom, ma ogromny wpływ na życie człowieka, dlatego ludzie zawsze interesowali się zjawiskami atmosferycznymi. Obserwując zachowanie zwierząt, reakcję roślin i wygląd nieba, zauważali wiele sygnałów poprzedzających zmiany aury. Trafność tych prognoz pozostawiała jednak wiele do życzenia. Nawet dziś, w dobie nowoczesnych satelitów, prognozowanie pogody bywa niezbyt precyzyjne. Natura lubi bowiem sprawiać niespodzianki. Grecki filozof Arystoteles był pierwszym, który zaczął badać zjawiska pogodowe. Niemal 2250 lat temu swoim dziełem pt. Meteorologika dał początek nowej gałęzi nauki. Starożytni Grecy uważali, że świat zbudowany jest z czterech podstawowych żywiołów: ognia, ziemi, wody i powietrza. Ogień, który napędza zjawiska atmosferyczne, to ciepło pochodzące ze słońca. Gdyby uległo ono zniszczeniu, życie na Błękitnej Planecie przestałoby istnieć. Jako ciekawostkę podać można, że szczególną rolę w kształtowaniu pogody odgrywa woda, gdyż przechowuje najwięcej ciepła- jest transportem energii. Aby średniej wielkości kałuża mogła wyschnąć, potrzeba tyle energii, ile do zasilaniu tysiąca żarówek w czasie jednaj godziny Grecki filozof- Arystoteles

Slide 3

W 1643 roku uczeń Galileusz Torricelli, wykazał doświadczalnie istnienie ciśnienia atmosferycznego i zbudował manometr rtęciowy. Pascal z kolei udowodnił, że ciśnienie atmosferyczne maleje wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza. Wiek XVIII dostarczył kolejnych przyrządów i odkryć. Pojawiły się pierwsze termometry, a wraz z nimi skale Fahrenheita i Celsjusza. Zrozumiano mechanizm tworzenia się chmur i opadów. George Hadley skonstruował model ogólnej cyrkulacji atmosfery, a Benjamin Franklin, że burze wędrują z zachodu na wschód. W XVIII wieku konieczny był również rozwój telekomunikacji. Pierwszy prymitywny telegraf zaprezentowano w maju 1844 roku, a już 10 lat później we Francji uruchomiono pierwszą na świecie telegraficzną sieć meteorologiczną. Duży wkład w zrozumienie systemu pogodowego średnich szerokości geograficznych wnieśli badacze norwescy. Zaobserwowali oni, że wiatry zachodnie z rejonu średnich szerokości geograficznych oraz polarne wiatry wschodnie ścierają się ze sobą. Te zmagania wiatrów powodują powstawanie potężnych wirów zwanych niżami, cyklonami lub depresjami frontalnymi. Zrozumienie tego zjawiska stało się możliwe dzięki pilotom amerykańskich bombowców, którzy podczas nalotów na Tokio odkryli prądy strumieniowe, determinujące tworzenie się niżów na frontach. Mniej więcej tak wyglądał pierwszy, jakże prymitywny telegraf

Slide 4

Klimatyczne meteoryfotometeory Niekiedy przed podróżującymi w spiekocie pustyni wędrowcami pojawiają się tajemnicze obrazy. W oddali majaczy upragniona oaza, falujące w rozedrganym powietrzu nieznane jezioro czy miasto, które w zadziwiający sposób rozbudowało się wśród bezkresnych piasków. To błędne wrażenie, wywołane załamaniem się promieni świetlnych. Miraż, znany także jako fatamorgana, oraz halo słoneczne lub księżycowe to najczęściej obserwowane zjawiska natury optycznej określane mianem fotometeorów. Światło, przechodząc przez warstwy powietrza o różnej temperaturze i wilgotności, załamuje i odchyla od swojego pierwotnego kierunku i tworzy miraże- podwójne lub wielokrotne, proste lub odwrócone obrazy różnych obiektów, które są oddalone o dziesiątki, a nawet setki kilometrów od obserwatora. Jako ciekawostkę podać można, że fatamorgana pochodzi prawdopodobnie od imienia Morgan Le Fay, siostry króla Artura uznawanej za czarownicę. W średniowieczu wierzono, że błądzenie żeglarzy pod wodach świata to właśnie sprawka Morgan. Jej złą sławę potęgowały jeszcze wizje krzyżowców, którym podczas zbrojnych wypraw do Jerozolimy ukazywały się cytadela Morgan z legendy o rycerzu Okrągłego Stołu.

Slide 5

Halo słoneczne Fatamorgana

Slide 6

Nie z każdej chmury deszczchmury i chmurki Chmury- unoszące się w powietrzu zbiorowiska miliardów kropelek wody lub kryształków lodu- są przejawem niezwykłej dynamiki atmosfery. Powstają w wyniku kondensacji lub resublimacji pary wodnej. Bezustannie zmieniając swój wygląd i przesuwając się po niebie, pozwalają przewidywać pogodę. Jednak aby można było wykorzystać je do celów synoptyki, ważna jest znajomość ich wielkości, budowy, składu, jasności i barwy oraz wysokości na której występują. Pierwsza klasyfikacja chmur pojawiła się w 1802 roku. Opracował ją londyński aptekarz, z zamiłowania meteorologii, Luke Howard. Wyróżnił on trzy podstawowe typy chmur i nadał im nazwy łacińskie, ponieważ tego języka używa się w systematyce roślin i zwierząt. Poszczególne chmury zwiastują różne stany pogodowe. Zbudowane głównie z kryształów lodu chmury piętra wysokiego- cirrusy nigdy nie przynoszą opadów. Haczykowaty cirrus uncinus zwiastuje nadejście ciepłego frontu atmosferycznego, któremu towarzyszą długotrwałe opady deszczu, a następnie ocieplenie. Cumulusy

Slide 7

Ciekawostki: największe średnie roczne zachmurzenie cechuje wybrzeże Antarktydy, północną część Oceanu Spokojnego i Atlantyk, strefę wysokich szerokości geograficznych, szczególnie nad oceanami, oraz okolice przyrównikowe. Występuje też na Nizinie Amazonki i Wyżynie Brazylijskiej oraz we wschodniej Patagonii i Zatoce Gwinejskiej. Najmniejsze zachmurzenie jest charakterystyczne dla lądów w regionie wyżej podzwrotnikowych- Sahara, Azja Środkowa oraz wnętrza Antarktydy. Wysokość podstawy Nazwa łacińska Nazwa polska Skrót Wysokość( po wyżej 5 km) Cirrus, Cirrocumulus, Cirrostratus Pierzasta, Pierzastokłębiasta, Pierzasta warstwowa Ci Cc Cs Średnia( 2-8 km) Altocumulus, Altostratus Średnia kłębiasta, Średnia warstwowa Ac As Niska( poniżej 2 km) Nimbostratus, Stratocumulus, Stratus Warstwowa, deszczowa warstwowa, kłębiasta warstwowa Ns Sc St O budowie pionowej Cumulus, Cumulonimbus Kłębiasta, kłębiasto deszczowa Cu Cb Tabela przedstawiająca rodzaje chmur

Slide 8

Lawiny- śnieżne szaleństwo To niesamowite, jak niebezpieczne mogą być lekkie niczym puch śniegowe płatki. Układając się warstwowo jedne na drugich, tworzą białą pokrywę, tak uwielbianą przez dzieci i narciarzy. Jeśli jednak pojawi się ona na stoku, może zsunąć w dół z ogromną prędkością i siłą, porywając wszystko co napotka na swojej drodze, niszcząc budynki, a nawet potężne betonowe konstrukcje. Lawina śnieżna to gwałtowne przemieszczenie się mas śniegu w dół zbocza, spowodowane naruszeniem równowagi między siłą ciężkości a związaniem z podłożem. Przyczyna jej schodzenie bywają różnorakie: znaczna grubość pokrywy śnieżnej, właściwości śniegu na stoku, kąt nachylenia zbocza, charakter podłoża, nasłonecznienie, gwałtowny wiatr. W ostatnich latach coraz istotniejszym czynnikiem wywołującym lawiny staje się człowiek. Głośniejszy krzyk czy nacisk mechaniczny spowodowany przez szusujących narciarzy może uruchomić ogromne pokłady śniegu. Ciężar toczącej się z góry masy przekracza niekiedy 500 tysięcy ton, zaś prędkość dochodzi do 300 kmh. Zejście lawiny

Slide 9

W walce z lawinami niezwykle ważna jest profilaktyka. Badania pokrywy śnieżnej i obserwacje pogody pozwalają na określenie stopnia zagrożenia lawinowego i nadanie ostrzeżenia. Jako ciekawostkę podać można, iż Mieczysław Karłowicz, muzyk i wybitny polski kompozytor, był miłośnikiem Tatr , obrońcą górskiej przyrody, jednym z pionierów narciarstwa górskiego oraz współinicjatorem Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. 8 lutego 1909 roku podczas samotnej wycieczki narciarskiej zginął w lawinie śnieżnej na wschodnich zboczach Małego Kościelca. Dziś na miejscu katastrofy znajduje się pamiątkowy kamień granitowy. Lawiny występują nie tylko zimą. Latem po obfitych opadach deszczu pojawiają się- szczególnie często w Kolumbii, Wenezueli i Peru- lawiny błotne. Obserwowaliśmy je także w Polsce podczas powodzi stulecia w 1997 roku. Walka z żywiołem po zejściu lawiny błotnej

Slide 10

Barwy nieba- efekty załamania i rozproszenia światła Neutralnie białe światło dzienne( bezbarwne dla ludzkiego oka) docierające na Ziemię ze Słońca jest tak naprawdę mieszaniną wszystkich istniejących barw- wszystkich długości fal promieniowania widzialnego. W 1666 roku Isaac Newton odkrył, że białe światło słoneczne przepuszczone przez trójkątny kawałek szkła, zwany pryzmatem, ulega rozbiciu na całą gamę subtelnych odcieni. Ten zestaw barw nazywamy widmem optycznym, podzielił na siedem klas, którym przypisał nazwy: czerwony, pomarańczowy, żółty, zielony, niebieski i fioletowy. Promienie słoneczne, przechodząc przez atmosferę, napotykają na swojej drodze powietrzne cząsteczki azotu i tlenu, kropelki wody, kryształki lodu, drobiny pyłu lub dymu. Gdy fale świetlne zderzają się z cząsteczką takiej samej wielkości co one, wówczas odbijając się i zmieniając kierunek ulegają rozproszeniu. Ciekawostka: słońce obserwowane podczas zachodów i wschodów, wydaje się o wiele większe niż wówczas, gdy znajduje się wysoko na niebie. Dlaczego tak się dzieje, skoro na pamiątkowych zdjęciach z nadmorskich wakacji zachodzące słońce ma ten sam wymiar, co kilka godzin wcześniej? Podobnie jest z księżycem. W czasie pełni zawieszona nad horyzontem ogromna tarcza ma na linijce trzymanej w wyciągniętej ręce około 12 mm. Najbardziej prawdopodobna teoria wyjaśniająca tą iluzję przyrównuje niebo do olbrzymiej kopuły zwanej sklepieniem niebieskim. Gdy obserwujemy nieboskłon, wydaje się nam, że jest on spłaszczony, a odległość od widnokręgu 3-4 krotnie przewyższa jego wysokość.

Slide 11

Niebo tworzące barwny spektakl Piękna tęcza po burzy

Slide 12

Ozon- truciciel czy zbawca? Ozon jest postacią tlenu mającą ogromne znaczenie biologiczne. Mimo małej zawartości w atmosferze pełni funkcję doskonałego termoregulatora sterującego dopływem promieniowania ultrafioletowego do powierzchni Ziemi. Ozon jest gazem toksycznym. Niebieskawy, o charakterze ostrej woni, tworzy się w troposferze( najniższej warstwie atmosfery), przy wyładowaniach elektrycznych. Już stężenie 0,018 mgdm3 byłoby dla zdrowia niebezpieczne. Na szczęście tuż przy powierzchni Ziemi tej alotropowej odmiany tlenu jest niewiele. Jej ilość wzrasta w stratosferze. I tu, o dziwo, na wysokości 15-55 km ozon staje się bardzo pożyteczny, wręcz niezastąpiony. Tworzy warstwę ochronną dla życia na Ziemi. W warstwie tej, zwanej ozonosferą, dwuatomowe drobiny tlenu pod wpływem działania promieni ultrafioletowych ulegają rozbiciu na bardzo aktywne, pojedyncze atomy, które z kolei przyłączają się do drobin tlenu, tworząc ozon. Równocześnie zachodzi jego rozpad na atomy i cząstki w wyniku pochłaniania przez ozon promieniowania ultrafioletowego. Obu tym procesom towarzyszy wzrost temperatury. Ozon pochłaniając około 95 zabójczego promieniowania ultrafioletowego, skuteczni broni całą biosferę i zapewnia niezbędne warunku rozwoju dla roślin, ludzi i zwierząt. Strata chociażby 1 ozonosfery spowodowałaby większy przepływ promieni ultrafioletowych ku Ziemi. W rezultacie nastąpiłoby m.in. niszczenie chlorofilu, zmiany klimatyczne, wzrost zachorowań na raka skóry czy zaćmę.

Slide 13

Jako ciekawostkę uwzględnić należy, że w ozonosferze, pod wpływem promieniowania ultrafioletowego, freony rozkładają się na pierwiastki: węgiel, fluor i chlor. Wprawdzie węgiel spala się, ale fluor i chlor wchodzą w reakcję łańcuchową z ozonem, tworząc tlenki oraz zwykły tlen dwuatomowy. Reakcja ta trwa aż do całkowitego wyczerpania się cząsteczek ozonu lub do momentu usunięcia fluoru i chloru w wyniku innych reakcji. Najbardziej narażone na promieniowanie ultrafioletowe są rośliny uprawiane, a wraz z nimi rolnictwo. Upadek rolnictwa i rybołówstwa doprowadziłby do klęski głodu. Negatywne skutki promieni UV dotkną człowieka również bezpośrednio, gdyż w zasadzie nie może się przed nimi ustrzec. Jedyny pigment zwany melaniną chroni naszą skórę przez intensywnym promieniowaniem. Jest on jednak zbyt słaby, aby poradzić sobie z tak niebezpiecznym, niewidzialnym wrogiem. Dziura ozonowa

Slide 14

Mordercze wiatry- cyklony, tajfuny, huragany Tropikalne cyklony są najsilniejszymi ruchami powietrza przy powierzchni Ziemi. Wyzwalają wiatry o sile od 120 do ponad 320 kmh i przynoszą niszczące ściany deszczu. Są koszmarem dla załóg statków pływających na wzburzonych morzach i prawdziwym horrorem dla statków cumujących w porcie, rozbijanych niczym plastikowe zabawki. Jednak największe spustoszenie czynią, wkraczając na ląd. Odciskają swoje piętno na krajobrazie, architekturze i ludzkiej psychice. Nawet cyklony o średniej mocy sieją zagładę odpowiadającą sile ośmiu tysięcy megatonowych bomb. Niszczycielskie wiatry powstają nad oceanami całego świata w okolicy równika, gdy temperatura powierzchni wody przekracza 27oC. Najpierw kształtuje się tam niewielki obszar obniżonego ciśnienia, gdzie ciepłe i wilgotne powietrze szybko wznosi się aż do najwyższych warstw atmosfery w których przebiegają procesy pogodowe. Wyzwolona energia wprawia w ruch wilgotne wiatry, które pod wpływem ruchu obrotowego Ziemi wieją spiralne ze wszystkich kierunków Skutki huraganu

Slide 15

Tajfuny występują trzy razy częściej niż cyklony i huragany i są dużo silniejsze. Ogromna powierzchnia Oceanu Spokojnego umożliwia tajfunom osiągnięcie rozmachu, a gdy napotkają na swojej drodze ląd, przynoszą nieopisane zniszczenie. Same wiatry, choćby najgwałtowniejsze, nie stanowią zbyt wielkiego zagrożenia, dopiero połączenie siły wiatru z potęgą wody niesie społecznością zamieszkującym wybrzeża i wyspy prawdziwe niebezpieczeństwo. W grudniu 1997 roku na małą wyspę Guam na Pacyfiku uderzył z siłą 230 kmh tajfun Paka. Sklasyfikowany jako super tajfun, szalał nad wyspa 12 godzin. Fale sztormowe dochodziły do 12 m, a wiatr momentami osiągał prędkość 320 kmh. Na szczęście nikt nie zginął, lecz pięć tysięcy domów uległo zniszczeniu, a straty oszacowano na 500 milionów dolarów. Występowanie morderczych wiatrów: -Cyklony( południowo wschodnia Azja) -Tajfuny( wschodnia Azja i wyspy na Oceanie Spokojnym) -Huragany( wschodnie wybrzeża Ameryki Środkowej) -Tornada( Aleja Tornad- środkowo wschodnia część USA) Wirujący cyklon

Slide 16

Burze- walka żywiołów W każdym momencie na Ziemi obserwuje się blisko dwa tysiące burz, co minutę atmosferę przeszywa sześć tysięcy gromów . W ciągu tysięcznej części sekundy kanał błyskawicy o średnicy gałązki nagrzewa się. Pędzące z prędkością 100 kmh wyładowania elektryczne cechuje napięcie sięgające 30 milionów woltów i natężenie dochodzące nawet do 500 tysięcy amperów. Burze, jedne z najbardziej widowiskowych zjawiska w przyrodzie, tworzą się zazwyczaj latem nad silnie rozgrzanym gruntem. Czasem występują wzdłuż frontu chłodnego, niekiedy towarzyszą frontom ciepłym. Gdy istnieją pokaźne zapasy ciepłego powietrza w warstwach przyziemnych i odpowiedni poziom wilgotności, w ciągu niespełna trzech kwadransów potężny prąd wstępujący, wznosząc w górę komórki ciepłego powietrza, przekształca niewinne chmury kłębiaste w piękne, lecz groźne chmury burzowe. Gdy rozbudowujące się chmury osiągną pułap 12-16 km, nagromadzona w nich mieszanina kropli i wody, kryształków lodu i gradu rozpoczyna drogę powrotną ku powierzchni Ziemi. Chmury burzowe

Slide 17

Gdyby udało się ujarzmić ogromną energię choćby jednego pioruna, wystarczyłaby ona stutysięcznemu miastu na cały rok. Na razie wykorzystuje się ją w fizyce jądrowej. Występowanie burz jest związane z szerokością geograficzną . Najczęściej zdarzają się one nad lądem w strefie międzyzwrotnikowej. Na obszarach podbiegunowych są rzadkością. Jako ciekawostkę podać można, że napięcie uzyskane w czasie burzy z metalowych przewodów rozpiętych w Szwajcarii między szczytami górskimi w rejonie Monte Generoso, izolowanych na obu końcach łańcuchami izolatorów elektrycznych, służy do przyśpieszania elementarnych cząstek materii lub różnych doświadczeń elektrycznych. Straszliwa energia wyzwalana podczas wyładować atmosferycznych może spowodować oparzenia, uszkodzić organy wewnętrzne, a nawet zatrzymać pracę serca . Prąd przepływający przez ciało człowieka nie musi jednak zabijać. Jego wielomilionowe napięcie jest zupełnie nieszkodliwe, jeśli towarzyszy mu bardzo niskie natężenie. Błyskawica

Slide 18

Niebezpieczne mgły- złodzieje krajobrazu Mgła to zawiesina bardzo małych i lekkich kropelek wody unoszących się nad ziemią. Ograniczając widoczność do poniżej 1 km, zmusza kierowców do zachowania szczególnej ostrożności podczas jazdy, a samoloty do pozostania na lotnisku. Stanowi też zagrożenie dla komunikacji morskiej. Jeśli z mgłą połączą się zanieczyszczenia emitowane do atmosfery, zwłaszcza na obszarze wielkich miast i ośrodków przemysłowych, wówczas staje się ona przerażającym smogiem. Na Afrykańskiej pustyni Namib mgły są zjawiskiem powszechnym. Kiedy ciepłe, nasycone wilgocią powietrze znad Oceanu Atlantyckiego spotka się z zimnym powietrzem zalegającym nad Prądem Benguelskim, który płynie wzdłuż zachodnich wybrzeży Afryki, zostaje schłodzone w większość zawartej w nim pary wodnej ulega kondensacji. Tworzą się gęste ławice mgły, które skrywają się przed wzrokiem żeglarzy usiany rafami brzeg. Zdarzało się, że mgły pojawiające się niemal w mgnieniu oka, ograniczały widoczność do zera, a statki pozbawione możliwości obserwacji przegrywały z potężnymi falami i silnymi prądami i spychane były na przybrzeżne skały. Nie na darmo zamglone wybrzeże pustyni Namib nosi miano Wybrzeża Szkieletów. Mimo, że mgła to krople wody sięgające w miejscu obserwacji ziemi, nie napoją one spragnionego, a na deszcze w tym regionie trudno liczyć. Jednak dla zwierząt zamieszkujących pustynię Namib mgły są jedynie dostawcą wody.

Slide 19

Ciekawostka: inwersja termiczna to odwrócony układ temperatury powietrza- warstwa cieplejszego i lżejszego powietrza nakrywa leżące niżej warstwę zimniejszego. W pogodne, bezwietrzne jesienne i zimowe ranki na obszarach bagiennych, leśnych i polanach lub łąkach tworzą się mgły radiacyjne, związane z silnym ochłodzeniem powietrza na skutek nocnego wypromieniowania ciepła . Natomiast nad jeziorami i rzekami unoszą się wówczas mgły parowania, wynikające z dużej różnicy temperatur między wodą, a zalegającym nad nią powietrzem. Smog mgielny

Slide 20

Zorza polarna- baśniowy spektakl na polarnym niebie W czasie polarnej zimy scena nocnego nieba mieni się i pulsuje. Wstęgi fioletu i błękitu, jaskrawozielone i żółte promienie, czerwone kurtyny, wspaniałe białe draperie o falistej strukturze rozjaśniają śnieżne pustkowia. Taka jutrzenka, nieustannie poruszając się, zmieniając kształt i natężenie barw, wydaje się zjawiskiem magicznym. Dziś już wiadomo, że to nie czary, lecz naładowane cząstki emitowane przez Słońce powodują świecenie rozrzedzonych gazów w górnych warstwach atmosfery. Zorze polarne: północna oraz południowa, zwykle pojawiają się w dwóch pasach otaczających oba bieguny. Jednak w okręgu wzmożonej aktywności Słońca, gdy wzrasta natężenie plam słonecznych, ich zasięg może być znacznie większy. W marcu 1989 roku zorze polarne można było oglądać nawet na Florydzie i półwyspie Jukatan. Niektórzy mieszkańcy, przerażeni purpurowym zabarwieniem nieba wzywali policję. Jako ciekawostkę podać należy, iż najwyższe zorze polarne występują w warstwach atmosfery oświetlonych promieniami słonecznymi nawet wówczas, gdy dla obserwatora na Ziemi Słońce schowało się już za widnokręgiem. Zorze polarne występują głównie w północnej Kanadzie i Szwajcarii, a także w Finlandii, Grenlandii i Antarktydzie.

Slide 21

Zorza polarna na Alasce Zorza polarna w Norwegii, która jest tam rzadkością

Slide 22

Wodospady- perliste kaskady Wśród różnych niesamowitych zjawisk przyrody wodospady należą do najbardziej efektownych. Woda spadająca milionami kropel urzeka. Nieważne, czy jest to mały, lecz urokliwy Wodospad Wilczki w Masywie Śnieżnika, czy też najwyższy na świecie Salto Angel w Wenezueli. W Ameryce Południowej na Wyżynie Gujańskiej wznoszą się oddzielne skalne góry stołowe. Zbudowane z bardzo twardych, odpornych na erozję skał, mają płaskie grzbiety i strome, często niemal pionowe zbocza. Wodospad Salto Angel liczy 979 m wysokości. Nazywany przez Indian królestwem boga grzmotów jest niemal 20 razy wyższy od słynnego wodospadu Niagara. Wodospad Niagara, choć niewysoki, należy do najpiękniejszych w świecie. W pogodne dni utrzymuje się nad nim zapierająca dech w piersiach wielobarwna tęcza, a nocna iluminacja zachwyca feerią świateł. Wodospad Niagara

Slide 23

Jedne z najpiękniejszych wodospadów na świecie: -Salto Angel( Wyżyna Gujańska) -Niagara( granica między USA i Kanadą) -Iguacu( granica Brazylii i Argentyny) -Wodospad Wiktorii( Zambia i Zimbadwe) -Sutherland( Nowa Zelandia) -Tugela( RPA) -Siklawa( Tatry, Polska) -Wodospad Kamieńczyka( Karkonosze, Polska -Wodospad Wilczki( Masyw Śnieżnika, Polska) Wodospad Siklawa Wodospad Wilczki

Slide 24

Gejzery- gorące fontanny Gejzer - rodzaj gorącego źródła, które gwałtownie wyrzuca słup wody i pary wodnej o temperaturze około 100 C. Woda z gejzerów ogrzewana jest zalegającą kilka kilometrów pod ziemią magmą w procesie hydrotermalnym. Wybuchy gejzerów są dość regularne, ale dla każdego źródła odstępy pomiędzy kolejnymi wybuchami są inne. Woda może być wyrzucana na wysokość nawet 30-70 m. Gejzery są dość rzadkim zjawiskiem, wymagającym kombinacji szczególnych warunków geologicznych i klimatycznych. Można wymienić 6 miejsc na świecie, gdzie występują większe nagromadzenia gejzerów: Park Narodowy Yellowstone, Wyoming, USA, -Islandia, -Wyspa Północna, Nowa Zelandia, -Kamczatka, Rosja, -El Tatio, Chile, -Unmak, Alaska, USA. Erupcja gejzeru w Islandii

Slide 25

Wyróżnia się dwa typy gejzerów: -fontannowe (fountain geysers) - wybuch następuje z niewielkiego zbiornika wodnego, najczęściej jest to seria gwałtownych i intensywnych wytrysków, -stożkowe (cone geysers) - wybuch następuje z małego stożka, który utworzył się z wytrącających się osadów. Piękny gejzer- Kamczatka

Slide 26

Góry lodowe- dryfujące kolosy Góra lodowa to oderwany od lodowca szelfowego i unoszący się na powierzchni morza fragment lodu lodowcowego. Dryfują one ze strefy polarnej w kierunku niższych szerokości geograficznych i najczęściej mają charakter gór stołowych (płaska powierzchnia szczytowa i strome stoki) W przypadku, gdy góra lodowa wywróci się, tzn. jej dotąd zanurzona część wynurzy się, zwana jest górą lodową niebieską. Charakteryzuje się tym, że trudniej ją zobaczyć ze względu na ciemny kolor za to zjawisko odpowiada warstwa soli, która rozprasza padające światło. Zderzenie z niebieską górą lodową było przyczyną zatonięcia najsłynniejszego statku transatlantyckiego świata - Titanica w nocy z 14 na 15 kwietnia 1912 r. Góra lodowa na Antarktydzie

Slide 27

Jako ciekawostkę podać należy, iż na półkuli północnej góry lodowe najczęściej można spotkać w rejonie Wielkiej Ławicy Nowofundlandzkiej. Na południu szczególnie upodobały sobie szlak zwany aleją gór lodowych, po wschodniej stronie Półwyspu Antarktycznego, na Morzu Weddella. Największą górą lodową o kształcie płyty długości ponad 350 km i szerokości 40 km zaobserwowano u brzegów Antarktydy w 1956 roku, natomiast największą na półkuli północnej w 1882 roku w Morzu Baffina. Miała ona 10 km długości i 5 km szerokości. Schemat przedstawiający górę lodową pod wodą Częściowo wywrócona góra lodowa

Slide 28

Jaskinie- podziemne komnaty Niestrudzona woda, nacycona dwutlenkiem węgla, przenika przez pokrywę glebową, wciska się w każdą rysę i szczelinę skalną, wypłukując drobne okruchy. Gdy na swej drodze napotka skały wapienne, gipsy czy sole kamienne, rozpuszcza je, tworząc fantastyczne formy krasowe. Czysta woda nie ma takiej siły oddziaływania jak woda z rozpuszczonym w niej dwutlenkiem węgla. Woda opadowa pochłania niewielkie ilości tego gazu z powietrza atmosferycznego, lecz znacznie silniejszy odczyn kwaśny ukazuje podczas przesiąkania przez szatę roślinną i glebę. Staje się wówczas agresywna wobec skał podłoża, a szczególnie wapieni. Jaskinia Niedźwiedzka należy do najpiękniejszych na świecie. Jej długość to 3 km. Ma ona cztery poziomy korytarzy, zachwyca zróżnicowaną, bogatą szatą naciekową Jaskinia Niedźwiedzka

Slide 29

Inną równie piękna jaskinią jest Jaskinia Mamucia, odkryta przez Europejczyków w 1797 roku, nie jest pozbawiona życia. W wodach podziemnej rzeki żyją bezbarwne raki, ryby jaskiniowe i krewetki z uwstecznionym organem wzroku, przystosowane ewolucyjnie do egzystencji w absolutnej ciemności. Ciekawostka: przepiękny spektakl można zobaczyć w jaskiniach Waitomo w Nowej Zelandii, Tuż nad stropem Groty Świetlików rozbłyskują zielononiebieskie światełka, tworząc nieziemską poświatę, która skrzy i migoce. Należy jednak zachować absolutną ciszę, gdyż najdelikatniejsze hałas lub blask latarki powodują wygaszenie światełek Jaskinia Mamucia

Slide 30

Informacje pozyskane z książki Renaty PonarattNiezwykłe zjawiska Zdjęcia: Google- Grafika Wykonał: Ślimak Adrian