Rogówka i spojówka

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

Karolina Agopsowicz, Jarosław Marek Choroby rogówki i spojówek Katedra i Klinika Okulistyki Akademii Medycznej we Wrocławiu Kierownik: prof. Maria Hanna Niżankowska

Slide 2

ROGÓWKA ( Cornea ) : - pierwszy element skupiający układu optycznego oka, o mocy ok. 40 D, co stanowi 23 mocy optycznej oka, - grubość rogówki : 0,5 mm - na szczycie, 0,7 mm przy rąbku, - średnica rogówki : 10 13 mm, - microcornea 10 mm 13 mm macrocornea

Slide 3

Anatomia rogówki (schemat): 1. Nabłonek 2. Błona graniczna przednia (Bowmana) 3. Istota właściwa 4. Blaszka graniczna tylna (bł. Descemeta) 5. Śródbłonek

Slide 4

Nabłonek rogówki : - wysoki metabolizm i szybka regeneracja. Błona Bowmana - bł. graniczna przednia istoty właściwej rogówki. Istota właściwa (zrąb) rogówki : - struktura blaszkowa z włókien kolagenowych, zawiera nieliczne keratocyty, - przejrzysta dzięki wysokiemu uwodnieniu (do 75 ).

Slide 5

Błona Descemeta bł. graniczna tylna: - twarda i elastyczna struktura z włókien kolagenowych. Śródbłonek rogówki : - chroni zrąb rogówki przed przenikaniem płynu z przedniej komory, - nie regeneruje się ! - liczba komórek środbłonka maleje z wiekiem oraz w wyniku chorób i zabiegów operacyjnych oka.

Slide 6

Film łzowy: 1. Warstwa lipidowa zewnętrzna: hamuje parowanie warstwy filmu łzowego, zwiększając powierzchniowe stabilizuje 2. Warstwa wodna środkowa: - dostarcza tlen atmosferyczny do nabłonka rogówki, - działa przeciwbakteryjnie i oczyszczająco. wodnej napięcie, film łzowy. beznaczyniowego 3. Warstwa śluzowa wewnętrzna: - przekształca powierzchnię nabłonka rogówki z hydrofobowej w hydrofilową, co umożliwia utrzymywanie się filmu łzowego na oku.

Slide 7

Objawy wskazujące na uszkodzenie zapalenie rogówki : - ból oka, - pogorszenie widzenia, - zaczerwienienie oka (przekrwienie okołorąbkowe lub mieszane), - wydzielina patologiczna lub łzawienie, - zwężenie szpary powiekowej lub obrzęk powiek.

Slide 8

Ostry stan rogówki najczęstsze przyczyny : - uraz rogówki, ciało obce, oparzenie (chemiczne, termiczne), zapalenie (wirusowe, bakteryjne). Najczęstszą przyczyną bólu oka jest erozja nabłonka rogówki. Erozje zwykle się goją w ciągu 24 godz.

Slide 9

Bakteryjne zapalenia rogówki: - najczęściej : Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae i Pseudomonas aeruginosa , - zakażenie następuje zwykle przy uszkodzeniu nabłonka, - czynniki sprzyjające : soczewki kontaktowe, urazy, zakażenia wirusowe, niedomykalność powiek, keratopatia pęcherzowa, zespół suchego oka, przewlekłe zapalenie woreczka łzowego lub spojówek, miejscowe lub ogólne stosowanie leków immunosupresyjnych.

Slide 10

Objawy zapalenia bakteryjnego rogówki: - światłowstręt (photophobia), łzawienie (epiphora), spadek ostrości wzroku, - obrzęk spojówek (chemosis), skurcz szpary powiekowej (blepharospasmus), - przekrwienie okołorąbkowe, - nacieki ropne w istocie właściwej , - owrzodzenie często z poziomem ropy w komorze przedniej.

Slide 12

Wrzód brzeżny : - najczęstsza forma owrzodzenia rogówki, - przyczyna : nadwrażliwość na egzotoksyny bakteryjne, - towarzyszy na ogół gronkowcowemu, rzadziej paciorkowcowemu zapaleniu spojówek lub brzegów powiek, - miejscowe leczenie sterydowe i przeciwbakteryjne.

Slide 14

Bakteryjne owrzodzenie rogówki zagraża utratą wzroku, dlatego wymaga natychmiastowej identyfikacji i intensywnego leczenia. Leczenie infekcji bakteryjnych : - powinno być natychmiastowe, - miejscowe podawanie antybiotyków co 0,5 1 godz. w ciągu pierwszych dni, następnie gdy nastąpi poprawa co 2 godz.; krople o wysokim stężeniu w ciągu dnia, maści na noc, - w cięższych przypadkach : iniekcje podspojówkowe antybiotyków co 24 godz.

Slide 15

Wybór antybiotyku : - większość szczepów Pseudomonas (G -) jest wrażliwa na aminoglikozydy gentamycynę i tobramycynę, - cefuroksym, cyprofloksacyna działają na większość bakterii Gram i Gram -- , także na Pseudomonas oporny na gentamycynę, - wankomycyna skuteczna na bakterie Gram (Staphylococci).

Slide 16

Krople rozszerzające źrenicę mydriatica oraz porażające mięsień rzęskowy cycloplegica powinny być stosowane w celu: - zapobiegania powstawaniu zrostów tęczówkowo soczewkowych, - zniesienia bólu wywołanego skurczem mięśnia rzęskowego. Np.: atropina 1 , tropicamid 1.

Slide 17

Stosowanie steroidów w bakteryjnym zapaleniu rogówki jest kontrowersyjne. Korzyści : ograniczenie rozległości martwicy i zmniejszenie blizny. Wady : hamują proces gojenia rany (obniżają aktywność fibroblastów), zwiększają niebezpieczeństwo perforacji rogówki. Steroidy można wprowadzić miejscowo dopiero w dalszym etapie leczenia, gdy widoczna jest poprawa, zmiany rogówki są wynabłonkowane, a hodowle jałowe.

Slide 18

Grzybicze zakażenia rogówki (keratomycosis): - najczęściej : Aspergillus, Candida, Fusarium, - rozwijają się oportunistycznie w stanach ogólnego osłabienia odporności, po długotrwałej miejscowej antybiotykoterapii i sterydoterapii, - zakażenie najczęściej przy drobnym urazie materiałem organicznym (np. gałązką) lub przy niewłaściwym stosowaniu soczewek kontaktowych,

Slide 20

Objawy zakażenia grzybiczego: - szarawe owrzodzenie lub gesty biały naciek w centrum rogówki, - czasem towarzyszą : owrzodzenia satelitarne, pierścień immunologiczny lub poziom jałowej ropy w komorze przedniej, - badanie mikologiczne zeskrobin, hodowla. Leczenie : - trudne, mało jest preparatów przeciwgrzybiczych do stosowania miejscowego w okulistyce, - Natamycyna , Imidazol, Amfoterycyna B, Clotrimazol.

Slide 21

Zapalenie rogówki wywołane przez Acantoamoeba: - szczególnie narażeni są ludzie noszący soczewki kontaktowe, nie przestrzegający zasad pielęgnacji soczewek, - zakażenie może nastąpić nawet przy niewielkim ubytku nabłonka, chociaż większość ludzi jest odporna na Acantoamoeba, Leczenie: - musi być intensywne, różne kombinacje : - propamidyna (Brolen), neomycyna, klotrimazol, krople, maść, - doustne leki przeciwgrzybicze (ketokonazol, flukonazol).

Slide 22

Najczęstsze zapalenia wirusowe rogówki - przyczyny: 1. Opryszczkowe zap. rogówki - Herpes simplex virus typ 1 ( HSV-1), 2. Nagminne (epidemiczne) zap. rogówki i spojówek - Adenovirus typ 8 i 19, W przeciwieństwie do zakażenia HSV, brak specyficznego leczenia zakażeń Adenovirusami.

Slide 23

1. Opryszczkowe zapalenia rogówki (keratitis herpetica): - Zakażenie we wczesnym dzieciństwie, zwykle bezobjawowe, - latencja wirusa w zwoju n. trójdzielnego (ganglion Gasseri ) przez wiele lat, - nawracające zapalenia powiek i oka przy spadkach odporności, - różne formy : - powierzchowne owrzodzenie drzewkowate , - miąższowe martwicze zap. rogówki, - tarczowate zap. rogówki, - troficzne zap. rogówki.

Slide 26

Opryszczkowe powierzchowne zap. rogówki (c.d.): - płytkie , zwykle centralne owrzodzenie najczęściej w kształcie drzewkowatym (keratitis dendritica) lub geograficznym (keratitis geografica), - obniżenie czucia rogówkowego. Leczenie - specyficzne antymetabolity dla HSV hamujące jego replikację , np.: - acyklowir (Zovirax), - tryflurydyna, Stosuje się je zwykle miejscowo (maść, krople); wysoka skuteczność.

Slide 27

2. Nagminne zapalenie spojówek i rogówki (keratoconiunctivitis epidemica) : - wysoka zakaźność przez pierwsze 1 - 2 tyg. , szerzy się kontaktowo, - w pierwszym okresie choroby dominuje zapalenie spojówek, jednostronne, w 50 przypadków zakażenie zajmuje też drugie oko, Objawy : - światłowstręt, łzawienie, ból , uczucie ciała obcego pod powiekami, - jednostronne przekrwienie oka, obrzęk powiek, zwężenie szpary powiekowej, obrzęk spojówek i mięska łzowego, - na rogówce rozsiane, powierzchowne, punktowate ubytki nabłonka, w następnych stadiach przechodzące w głębsze nacieki rogówkowe.

Slide 30

Brak specyficznego leczenia zakażeń Adenowirusami. Leczenie wyłącznie objawowe (zimne kompresy, krople zmniejszające przekrwienie i obrzęk spojówek). Rygorystyczne przestrzeganie higieny. Miejscowe leczenie steroidami tylko w ciężkich przypadkach, bardzo ostrożnie, w późniejszym okresie choroby gdy rogówka nie barwi się już fluoresceiną; nie wpływa na skrócenie przebiegu choroby lecz tylko osłabia proces zapalny i zmniejsza nacieki.

Slide 31

Keratopatia z niedomykalności powiek : wysychanie dolnej części rogówki spowodowane niedomykaniem szpary powiekowej. Przyczyny : porażenie n. VII, głęboka śpiączka, wytrzeszcz, bliznowate podwinięcie powieki dolnej. Keratopatia troficzna : głębokie obniżenie lub zniesienie czucia rogówkowego, zaburzenia metabolizmu nabłonka rogówki i jego nawracające ubytki, owrzodzenia zagrażające perforacją. Przyczyny : uszkodzenie pierwszej gałązki n. V (np. po przebytym półpaścu ocznym).

Slide 33

Leczenie keratopatii: - nawilżanie powierzchni oka, zamykanie szpary powiekowej na noc opatrunkiem, zapobieganie nadkażeniu bakteryjnemu (krople z antybiotykiem), - czasem konieczne jest częściowe zaszycie szpary powiekowej (tarsorafia).

Slide 35

Suche oko - Suche zapalenie spojówek i rogówki (keratoconiunctivitis sicca ): - wynika z niedostatku lub nieprawidłowego składu łez, Najczęstsze przyczyny: - uszkodzenie funkcji gruczołu łzowego przez procesy zapalne (zesp. Sjögrena, sarkoidoza), - zaburzenia hormonalne (menopauza), - przewlekłe stosowanie leków (np. atropina, leki obkurczające naczynia krwionośne, beta-blokery adrenergiczne, leki antyhistaminowe, psychotropowe, diuretyczne i in.).

Slide 36

Objawy suchego oka : - uczucie piasku pod powiekami, pieczenie, podrażnienie, przejściowe przymglenie widzenia, czasem swędzenie i uczucie zmęczenia oczu, - dolegliwości nasilają się w suchych i klimatyzowanych pomieszczeniach, podczas długiego czytania lub intensywnego wpatrywania się w monitor (osłabienie odruchu mrugania). Przedmiotowo stwierdza się : - brak menisku łzowego na brzegu dolnej powieki, pasma śluzu i materiały resztkowe na powierzchni rogówki, drobne ubytki nabłonka rogówki, filamenty rogówkowe, fałdy spojówki.

Slide 38

Leczenie suchego oka : - zachowanie istniejących łez przez unikanie warunków sprzyjających ich parowaniu (suche, przegrzane pomieszczenia, wiatr, silne słońce itp.) - substytucyjne sztuczne łzy, - zmniejszenie odpływu łez czasowe lub trwałe zamknięcie punktów łzowych.

Slide 39

Przewlekłe zapalenia rogówki mogą towarzyszyć chorobom układowym tkanki łącznej na tle autoimmunologicznym , tj.: - reumatoidalne zapalenie stawów, - trądzik różowaty, - toczeń rumieniowy układowy, - guzkowe zapalenie tętnic, - ziarniniak Wegenera. Objawy : - przewlekłe obwodowe nacieki, owrzodzenia i scieńczenia rogówki, nie uzasadnione innym procesem chorobowym oka.

Slide 42

Choroby dystroficzne rogówki : - wrodzone (często dziedziczne), obustronne, symetryczne zmiany rogówki, - ujawniają się we wczesnym okresie życia, - powolny przebieg bez objawów zapalenia, - nie wymagają leczenia jeśli nie upośledzają ostrości wzroku, - duża różnorodność poszczególnych typów, - czasem towarzyszą im zaburzenia metaboliczne i zmiany skórne.

Slide 43

Stożek rogówki (keratoconus): - etiologia nieznana, - występuje dość często, postępuje wolno, w 85 przypadków obustronnie, - często towarzyszy innym anomaliom układu wzrokowego lub zaburzeniom ogólnym tj. : zesp. Downa, Turnera, Ehlersa-Danlosa, Marfana, choroba atopowa, wypadanie zastawek mitralnych, osteogenesis imperfecta, - ujawnia się zwykle w okresie dojrzewania,

Slide 45

Stożek rogówki: Pierwsze objawy: - pogorszenie widzenia, postępujący astygmatyzm i krótkowzroczność jednego oka, Późne objawy: - ostry stan (hydrops) - obrzęk rogówki.

Slide 47

Leczenie stożka rogówki: - twarde soczewki kontaktowe, - w ostrym stanie zmniejszenie uwodnienia rogówki : krople z roztworów hipertonicznych (5 NaCl), miękkie hydrofilne soczewki kontaktowe, - przeszczep rogówki (keratoplastyka drążąca).

Slide 48

Zmiany zwyrodnieniowe i keratopatie metaboliczne : - powstają w wyniku odkładania różnych złogów w rogówce. Pierścień KayseraFleichera - odkładanie złogów miedzi w błonie Descemeta na obwodzie rogówki. Występuje w chorobie Wilsona (degeneratio hepato - lenticularis).

Slide 50

Keratopatia taśmowata - odkładanie soli wapnia pod nabłonkiem rogówki. Występuje najczęściej w przewlekłym, reumatoidalnym zap. tęczówki i ciała rzęskowego u dzieci, w gałkach zanikowych lub idiopatycznie u starszych, w przewlekłej niewydolności nerek (dializoterapia). Keratopatia wirowata - odkładanie różnych leków w nabłonku rogówki w postaci wirowatych linii. Występuje przy długotrwałym stosowaniu : amiodaronu, indometacyny, chlorpromazyny (Fenactil), petydyny, tamoksyfenu i in.

Slide 53

Keratoplastyka - przeszczep rogówki (drążący lub warstwowy): - wycięcie krążka zmętniałej rogówki biorcy i wszycie w to miejsce krążka przejrzystej rogówki dawcy. Średnica przeszczepu : 6 8 mm.

Slide 54

Keratoplastyka drążąca : Wskazania : - poprawa ostrości wzroku zastąpienie zmętniałej rogówki przejrzystą tkanką rogówki dawcy, - wskazania terapeutyczne usunięcie rogówki objętej przewlekłym procesem zapalnym po wyczerpaniu możliwości leczenia farmakologicznego, - wskazania tektoniczne w przypadku głębokich ubytków tkanki rogówki, - wskazania kosmetyczne poprawienie wyglądu oka.

Slide 58

Materiał do przeszczepu : - zdrowi dawcy w wieku 13 65 lat, - powinien być pobrany do 12 godz. od zatrzymania krążenia, - konieczne badanie serologiczne krwi dawcy, - rogówkę dawcy można przechowywać w odpowiednim medium do 2 tyg.

Slide 59

Po pobraniu rogówka musi być dokładnie zbadana w biomikroskopie. O jakości rogówki świadczy ilość komórek śródbłonka oceniana w mikroskopie lustrzanym lub skaningowym. Rogówka jest tkanką nieunaczynioną, dlatego zazwyczaj nie jest konieczne dobieranie zgodności HLA oraz grup krwi.

Slide 62

Choroby spojówek Zapalenia spojówek - podział: 1. Niezakaźne: - proste, - alergiczne, - suche zespół suchego oka (keratoconiunctivitis sicca) 2. Zakaźne: - bakteryjne, - wirusowe.

Slide 63

Proste zapalenie spojówek (coniunctivitis simplex) Przyczyny: - Czynniki fizyczne (światło, UV, wiatr, pyły, itp.), - Czynniki chemiczne (dym, gazy drażniące), - Niewyrównana wada refrakcji lub źle dobrane okulary, - Przewlekły brak snu.

Slide 64

Proste zapalenie spojówek (coniunctivitis simplex) c.d. Objawy: - ostre lub przewlekłe - zależnie od czynnika przyczynowego, - zadrażnienie powierzchowne spojówek, - łzawienie, pieczenie, swędzenie, lekki światłowstręt Leczenie: - usunięcie przyczyny zapalenia! - ewentualnie - krople odkażające.

Slide 65

Alergiczne zapalenie spojówek (c. allergica) Przyczyny: - uczulenie na miejscowo podawane leki (lub ich konserwanty), płyny do pielęgnacji soczewek kontaktowych, - uczulenie na pyłki traw zwykle skojarzone z katarem siennym. Objawy: - występowanie obustronnie, - ostry początek, przekrwienie i obrzęk spojówek, - często obrzęk powiek, swędzenie, brodawki - szczególnie na spojówce tarczkowej.

Slide 66

Wiosenne zapalenie spojówek (c. vernalis) - zap. nawrotowe, sezonowe, zwykle u dzieci, częściej u chłopców. Charakterystyczne objawy: - brodawki olbrzymie na spojówce powiekowej (wygląd kamieni brukowych), - gęsta biaława wydzielina miedzy brodawkami. Leczenie: - przyczynowe odczulanie, - leki antyhistaminowe miejscowo (np. kromoglikan sodowy) i doustnie (np. loratadyna), - w ciężkich przypadkach steroidy (krople, iniekcje podspojówkowe).

Slide 68

Bakteryjne zapalenie spojówek (c. purulenta): Przyczyny najczęściej bakterie Gram (S. aureus, S. epidermidis, S. pyogenes, i in.) Objawy: - przekrwienie spojówek, wydzielina ropna, uczucie kłucia lub piasku pod powiekami, obrzęk powiek. Leczenie: - antybiotyki miejscowo (krople, maści), - higiena.

Slide 70

Zaniedbanie leczenia zapalenia spojówek może prowadzić do powstania zapalenia rogówki oraz wtórnych powikłań rogówkowych.

Slide 71

Zapalenia wirusowe spojówek występują łącznie z zapaleniem rogówki. - Nagminne Keratoconiunctivitis epidemica Adenowirusy, - Opryszczkowe Keratoconiunctivitis herpetica Herpes simplex.

Slide 72

Skrzydlik (Pterygium) najczęstsza zmiana zwyrodnieniowe spojówek: - etiologia nieznana, - leczenie chirurgiczne, - częste nawroty.

Slide 74

Przewlekle zapalenie brzegów powiek jest to powszechna choroba spowodowana najczęściej łojotokiem i zakażeniem gronkowcowym. Wtórnie może powodować zmiany w spojówkach i rogówce. W 50 przypadków stwierdza się współistniejące zaburzenia filmu łzowego.

Slide 75

Przewlekle zapalenie brzegów powiek - podział : 1. przednie najczęściej związane z infekcją gronkowcową i lub łojotokowym zapaleniem skóry, 2. tylne zaburzenia funkcji gruczołów Meiboma, 3. mieszane.

Slide 78

Przewlekle zapalenie brzegów powiek c.d. Objawy w różnych typach zapalenia są podobne, a wiele z nich wynika z wtórnych zaburzeń stabilności filmu łzowego. Najczęstsze dolegliwości to: pieczenie, swędzenie, uczucie obecności ciała obcego, sklejanie się powiek, niewielki światłowstręt. Dolegliwości nasilają się głównie rano oraz charakteryzują się okresami zaostrzeń i remisji.

Slide 79

Przewlekle zapalenie brzegów powiek c.d. Leczenie tego stanu jest trudne, długotrwałe (choroba nawracająca) i wymaga cierpliwości oraz współpracy pacjenta z lekarzem. Ważne jest aby pacjent rozumiał istotę swojej choroby i przyczyny dolegliwości. Poprawę warunkuje przede wszystkim systematyczna i dokładna higiena brzegów powiek, właściwe leczenie i częste nawilżanie sztucznymi łzami.