Historia teatru w Polsce

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

Polski Teatr w latach 1765

Slide 2

Teatr w ostatnich chwilach w wolnej Rzeczypospolitej

Slide 3

Po 1765 roku Za czasów króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1765 r. zrodził się z jego inicjatywy pierwszy stały publiczny teatr w Warszawie nazwany Teatrem Narodowym.

Slide 4

Powstanie Teatru Narodowego zapoczątkowało bujny rozkwit komedii obyczajowo - satyrycznych pisanych najczęściej na zamówienie teatru (np. J. Baudouin, F. Zabłocki). Z czasem jednak wzbogacał się o nowe formy i gatunki widowiska (opera narodowa, przeróbki dramy, poetyckie komedie Zabłockiego (Fircyk w zalotach, Król w kraju rozkoszy). Teatr Narodowy w Warszawie litografia Ch. Bacheliera

Slide 5

Teatr wyrażał nowe tendencje estetetyczne i polityczne, zwłaszcza w okresie Sejmu Czteroletniego i targowicy. Teatr Narodowy osiągnął dojrzałość w czasach dyrekcji Wojciecha Bogusławskiego który stworzył z niego instytucję o ważnej funkcji społecznej i obywatelskiej oraz wysokiej randze artystycznej. Wojciech Bogusławski

Slide 6

Łazienki Teatr na Wyspie W  czasach  stanisławowskich  działały  liczne  teatry  magnackie  (np.  Lubomirskich  Potockich,)  i  szkolne  (np.  Szkoły  Rycerskiej)  oraz  prywatny  teatr  królewski  (z  nowymi  scenami:  w Starej  Pomarańczarni  i Teatrze  na  Wyspie  w warszawskich  Łazienkach).  Zaczęły  również  powstawać  publiczne  teatry  na  prowincji:  w Lublinie  (1778), Lwowie (1780), Krakowie  (1781),  Poznaniu  (1783), Wilnie (1785).

Slide 7

Rola teatru Dzięki  wytworzonej  tradycji  i osiągniętemu  znaczeniu  teatr  pol.  przetrwał  upadek  państwa.  Mimo  rozbioru  kraju  działał  dalej,  skutecznie  broniąc  języka  i literatury  narodowej,  a w  chwilach  przełomowych  dawał  wyraz  pragnieniom  i dążeniom zbiorowości. 

Slide 8

Teatr w poszczególnych zaborach

Slide 9

Zabór rosyjski i pruski W 1914 r. na ziemiach dawnej RP było razem dziesięć teatrów, poza tym działały jeszcze zespoły wędrowne: w zaborze pruskim wyjątkowo, natomiast w Galicji i pod zaborem rosyjskim stale i w znacznej liczbie. Powstał nowy typ teatru, przeznaczony dla najuboższej publiczności. Nastąpił nieoczekiwany rozkwit teatru na Ukrainie. Migracje te nie wygasiły jednak życia teatralnego w kraju. Moskwa zaroiła się od polskich aktorów, reżyserów, scenografów, którzy tu założyli własny teatr.

Slide 10

Zaczęto płacić autorom sztuk teatralnych, co wcześniej zdarzało się niezwykle rzadko. Wielu autorów m.in. Norwid, wysyłało przez wiele lat z zagranicy swoje sztuki do polskich teatrów. Niestety niewiele z nich zostało wystawionych. Zwykli ludzie dla rozrywki zaczęli tworzyć przedstawienia amatorskie, m.in. na Śląsku. Dekoracje w teatrze były traktowane jako element podrzędny. Nie było bocznych drzwi, aktorzy wychodzili i pojawiali się na scenie niczym duchy.

Slide 11

Teatr Narodowy w Warszawie Podobnie  jak  przed  rozbiorami  Teatr  Narodowy  był  pierwszą  sceną  kraju;  od 1810 nadzorowany przez  Dyrekcję  Rządową,  1827  został  całkowicie  upaństwowiony,  a jego  status  organizacyjny  ukształtował  się  po  powstaniu  listopadowym  18301831;  zakazano  wówczas  nazwy:  Narodowy.  W 1833 r.  gmach  nazwano Teatrem Wielkim.

Slide 12

Warszawskie  sceny  wchodziły  w skład  instytucji określanej od lat  50.  jako  Warszawskie  Teatry  Rządowe,  na  ich  czele  stał  prezes  mianowany przez cara.  Po  1831  na  wiele  lat  uległy  zerwaniu  związki  z zachodnioeuropejską  twórczością  dramatyczną,  cenzura  nie  dopuszczała  na  scenę  sztuk  Szekspira,  nie mogło być także mowy  o graniu  utworów  pol.  powstałych  na  emigracji,  na  scenie  panoszyły  się  płaskie  melodramaty  i farsy.

Slide 13

Wzrastający prestiż teatrów galicyjskich budził od dawna zaciekawienie w całym kraju. Wiele rodzin z zaboru pruskiego i zaboru rosyjskiego wyjeżdżało na lato do karpackich uzdrowisk, łącząc to ze zwiedzaniem Krakowa i wręcz obowiązkowym odwiedzaniem tutejszego teatru. Zabór austriacki

Slide 14

Rozwojowi teatru w Galicji sprzyjała autonomia; w zaborze ros. dopiero po 1905 nastąpiło złagodzenie cenzury i pozwolono zakładać prywatne polskie teatry stałe. Stefan Jaracz (18831945). Aktor trudnego charakteru, uznany  za jednego z największych. Debiutował w Teatrze Ludowym w Krakowie w 1904. W 1911 wystąpił po raz pierwszy w Warszawie w Teatrze Bagatela. Od 1930 r. dyrektor warszawskiego teatru Ateneum. W latach międzywojennych występował również w filmach. 

Slide 15

Rozwój teatru w zaborze austriackim Rozwój teatru galicyjskiego można podzielić na trzy fazy: Pierwsza faza: rozkwit naturalizmu podważył w całej europie dotychczasowe pojecie sceniczności i wywołał chęć upodobnienia teatru do powieści. na scenie pierwszy raz zaległa ciemność. Ciemność przecięta była światłem reflektora. Tak ujawniła się nieprzeczuwalna początkowo właściwość oświetlania elektrycznego. Druga faza: największe zainteresowanie budziły polskie sztuki, dokonało się właściwe odkrycie polskiego romantyzmu i równie nagle zwycięstwo Wyspiańskiego. Trzecia faza: pogłębiał się w Krakowie nurt historycznych rewindykacji od schyłku drugiej fazy mnożyły się sukcesów autorów, którzy odnowili komedie polska.

Slide 16

Stanisław Koźmian to jedna z najciekawszych postaci w historii polskiego teatru. Wierzył ze teatr może i powinien być w Polsce dźwignią kultury.

Slide 17

Przedtem  mało  znana  była  rozmowa toczona  w  głębi,  przez  dwóch  aktorów  zwróconych  twarzami do siebie. Tylko  sceny  zbiorowe  były  tak  rozgrywane.  Każdy  ważniejszy  dialog  wymagał  podejścia  do  rampy  i  przemawiania  do  widowni. Innowacje  Koźmia-na  wynikały  po  trosze  z  lepszego  oświetlenia,  palniki  gazowe  oświetlały  lepiej  całą  powierzchnię sceny.

Slide 18

Helena Modrzejewska (18401909) polska aktorka światowej sławy, karierę rozpoczęła w prowincjonalnych zespołach teatralnych Galicji Teatry krakowskie osiągnęły wysoki poziom artystyczny, który słynął ze znakomitego aktorstwa. W repertuarze znalazła się polska dramaturgia narodowa (Kochanowski, Zabłocki, Fredro, Słowacki), klasyka światowa (Szekspir, J.W. Goethe, Schiller) i sztuki współczesne.

Slide 19

Stanisław Wyspiański S. Wyspiański Autoportret S.  Wyspiański  to  m.in.  polski  słynny  dramaturg,    projektując  kostiumy,  dekoracje  i oświetlenie  do  swoich  sztuk,  zapoczątkował  rozwój  polskiej  scenografii.  Jego  koncepcje  inscenizacyjne  ukształtowały  w dużej  mierze  idee  polskiego  teatru  monumentalnego  L.  Schillera.

Slide 20

Teatr lwowski Na wysokim poziomie utrzymywał się stale teatr lwowski kierowany przez Tadeusza Pawlikowskiego (19001906), słynął z wielu wybitnych inscenizacji polskiej i obcej klasyki oraz sztuk współczesnych. Gabriela Zapolska, 18571921, dramatopisarka, zajmuje istotne miejsce w rozwoju polskiej komedii obyczajowej; autorka dramatu Moralność Pani Dulskiej.

Slide 21

Wraz z powstaniem styczniowym skończył się w Polsce teatr szlachecki, a jego miejsce zajmował nowy, inteligencko- mieszczański. W Galicji i w królestwie pojawił się teatr żydowski. Zaczęto płacić autorom sztuk teatralnych, co wcześniej zdarzało się niezwykle rzadko. Wielu autorów, m.in. Norwid, wysłało przez wiele lat z zagranicy swoje sztuki do polskich teatrów. Niestety niewiele z nich zostało wystawionych. Zwykli ludzie dla rozrywki zaczęli tworzyć przedstawienia amatorskie, m.in. na Śląsku. Cyprian Kamil Norwid

Slide 22

Okres międzywoje nny

Slide 23

Scenografia do Borysa Godunaowa Autorstwa Otto Axera O. Axer (190683), -scenograf, malarz; od 1932 współpracował z teatrami Lwowa, Łodzi i Warszawy Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku wpłynęło w istotny sposób na dalszy rozwój teatru, zwł. w stolicy. Symboliczną wymowę miało przywrócenie w 1924 roku Teatrowi Rozmaitości nazwy Teatr Narodowy.

Slide 24

Otto Axer: Scenografia do Don Carlosa W okresie 20-lecia międzywojennego pojawiły się nowe prądy reformatorskie w dziedzinie inscenizacji, gry aktorskiej, repertuaru, upowszechniania sztuki teatr.; zaznaczały się one głównie w działalności warszawskich zespołów kierowanych przez J. Osterwę, L. Schillera, S. Jaracza. Niezależnie od teatrów zawodowych od początku XX w. rozwijał się ruch amatorski na wsi, powstawały też teatry proletariackie w miastach

Slide 25

Wzorem krakowskiego teatru wiele innych przybierało sobie jakiegoś patrona. Zaczynał się w Polsce rozkwit reżyserii i inscenizacji. Powstał Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej o charakterze samodzielnej, wyższej uczelni. Powstały teatry szkolne. Niezależnie od teatrów zawodowych od początku XX w. rozwijał się ruch amatorski na wsi, powstawały też teatry proletariackie w miastach

Slide 26

Aktorzy dwudziestolecia Najwybitniejsi  aktorzy  dwudziestolecia  skupiali  się    przeważnie  na  Warszawie,  w  Teatrze  Narodowym  i  w Polskim.  Mieczysława Ćwiklińska (18801972). W 1901 została aktorką zespołu farsy Warszawskich Teatrów Rządowych. Przed I wojną światową występowała w operetkach: Paryża, Drezna, Berlina. Jednak wybrała aktorstwo. Zasłynęła jako interpretatorka ról Fredry.  

Slide 27

Dwudziestolecie międzywojenne przyniosło rozkwit sztuki aktorskiej. Wielu aktorów osiągnęło wówczas szczyt rozwoju artystycznego m.in.: Junosza - Stępowski, Zelwerowicz, M. Ćwiklińska. HANKA ORDONÓWNA (190250) -piosenkarka, tancerka, aktorka; występy od 1916 gł. w Warszawie (m.in. w Qui Pro Quo), także w Wilnie, Krakowie, Lwowie; role w operetkach, wodewilach, komediach i w filmach. W 1942 r jako opiekunka dzieci polskich udała się z 2. Korpusem Pol. na Bliski Wschód 

Slide 28

ADOLF DYMSZA (190075) -aktor; występy od 1917 - gł. w Warszawie w kabaretach i rewiach, w latach 193439 w teatrach: Polskim, Letnim, Narodowym; po II wojnie świat. w Łodzi i Warszawie. Cieszące się dużym zainteresowa-niem publiczności warszawskie teatrzyki małych form (m.in. Qui Pro Quo) lansowały nowe talenty aktorskie i piosenkarskie (Z. Pogorzelska, H. Ordonówna, M. Zimińska, A. Dymsza, E. Bodo).

Slide 29

Teatr w czasie II wojny światowej

Slide 30

W  1939  Niemcy  zamknęli  wszystkie  teatry  polskie  na  okupowanych  ziemiach.  W  1940  powstała  w Warszawie  konspiracyjna  Rada  Teatralna. Młodzi  aktorzy  kształcili  się  w tajnym  PIST  i na kursach aktorskich. W  GG  gmachy  teatrów  zostały  przejęte  przez  okupanta;  zezwolono  na  uruchomienie  kilku  scen  polskich  pod  warunkiem,  że  będą  prezentować  niewybredny  repertuar  rozrywkowy  (nie  wolno  było  wprowadzać  elementów ludowych tańców, pieśni, strojów);  bojkotowała  je  większość  polskich  aktorów  i widzów.

Slide 31

W VII 1940 władze niemieckie wydały zarządzenie dotyczące rejestrowania się wszystkich aktorów pragnących pracować w swoim zawodzie. Na tajnym zebraniu ZASP podjęto decyzję o bojkocie zarządzenia; zezwolono natomiast aktorom na występy w kawiarniach prowadzonych przez artystów teatru, filmu i muzyków. Niesubordynowanym orzekano karę infamii. Zaraz po zakończeniu wojny sądy ZASP rozpatrywały prawie wszystkie przypadki nieposłuszeństwa i wymierzały kary stosowne do nowych warunków (np. zakaz występów w Warszawie, zakaz druku nazwiska na afiszu).

Slide 32

W  czasie  okupacji  działały  zarówno  teatry  jawne,  organizowane  przez  Niemców  jak  i wolne  teatry  konspiracyjne.  Tajne  grupy  teatralne  podejmowały  pracę  o charakterze  studyjnym,  czyli  w  mieszkaniach  prywatnych. Poza  krajem  polskie  zespoły  teatralne  działały  jawnie  w obozach  jenieckich  (głównie  w oflagach)  i w  wojsku  (teatry  frontowe). Kazimierz Junosza-Stępowski (18801943). Był aktorem charakterystycznym, z łatwością wcielał się w postacie tragiczne i komediowe.  Na ekranie zadebiutował w 1902, kilkoma epizodami. Zginął 5 lipca 1943 w tajemniczych okolicznościach.

Slide 33

Teatr Wielki w Lwowie Teatry  w Wilnie,  Lwowie,  Grodnie  nie  przerwały  działalności  po  wybuchu  wojny;  miejsce  powołanych  do  wojska  artystów  zajmowali  aktorzy  napływający  z Polski  centralnej. Teatry  prowadziły  działalność  w coraz  to  nowej  sytuacji  politycznej,  borykały  się  z trudnościami  finansowymi i lokalowymi.

Slide 34

Podczas II wojny światowej zginęło ok. 350 aktorów. Całkowitemu zniszczeniu uległo wiele budynków teatralnych, np. w Warszawie wszystkie oprócz Teatru Polskiego. EUGENIUSZ BODO (18991943) - aktor, pieśniarz i tancerz, reżyser, scenarzysta i producent filmowy. Występował w warszawskich teatrzykach rewiowych i operetce. Zginął w 1943 obozie w ZSRR.

Slide 35

Bibliografia http:www.wspolczesny.plteatrpagegaleria.htm l http:images.google.plimages?um1hlpllr qteatr Zbigniew Raszewski: krótka historia teatru polskiego, Warszawa 1990. Encyklopedia multimedialna PWN, Teatr i film.

Slide 36

Autorzy Sonia Fraenzel Julia Obruśnik Michał Pawełek Mateusz Złoty

Slide 37

Koniec