Elementy wiedzy historycznej - Oświecenie w Polsce.

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

ELEMENTY WIEDZY HISTORYCZNEJ OŚWIECENIE W POLSCE Materiał przeznaczony dla uczniów poziomie na zaawansowanym. Justyna Pilak Justyna Szczepaniak Maria Ziemba

Slide 2

OŚWIECENIE - okres w dziejach kultury europejskiej od końca XVII do schyłku XVIII wieku. Nurt głoszący kult rozumu i wiedzy. Oświecenie w Polsce obejmuje lata panowania Stanisława Augusta (1764-1795) stąd jego nazwa: oświecenie stanisławowskie.

Slide 3

Król Stanisław August Poniatowski Ostatni król Polski. Starannie wykształcony, w młodości wiele podróżował po krajach Europy Zachodniej. Popierał manufaktury, założył liczne wytwórnie fajansów, wyrobów marmurowych i broni, z jego inicjatywy przebudowano Zamek Królewski, wzniesiono zespół pałacowy w Łazienkach. Był mecenasem nauki, literatury i sztuki. Król nie był tradycjonalistą hołdował wzorom francuskim i starał się je przyswajać na sarmackiej ziemi. W trakcie swojej koronacji nie wystąpił w tradycyjnym kontuszu, lecz we fraku. fajans odmiana porcelany mecenas protektor sztuki i nauki, udzielający wsparcia finansowego artystom Łazienki pałac na wodzie

Slide 4

Na podstawie obrazu wskaż inspirowane modą francuską elementy stroju króla. Stanisław August Poniatowski, portret autorstwa Marcello Bacciarellego.

Slide 5

KULTURA CZASÓW STANISŁAWOWSKICH 1.Obiady Czwartkowe czyli cotygodniowe spotkania Stanisława Augusta z ludźmi nauki i kultury,organizowane na wzór paryskich salonów literackich. Spotkania mialy miejsce na Zamku Królewskim lub w Łazienkach. Uczestniczyli w nich zaproszeni przez króla pisarze m.in I.Krasicki, A. Naruszewicz oraz związani z dworem dostojnicy i działacze polityczni. 2.Zabawy Przyjemne i Pożyteczne czasopismo redagowane przez Adama Naruszewicza, na łamach którego publikowano utwory wygłaszane na Obiadach Czwartkowych. 3. Utworzenie w 1765 r. Teatru Narodowego.

Slide 6

4. Sprowadzenie przez króla Polski zagranicznych artystów: Marcello Bacciarelliego, Bernardo Belotto zw. Canaletto. 5. Wybudowanie pałacu w Łazienkach oraz przebudowa Zamku Królewskiego w Warszawie. 6. Utworzenie Komisji Edukacji Narodowej pierwszej w Europie państwowej instytucji oświatowej o charakterze odrębnego ministerstwa. Jej działalność stanowiła jedno z największych osiągnięć kulturalnych Polski czasów Oświecenia. Wprowadzono zmiany w programie nauczania zmniejszono ilość łaciny na rzecz większej liczbę godzin języka polskiego. Nauczano również historii, prawa, moralności, fizyki, geometrii i przyrody, zajęto się domowym wychowaniem dziewcząt.

Slide 7

Podpisz ilustracje. Wskaż elementy klasycystycznej przedstawionych budowli. architektury

Slide 8

Uzupełnij luki w tekście. Stanisław August Poniatowski dbał o rozwój kultury w Polsce. Dlatego jest nazywany ................................................................................ . Za jego panowania powstało pierwsze w Europie ministerstwo oświaty - ..................................................................................... . To za jego sprawą Polska wzbogaciła się o zabytki architektoniczne jak................................................................................w takie Warszawie oraz .................................................. czyli pałac na wodzie. Władca organizował także ........................................................... - spotkania ludzi kultury, na których bywały najwibitniejsze postacie polskiej kultury i sztuki, wśród nich......................................................................................... .

Slide 9

IGNACY KRASICKI Ur. 3 lutego 1735 w Dubiecku, zm. 14 marca 1801 w Berlinie. Zasłużył na miano czołowego twórcy polskiego oświecenia. Był twórcą wszechstronnym, głoszącym ideały oświecenia, walczącym o reformy w kraju i moralność społeczną. Autor pierwszej polskiej powieści nowożytnej (Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki), wielu satyr, w których w krzywym zwierciadle ukazywał ludzkie przywary i problemy nurtujące ówczesne społeczeństwo oraz bajek. Nazywany księciem poetów polskich.

Slide 10

Na podstawie zamieszczonego tekstu i pracy ze słownikiem wskaż cechy bajki. SŁOWIK I SZCZYGIEŁ Rzekł szczygieł do słowika, który cicho siedział: Szkoda, że krótko śpiewasz. Słowik odpowiedział: Co mi dała natura, wypełniam to wiernie. Lepiej krótko, a dobrze, niż długo, a miernie.

Slide 11

Wskaż występujące w bajce Wół minister I. Krasickiego zwierzęta icharakteryzujące je cechy. Jakiego zagadnienia społecznego dotyczy bajka? Jaki jest jej morał? Wskaż jakie cechy ludzkie reprezentują zwierzęta w twojej kulturze. Kiedy wół był ministrem i rządził rozsądnie, Szły prawda rzeczy z wolna, ale szły porządnie. Jednostajność nakoniec monarchę znudziła, Dał miejsce wołu, małpie, lew, bo go bawiła. Dwór był kontent, kontenci poddani z początku; Ustała wkrótce radość; nie było porządku. Pan się śmiał, śmiał minister, płakał lud ubogi. Kiedy więc coraz większe nastawały trwogi, Zrzucono z miejsca małpę; żeby złemu radził, Wzięto lisa: ten pana i poddanych zdradził. Nie osiedział się zdrajca, i ten, który bawił: Znowu wół był ministrem i wszystko naprawił.

Slide 12

Sugerowane odpowiedzi Bajka jest o rządzeniu, o polityce lis chytry i przebiegły; małpa zabawna bez umiejętności, nieodpowiedzialna, lekkoduch, wystawiła sie na pośmiewisko, zarozumiała; wół symbolizuje osobę z długoletnim stażem pracy i doświadczeniem, odpowiedzialny, rozsądny lew władca Morał: rządzic powinni Ci, którzy się na tym znają.

Slide 13

CO JADANO U KRÓLA STASIA?

Slide 14

Oprawą kulinarną spotkań zajmował się pierwszy kuchmistrz w Europie Paul Tremo. Swój kunszt zdobywał podróżując po Europie. Wiadomo też, że studiował dzieła uczonych z różnych epok. Staropolskie biesiadowanie ustąpiło miejsca zagranicznej modzie: większa wykwintność posiłków i powściągliwość przy stole. Król najchętniej do obiadu pił wodę źródlaną. Menu na Obiadach Czwartkowych było sprawą drugorzędną. Ważniejsze było to, o czym się dyskutowało niż to, co się jadło.

Slide 15

Podaj synonimy wyrazów wyróżnionych w tekście. Do legendy przeszły jarząbki przedziwnie słoniną szpikowane oraz popiel (stare wino węgierskie, tak mocne, że król sam go nie pija, a innym tylko po kieliszku pozwala). Podawano też m.in. staropolski barszcz z uszkami,różnorodne wędliny, pasztecikii pikantne marynaty. Były też ryby, jarzyny i pieczenie, z ulubioną przez króla pieczenią baranią na czele. Każdorazowo na zakończenie obiadu pojawiali się dwaj lokaje: jeden podawał królowi na porcelanowym talerzyku trzy śliwki, drugi - list na srebrnej tacy. Jak pisze jeden z ówczesnych kronikarzy Antoni Magier jedzenie jego było mierne, nie zwykł więcej brać dla siebie potrawy jak tyle, aby jej na talerzu nie zostawił. () Za przykładem króla szedł piękny świat: mało jadali mężczyźni, tym bardziej kobiety, aby przy ociężałości ciała nie utraciły swojej szczupłej talii. Uczestnikom obiadów czwartkowych pierwszy kuchmistrz Europy serwował zwykle na początku barszcz z uszkami, potem na przystawkę wędliny, marynaty, kiszki, kiełbasy, paszteciki, wszystko wykwintne i wyborne dla smaku i dla oka.

Slide 16

Połącz w pary znaczeniem związki frazeologiczne Apetyt rośnie jedzenia w miarę Niedaleko pada jabłko od jabłoni Gdzie kucharek sześć tam nie ma co jeść Jeść komuś z ręki Coś na ząb Ni z gruchy ni z pietruchy Wpuszczać w maliny Musztarda po obiedzie z ich coś do jedzenia. ktoś podporządkowuje się komuś pod jakimś względem i jest wobec niego potulny i posłuszny mu. jeśli zbyt dużo osób wykonuje jakąś pracę, to zamierzone zadanie nie zostaje dobrze wykonane. wraz z tym, jak czyjaś sytuacja się poprawia, wzrastają jego potrzeby, wymagania i oczekiwania. gdy ktoś jest do kogoś bardzo podobny, szczególnie osoby ze sobą spokrewnione. znienacka, niespodziewanie. rzecz spóźniona, która utraciła swą ważność; zdezaktualizowana informacja. oszukać kogoś, wywieść w pole.

Slide 17

DYSKUSJA Jakie potrawy są typowe dla twojego kraju regionu, z którego pochodzisz? Co sądzisz o polskiej kuchni? Król Stanisław może zostać nazwany pionierem zdrowego odżywiania. Jaki wpływ Twoim zdaniem ma dieta na nasze życie?

Slide 18

Przepis na szczupaka wg Pawła Tremo Składniki: szczupaka, chleb tarty, masło, pół butelki białego półwytrwanego wina, rosół rybny lub wywar z włoszczyzny, gałka muszkatałowa cytryna, sól Sposób przygtowania: Oprawiwszy dobrze szczupaka, zostawisz go, by w soli przez godzinę poleżał. Wymyjesz go potym pięknie, pokrajawszy w dzwonka, włożysz go w rondel. Wrzucisz w niego garść chleba tartego, kawałek masła, wlejesz wina pół butelki, rosołu mniej trochę jak wina, raptem go zagotuj. Dodasz do niego trochę obtarłszy gałki muszkatolowej, przed wydaniem opieprzysz. Cytrynę w talerzyki pokrajaną wrzucisz, z tym parę razy zagotowawszy jeszcze, wydasz. Oczywiście, chodzi o rosół rybny, ale możesz go zastąpić wywarem z włoszczyzny. Szczupaka gotuje się ok. 30 minut. Najlepsze są ryby, które ważą ok. 2 kg. Większe mają zbyt suche mięso.

Slide 19

Potrawa z kaczki po francusku z ryżem godzinie gotowana Nalawszy kaczkę wodą, gotować ją. Jak się pienić zacznie, osolić po zebranej piance. Gdy już tej więcej nie wydaje, włóż parę cebul naszpikowanych goździkami, marchew, pory, pasternak, selery, pietruszczany korzonek lub dwa, ryżem dobrze wymytym zaraz zasypać i razem gotować. Włożysz masła przed wydaniem lub na wydaniu, lecz najlepiej, jak się ryż wpół ugotuje, zrumieniwszy masła, wlać w niego. I to masz także uważać, że jeżeli kaczka młoda, to ją tak będziesz gotował, jak się powiedziało, lecz jeżeli stara, to gdy wpóługotowana będzie, dopiero ją zasypiesz ryżem i włożysz do niej włoszczyzny.

Slide 20

Do podanych bezokoliczników dopisz imiesłowy, które znajdują się w tekście. przyprawiać zostawić kroić obetrzeć zetrzeć zagotować nalać zrumienić

Slide 21

Tam gdzie jest to możliwe zapisz podane zdania w trybie rozkazującym. 1.Nalawszy kaczkę wodą, gotować ją. 2.Jak się pienić zacznie, osolić po zebranej piance. 3.Gdy już tej więcej nie wydaje, włóż parę cebul naszpikowanych goździkami, marchew, pory, pasternak, selery, pietruszczany korzonek lub dwa, ryżem dobrze wymytym zaraz zasypać i razem gotować. 4. Oprawiwszy dobrze szczupaka, zostawisz go, by w soli przez godzinę poleżał. 5.Wymyjesz go potym pięknie, pokrajawszy w dzwonka, włożysz go w rondel. 6.Wrzucisz w niego garść chleba tartego, kawałek masła, wlejesz wina pół butelki, rosołu mniej trochę jak wina, raptem go zagotuj. 7.Dodasz do niego trochę obtarłszy gałki muszkatolowej, przed wydaniem opieprzysz.

Slide 22

Napisz przepis na potrawę charakterystyczną dla twojego kraju.

Slide 23

Bibliografia 1. D. Banaszak, T. Biber, M. Leszczyński; Encyklopedia Polska 2000 Historia; Podsiedlik i S-ka 1999r. 2. Google Grafika. 3. T. Januszewski; Słownik pisarzy i lektur dla szkół podstawowych; Delta W-Z 1997. 4. Mówią Wieki Nr 12 (599) 11.12.2009; A. KleśtaNawrocka: Słodko-gorzki smak zmian. Kres kuchni staropolskiej. 5. Słownik PWN http:sjp.pwn.pl. 6. Wielki Słownik Języka Polskiego www.wsjp.pl. 7. www.wolnelektury.pl.