Ratusze gotyckie w Polsce

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

Ratusze gotyckie w Polsce

Slide 2

Ratusze gotyckie w Polsce Toruń Wrocław Szczecin Kraków [zachowana wieża]

Slide 3

Ratusz w Toruniu

Slide 4

Etap 1 1259 r. - Rada toruńska otrzymała od Krzyżaków zezwolenie na budowę domu kupieckiego [sukiennic]. Wymiary budowli: 2 x 10 prętów chełmińskich Dom kupiecki był od samego początku instytucją miejską, co było unikalne w państwie krzyżackim w tym okresie.

Slide 5

Etap 2 1274 r. - Mieszkańcy Torunia uzyskali przywilej na posiadanie kramów i ław chlebowych. Wzniesiono także wieżę ratuszową o wysokości 23,5 m wzorowaną na belfortach z miast flandryjskich. Południową elewację stanowiła ściana parawanowa, która stanowiła nawiązanie do podobnej ściany w Lubece. Zaczęto budować pomieszczenia dla Rady.

Slide 6

Etap 3 1279 r. - Zezwolenie na budowę budynku wagi. Na początku XIV w. Powstał budynek ławy sądowej.

Slide 7

Etap 4 1343 r. - obudowanie całego kompleksu zabudowań tzw. budami.

Slide 8

Etap 5 1393 r. - Przywilej na budowę nowego Ratusza Staromiejskiego. W planie znalazły się te same pomieszczenia co wcześniej, lecz skupione już w jednym budynku.

Slide 10

Wieża ratuszowa Jest obecnie najstarszą częścią gmachu ratusza. W 1385 r. Podwyższona do obecnej wysokości 40 m. Około 1430 r. Wieżę zwieńczono spiczastym helmem, na szczycie którego znajdowała się zlota korona. Iglica zniszczona w czasie oblężenia szwedzkiego w 1703 r. Po odbudowei Ratusza wieżę zwieńczono prowizorycznym dachem, który przetrwal do dziś.

Slide 13

Ratusz we Wrocławiu

Slide 14

Stary Ratusz Rynek 29, Altes Rathaus (Stary Ratusz) Kamienica ta znajdowała się we wschodniej pierzei Rynku, naprzeciw stanowiącego niegdyś plac sądowy południowo-wschodniego jego narożnika. Zapewne był to jeden z pierwszych murowanych domów w Rynku, w którym rada wynajmowała izbę na posiedzenia Consistorium Najstarsza część Ratusza powstała, jak wnioskuje się ze źródeł pisanych, do roku 1299, kiedy to wypłacono wynagrodzenie budowniczym Martinusowi i Albericusowi (Marcinowi i Alberykowi) oraz zanotowano wpłatę za jednorazowe wynajęcie budynku sukiennikom. Składała się z dwutraktowej parterowej podpiwniczonej hali, nakrytej stropem (obecnie środkowy odcinek północnego i środkowego traktu) oraz przylegającej od zachodu wieży. Budynek był wolno stojący, od północy znajdowało się przejście między nim a Domem Kupców, wejście zaś było zapewne po stronie południowej. Poza zgromadzeniami mieszczan posiadał funkcję handlową.

Slide 15

Praetorium Już w latach 1328-1333 w sąsiedztwie consistorium (przy jego północno-wschodnim narożniku) zbudowano drugi, znacznie mniejszy budynek praetorium, tak że dotychczasowy plac sądowy z pręgierzem był otoczony od zachodu i północy budynkami, zaś luka dzieląca consistorium od Domu Kupców została zamknięta. W piwnicach znajdował się areszt śledczy. Rozbudowy W latach 1343-1357 zbudowano na placu sądowym jednofilarową Izbę Sądową, przylegającą od południa do budynku rady i od wschodu do consistorium. Na piętrze zbudowano kaplicę z wykuszem przeznaczonym na ołtarzyk. Zapewne w tym samym czasie nadbudowano piętro nad dawnym dwutraktowym consistorium oraz nad salą rady miejskiej. Wieżę podniesiono o kilka metrów i nakryto wysokim ośmiobocznym hełmem z galeryjką, a zatem podobnym jak obecne zrekonstruowane hełmy katedry. Hełm otoczony był balustradą nad murowaną częścią wieży. Od lat 70. XV w. do 1504 w kliku etapach budowlanych powiększono Ratusz od południa, zwiększając jego powierzchnię o połowę i nadając całości bardziej reprezentacyjny charakter. Korzystano zasadniczo z form schyłkowego gotyku, jednak przyjmując już pewne elementy renesansowe.

Slide 17

Ratusz w Szczecinie

Slide 18

Pierwsza wzmianka o hali kupieckiej, zw. theatrum, przeznaczonej także do narad sądu i ławników, pochodzi z 1245 r. Początkowo była drewniana, a obecny ratusz pochodzi z ok. 1450 r. Jego formę przypisuje się szczecińskiemu budowniczemu Henrykowi Brunsbergowi. Dzieje ratusza sięgają samych początków lokacyjnego miasta. Pierwszy ze znanych dokumentów na jego temat pochodzi z 1245 r. - książę Barnim I zezwolił wówczas mieszczanom na wzniesienie theatrum na rynku - tu mieścić się miała - obok sali sądowej i izby ławników - najbardziej prestiżowa hala, służąca kupcom szczecińskim. W połowie XV w. nastąpiła przebudowa ratusza, przypisywana Heinrichowi Brunsbergowi. Podwyższono wówczas zarówno część południową obiektu, jak i dawną salę targową, w piwnicach zrealizowano sklepienia gwiaździste. Zewnętrze otrzymało efektowny wystrój ukształtowany przez ostrołukowe nisze mieszczące okna i blendy, ramowane bogato profilowanymi kształtkami i - aranżującymi ich górne części - maswerkami z glazurowanej cegły. Szczególnie ozdobnie potraktowane zostały - znane z dawnych widoków miasta - szczyty budynku, przewyższające otaczającą zabudowę. Tworzyły one ażurową attykę wyprowadzoną z pięciu wielobocznych, profilowanych półfilarów członujących wertykalnie całą elewację. Pomiędzy nimi umieszczono szerokie fryzy z ażurowych kształtek oraz wzbogacone maswerkami rozety, zwieńczone wimpergami i fialami. Barwna, malownicza bryła ratusza zachwycała przyjezdnych, jeden z ówczesnych podróżników w 1617r. porównał ją do realizacji sieneńskich lub florenckich.

Slide 19

Budowlę zniszczyło ostrzeliwanie Szczecina w 1677 r. Odbudowa została przeprowadzona w duchu barokowym Po II wojnie światowej przywrócono ratuszowi gotycką formę. W oparciu o koncepcje opracowane na bazie analizy dawnych widoków miasta i porównanie ze stylistycznie pokrewnymi obiektami (Brandenburg, Tangermünde, Prenzlau) zdecydowano się na wersję będącą formalnym nawiązaniem do charakterystycznych motywów stylu z wyraźnym zwróceniem uwagi na współczesność realizacji. Jednocześnie przyjęto, że szczyt południowy będzie świadectwem barokowej przebudowy ratusza, z której pochodzi również dekoracyjny portal główny. W trakcie badań odnaleziono fragmenty polichromii we wnętrzach z malowanymi na kolor czerwony krawędziami łęków i żabkami.

Slide 22

Wieża ratuszowa w Krakowie

Slide 23

Wieża ratuszowa stojąca w zachodniej części Rynku Głównego jest jedyną pozostałością średniowiecznego krakowskiego Ratusza. Budynek ten powstał (oczywiście był później rozbudowywany) na przełomie XIII i XIV wieku w stylu gotyckim. Najstarsza informacja źródłowa o Ratuszu pochodzi z 1313 roku, natomiast wzmianka o wieży w której umieszczona kaplica uzyskała przywilej odpustowy datuje się na rok 1383.

Slide 24

Dlaczego z Ratusza do naszych czasów przetrwała tylko wieża? Ówczesny budynek Ratusza, a także spichlerza miejskiego, który stanowił jedną z części tego kompleksu, był bogato zdobiony, fryz attyki pokrywały portrety królów polskich, od strony wschodniej przedstawienie Matki Boskiej Częstochowskiej. Poza typowo użytkowymi pomieszczeniami, w Ratuszu znajdowały się sale o charakterze reprezentacyjnym, których wykonanie musiało świadczyć o randze Krakowa. Zubożenie miasta, utrata niepodległości i wreszcie przeprowadzona w XIX wieku akcja wyburzania starych, zniszczonych budowli, doprowadziła do rozbiórki najbardziej zniszczonego spichlerza. Niestety okazało się, że rozebranie spichlerza spowodowało pękanie murów właściwego Ratusza, który również został zburzony...

Slide 25

Wieża Wieża ratuszowa zbudowana jest na planie kwadratu z kamiennych ciosów (wapień) i cegły. Trzy ściany wieży ozdabia kamienna okładzina z szerokim, pionowym laskowaniem, ukończona w roku 1444, czego dowodem są zachowane znaki kamieniarzy (tzw. gmerki) wykonane z okazji zakończenia prac przy wieży - są unikatem w skali Polski i Europy. Powód dla którego tylko trzy ściany wieży są bogato zdobione jest bardzo prosty - od czwartej (północnej) strony do połowy XIX wieku stał duży budynek Ratusza. Obecne wejście do wieży prowadziło kiedyś na niewielki wewnętrzny dziedziniec. I właśnie ten portal prowadzący do wieży jest bardzo cenną późnogotycką pamiątką. Bardzo dobrze widoczne są na nim herby Rzeczpospolitej i Krakowa. System wygiętych, krzyżujących się i wzajemnie przenikających lasek portalu, stanowi jedną z lokalnych osobliwości polskiego gotyku.

Slide 27

Dziekuję za uwagę Justyna Dembińska