Polska czerwona ksiega gatunków zagrożonych

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

Gatunków Zagrożonych

Slide 2

Wstęp Czerwone księgi roślin i zwierząt to opracowania przyrodnicze zawierające aktualne informacje o stopniu zagrożenia świata roślin i zwierząt poszczególnych krajów. Ich tworzenie i aktualizowanie ma na celu nie tylko uporządkowanie informacji naukowych, ale i edukację społeczną w zakresie ochrony przyrody, a także okazuje się przydatne w konkretnych działaniach związanych z ochroną gatunków. Lista zagrożonych wyginięciem gatunków organizmów, ukazała się po raz pierwszy w 1966 roku. Ostatnia edycja Czerwonej Księgi (rok 2006) zawiera spis 7.700 gatunków zwierząt, około 8.400 gatunków roślin oraz 3 gatunki grzybów, co łącznie daje 16.100 gatunków zagrożonych. Większość z nich uzyskała status zagrożonych w wyniku działalności człowieka.

Slide 3

Kategorie zagrożenia gatunków Czerwona Księga klasyfikuje wymienione w niej organizmy w następujących kategoriach: EX, (ang. extinct) - całkowicie wymarłe, oznaczane znakiem np. lnicznik właściwy EW (ang. extinct in wild) - wymarłe w stanie dzikim - klasyfikuje się jako wymarłe na wolności, co oznacza, że pojedyncze okazy, czy nawet populacje mogą żyć jeszcze w hodowlach i ogrodach zoologicznych np. warzucha polska CR (ang. critically endangered) - najbardziej zagrożone gatunki określane są mianem krytycznie zagrożonych np. skalnica śnieżna EN (ang. endangered) - zagrożone - przypisuje się im wysokie ryzyko wymarcia w niedalekiej przyszłości np. malina moroszka VU (ang. vulnerable) - narażone - gatunki, które mogą wymrzeć stosunkowo niedługo, choć nie tak szybko jak zagrożone. np. cis pospolity

Slide 4

LR (ang. lower risk) - mniej narażone - gatunki bliskie zaliczenia do poprzedniej kategorii, ale jeszcze się do niej nie kwalifikujące np. czeremcha skalna LRCD (ang. conservation dependent) - uzależniony od programu zabiegów ochronnych LRNT (ang. near threatened) - prawie zagrożone, bliski zaliczenia do kategorii VU LRLC (ang. least concern) - gatunki najmniejszej uwagi, nie kwalifikujące się do wyżej wymienionych kategorii Liczny - tak określa się te gatunki, którym chwilowo nic nie grozi Miejscami liczny to kategoria obejmująca zwierzęta i rośliny, które występują licznie, ale tylko na niektórych obszarach Taksony o nieokreślonym stopniu zagrożenia (DD, ang. data deficient), wymagającego dokładniejszych danych. np. krwawnik wyprostowany NE (ang. not evaluated) - nie oszacowany według kryteriów IUCN

Slide 5

,,Polska Czerwona Księga Zwierząt jest rejestrem zagrożonych gatunków zwierząt na terenie Polski. Została stworzona na wzór międzynarodowej Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych. Zawiera ona listę ginących gatunków zwierząt z dokładnym ich opisem i mapami rozmieszczenia. Określa także stopień zagrożenia poszczególnych gatunków, rzadkość ich występowania oraz stosowane i proponowane sposoby ochrony. Kategorie zagrożenia gatunków w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt: - gatunki wymarłe (2 gatunki) tarpan, tur. - gatunki zanikłe lub prawdopodobnie zanikłe w Polsce (14 gatunków) m.in. drop, jaszczurka zielona, jesiotr zachodni, karliczka, norka europejska, pustułeczka, sęp płowy, strepet, suseł moręgowany.

Slide 6

- gatunki skrajnie zagrożone (22 gatunki) m.in. bekasik, dzierzba rudogłowa, gadożer, głuszec, kozica, kraska, kulon, łosoś, modraszek gniady, orlik grubodzioby, orzełek włochaty, rybitwa czubata, rybitwa popielata, sokół wędrowny, świstun, wąż Eskulapa, żołędnica. - gatunki bardzo wysokiego ryzyka, silnie zagrożone (24 gatunki) m.in. batalion, cietrzew, koza złotawa, minóg morski, nocek łydkowłosy, orzeł przedni, podgorzałka, suseł perełkowany, świstak, troć jeziorowa, zając bielak, żółw błotny, żbik, żubr. - gatunki wysokiego ryzyka, narażone na wyginięcie (15 gatunków) m.in. gniewosz plamisty, minóg rzeczny, piekielnica, sowa błotna, wodniczka. - gatunki niższego ryzyka, ale bliskie zagrożenia (30 gatunków) m.in. piskorz, ryjówka średnia, ryś, wilk, niedźwiedź. - gatunki na razie nie zagrożone wymarciem, z różnych powodów wpisane do Czerwonej Księgi (23 gatunki) m.in. mroczek posrebrzany, morświn, podkowiec duży, rzęsorek mniejszy, traszka karpacka,. Łącznie do Księgi wpisano 130 gatunków.

Slide 7

Polska Czerwona Księga Roślin obejmuje paprotniki i rośliny kwiatowe wymarłe na terenie Polski lub zagrożone wyginięciem. Uwzględniono w niej taksowy rosnące w XIX i XX w. w obecnych granicach naszego kraju. Łącznie znalazło się w Księdze 296 taksonów; zdecydowana większość z nich ma rangę gatunku. Ogólnie Księga obejmuje blisko 15 naszej flory naczyniowej, a równocześnie ponad 70 taksonów umieszczonych na Czerwonej liście roślin naczyniowych zagrożonych w Polsce (K. Zarzycki, Z. Szeląg 1992). W Księdze omówiono prawie wszystkie gatunki, które wyginęły w Polsce (38) i znaczną część gatunków krytycznie zagrożonych (74); licznie reprezentowane są taksony zaliczone do zagrożonych (59) i narażonych na wyginięcie (102). Zamieszczono też grupę taksonów zaliczonych do kategorii niższego ryzyka (21) oraz o stopniu zagrożenia z różnych względów trudnym do ustalenia (2).

Slide 8

ROŚLINY

Slide 9

Fiołek bagienny

Slide 10

Fiołek bagienny - gatunek byliny z rodziny fiołkowatych. Występuje od wschodnich Niemiec po centralną Rosję, od południowej Szwecji po północnozachodnią Chorwację. Kwiaty: Niebieskie, po dwa w różyczce, na 10-15 cm szypułkach. Biotop: Rośnie na brzegach strumieni, na terenach z wysiękami wodnymi, najczęściej w obrębie zbiorowisk łęgowych. Ochrona: roślina chroniona: krytycznie zagrożony, wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych. Stanowiska w Polsce: Koło Rząski pod Krakowem Majdan Królewski w Kotlinie Sandomierskiej Huta Komorowska koło Majdanu Królewskiego Łysaków koło Zaklikowa

Slide 11

Aldrowanda pęcherzykowata

Slide 12

Aldrowanda pęcherzykowata - gatunek rośliny mięsożernej należący do rodziny rosiczkowatych. Pokrój: roślina wodna, mięsożerna Łodyga: jedna Liście: w okółkach, o blaszce podzielonej na dwie części opatrzone szczecinkami wrażliwymi na dotyk, zwija się po podrażnieniu, zamykając zwierzę. Korzeń: brak, roślina unosi się na wodzie Biotop: czyste wody stojące Ochrona: roślina objęta ochroną gatunkową

Slide 13

Języczka syberyjska

Slide 14

Języczka syberyjska - bylina z rodziny astrowatych, objęta ścisłą ochroną. Gatunek krytycznie zagrożony, ginący. Pokrój: Bylina wieloletnia, osiąga wysokość do 2 m, typowo wysokości 50-150cm. Łodyga: Nierozgałęziona, słabo owłosiona. Liście: Ciemnozielone, lekko połyskujące, o sercowatym kształcie. Kwiaty: Kwiaty zebrane w groniasty kwiatostan zwany koszyczkiem, który składa się z kwiatów rurkowatych (wewnątrz) i kwiatów języczkowatych (na zewnątrz, długości ok. 15 mm). Roślina kwitnie w lipcu. Biotop: Torfowiska, podmokłe olszyny, źródliska, brzegi górskich potoków.

Slide 15

Kręczynka jesienna

Slide 16

Kręczynka jesienna - jest rośliną niezwykle rzadką i objętą ścisła ochroną. W Polsce rośnie na zaledwie kilkunastu stanowiskach, których liczba z roku na rok się zmniejsza.

Slide 17

Warzucha polska

Slide 18

Warzucha polska - gatunek rośliny z rodziny kapustowatych o drobnych, białych kwiatach, rosnący kiedyś jedynie przy źródłach Pustyni Błędowskiej. Jednak wskutek obniżenia się wód gruntowych i wyschnięcia źródeł roślinie tej groziło wyginięcie. Na szczęście w 1970 roku kilkanaście roślin z zamierającego stanowiska naturalnego przeniesiono na stanowisko zastępcze o podobnych warunkach, roślina zadomowiła się tam i rośnie do dziś.

Slide 19

Marsylia czterolistna

Slide 20

Marsylia czterolistna -gatunek paproci wodnej. Roślina bardzo rzadka. W Polsce występowała na Śląsku, ale w ostatnich dziesięcioleciach stanowiska naturalne tej rośliny w Polsce zanikały i w rezultacie stanie dzikim gatunek ten w naszym kraju wymarł. Już w latach 50. uznano, że marsylia w Polsce wyginęła, lecz w 1973 odkryto jej naturalne stanowisko nad Jeziorem Goczałkowickim, skąd przeniesiono rzadką roślinę do Ogrodu Botanicznego w Warszawie. Obecnie podejmowane są udane próby reintrodukcji rośliny na jej naturalne siedliska (np. w zbiornikach wodnych w rejonach Puław, Rybnika, Pszczyny i na jej ostatnim, historycznym stanowisku nad Jeziorem Goczałkowickim). Na tych stanowiskach zastępczych marsylia czterolistna jest rośliną ściśle chronioną. Oprócz tego marsylia jest znana jako roślina akwariowa oraz hodowana w ogrodach botanicznych. Charakterystyka: Z cienkiego kłącza wyrastają listki o cienkich ogonkach i podzielonych na 4 części blaszkach - całość do złudzenia przypomina czterolistną koniczynę. Marsylia jest paprocią różnozarodnikową: produkuje mikro- i makrospory, z których rozwijają się silnie zredukowane męskie i żeńskie przedrośla. Biotop: Roślina porastająca błotniste, okresowo zalewane brzegi płytkich, żyznych zbiorników wodnych

Slide 21

Kosaciec trawolistny

Slide 22

Kosaciec trawolistny roślina należąca do rodziny kosaćcowatych. Kłącze ma dość grube, pełzające, łodygę spłaszczoną, liście wąskie. Jasnofioletowe kwiaty jeden długoszypułkowy, drugi krótkoszypułkowy pojawia się w maju i czerwcu. Kosaćce trawolistne występują bardzo rzadko, jedynie na Śląsku Cieszyńskim. Porastają trawiaste, południowe zbocza. W Polsce należą do gatunków podlegających ochronie.

Slide 23

Podejźrzon marunowy paproć. Bardzo rzadka. Bardzo mała liczba stanowisk (do kilkunastu). W ostatnich dziesięcioleciach obserwowany jest duży spadek liczby stanowisk. Gatunek szczególnie zagrożony wymarciem.

Slide 24

Widlicz Isslera Tworzy pokładające się pędy i korzenie. Ich liście posiadają tylko 1 wiązkę przewodzącą. Wielkość pędów może sięgać do 20 centymetrów. Pojedyncze zarodnie znajdują się na wierzchniej warstwie liścia.

Slide 25

GRZYBY

Slide 26

Grzyby chronione w Polsce Człowiek od lat swoimi działaniami wpływa negatywnie na środowisko przyrodnicze. Po przez swój aktywny udział, doprowadza do zanieczyszczeń powietrza, wód czy gleb. W konsekwencji dynamicznego rozwoju przemysłu, do powietrza dostaje się wiele pierwiastków toksycznych, które niekorzystnie wpływają na rozwój grzybów. Także wprowadzenie nowych sposobów uprawy lasów sosnowych i świerkowych wpłynęło na zmniejszenie liczby gatunków grzybów, co doprowadziło do naruszenie równowagi biologicznej. W kilku regionach naszego kraju, z bardziej rozwiniętym przemysłem, niektóre cenniejsze gatunki grzybów jadalnych już prawie zanikły. Tak samo zanikają inne gatunki grzybów niejadalnych, których znaczenie w środowisku leśnym jest bardzo duże. Zmiana jednego ogniwa, jakimi są grzyby, w łańcuchu pokarmowym może prowadzić do dużych szkód i naruszyć równowagę biologiczną. Niestety, nawet najlepsze ustawy nie ochronią ginących gatunków grzybów, jeżeli ludzie nie uświadomią sobie faktu, że sami niszczą (często bezmyślnie) bezpowrotnie swoje środowisko.

Slide 27

Szyszkowiec łuskowaty

Slide 28

Szyszkowiec łuskowaty należy do grzybów kapeluszowych, więc jak każdy z nich składa się z kapelusza i trzonu. Średnica kapelusza dochodzi do 15cm. Ma on kolor szarawy, szarobrązowy do prawie czarnego. U młodych gatunków kapelusz ma kształt półkolisty, a w miarę wzrostu ulega spłaszczaniu. Jest pokryty dużymi, miękkimi, odstającymi i dachówkowato ułożonymi łuskami, które są szarobrunatne z ciemniejszymi zakończeniami. Powierzchnia kapelusza jest sucha. Trzon grzyba posiada wysokość do 15cm oraz grubość do 2,5cm. Zwęża się lekko w kierunku kapelusza i ma barwę podobną do niego. Zmienia się ona tylko wskutek uszkodzenia i przybiera wtedy kolor czerwonawy, a po dłuższym czasie czarnofioletowy lub czarnoszary. Jego podobieństwo do kapelusza wynika również z kosmkowego pokrycia. U młodych gatunków miąższ jest biały, a wraz z czasem rozwoju czerwonawy do ciemnobrązowego. Po przekrojeniu grzyba czerwienieje i czernieje. W środku jest również suchy.

Slide 29

Występowanie: Szyszkowca łuskowatego możemy spotkać latem i jesienią w lasach iglastych oraz liściastych. Tworzy on mikoryzę (bardzo ścisłe współżycie między grzybami a korzeniami roślin wyższych, najczęściej drzew) z bukiem, a na terenach górzystych ze świerkiem i jodłą. W Polsce grzyb ten spotykany jest najczęściej na terenach górzystych południowej Polski. ! Szyszkowiec łuskowaty jest jadalny ale ciężkostrawny.

Slide 30

Modrzewnik Lekarski

Slide 31

Modrzewnik lekarski to inaczej huba lekarska czy gąbka modrzewiowa. Należy on do grzybów pasożytniczych, czyli takich, które czerpią pokarm z żywych organizmów wywołując choroby (odbierają im również ważne dla życia substancje). Huby pasożytujące na drzewach ( np. modrzewnik lekarski) powodują duże straty w lasach i składach drewna. Owocnik modrzewnika lekarskiego ma wysokość do 60cm, a szerokość do 20cm. Górna jego powierzchnia pokryta jest cienka skórką barwy białawej, kremowej lub żółtawej, niewyraźnie pręgowanej żółtymi bądź brunatnymi pasami. Jest szorstka, popękana, niekiedy guzowata. Gatunek ten, należąc do typowych hub drzewnych, jest bokiem przyrośnięty do pnia drzewa. Brzeg grzyba- zaokrąglony, tępy, twardy, zdrewniały. Miąższ modrzewnika lekarskiego posiada taki właściwości jak: biały, korkowaty, kruchy, zapach mączny oraz smak gorzki.

Slide 32

Występowanie Modrzewnik lekarski występuje na starych modrzewiach, powodując brunatną zgniliznę drewna pni. W Polsce ma niewiele stanowisk, ponieważ obecnie jest mało starych drzewostanów modrzewiowych lub z udziałem modrzewia, który został znacznie wyniszczony ze względu na znane od bardzo dawna właściwości lecznicze. Modrzewnik lekarski posiada znane już w starożytności właściwości lecznicze. Był pospolicie stosowany przez medycynę średniowieczną, a obecnie wykorzystywany w homeopatii oraz medycynie ludowej. Ostrzeżenie: Modrzewnik lekarski jest niejadalny!!!!!

Slide 33

BEZKRĘGOWCE

Slide 34

NIEPYLAK APOLLO

Slide 35

Niepylak apollo jest największym przedstawicielem fauny motyli dziennych Polski. Gatunek ten związany jest z sucholubnymi murawami porastającymi wapienne zbocza oraz okolice piarżysk obfitujących w rozchodnik wielki, stanowiący roślinę żywicielską gąsienic. Samce są zwykle nieco mniejsze i jaśniejsze od samic, poza tym na tułowiu i odwłoku są one silnie owłosione, co nadaje im lekko oszroniony wygląd. Oszacowano, że w latach trzydziestych ogólny areał siedlisk zajmowanych przez pienińską metapopulację niepylaka apollo wynosił co najmniej 41 ha, obejmując stanowiska rozmieszczone pomiędzy zamkiem w Czorsztynie a Bryjarką w Szczawnicy. Od tego czasu zajęty przez metapopulację areał stale obniżał się osiągając w roku 1991 poziom 8 ha w obrębie masywu Trzech Koron. Liczebność tej ostatniej populacji w 1992 oszacowano na około 20 - 30 osobników, co wskazuje, że populacja ta znajdowała się na krawędzi wymarcia. Gatunek zagrożony!!

Slide 36

GÓRÓWKA SUDECKA

Slide 37

Górówka sudecka - gatunek motyla z rodziny południc. Występuje w Masywie Centralnym, zachodniej części Alp, w Sudetach oraz na pojedynczych stanowiskach w Karpatach Południowych. W Polsce spotykany w Górach Bialskich, ale nie wiadomo czy jeszcze występuje na tym terenie. Rozpiętość skrzydeł: 28 - 33 mm. Skrzydła z wierzchu i od spodu ubarwione prawie identycznie, brunatne z rdzawymi plamkami wzdłuż zewnętrznych brzegów. Wewnątrz plamek czarne punkty. Siedlisko ma na nasłonecznionych polanach leśnych i łąkach górskich na wysokości od 600 do 1200 m n.p.m. W ciągu sezonu ma jedno pokolenie. Motyle latają w lipcu i sierpniu. Liczebność w Polsce była szacowana na kilkadziesiąt osobników, obecnie trudna do potwierdzenia - prawdopodobnie motyl na tym terenie już wymarł. Zagrożeniami dla niego są sztuczne zalesianie łąk i stoków górskich, wypas owiec, masowa turystyka oraz kolekcjonowanie tych rzadkich motyli przez hobbystów. Gatunek objęty ochroną gatunkową ścisłą. W Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt otrzymał status CR - gatunku skrajnie zagrożonego.

Slide 38

ŚLIMAK TATRZAŃSKI

Slide 39

Ślimak tatrzański jest endemitem tatrzańskim. W Polsce ma stanowisko wyłącznie w Tatrach Zachodnich, występuje na podłożu wapiennym, na wysokościach 970- 2000 m n. p. m. Chroni się w szczelinach i ocienionych zboczach skalnych, często występuje gromadnie. Ten gatunek jest zagrożony, ponieważ ma bardzo mały zasięg występowania . Poza polskimi Tatrami znany jest tylko na małym obszarze Słowacji.

Slide 40

NIEPOZORKA OJCOWSKA

Slide 41

Niepozorna ojcowska jest gatunkiem niedawno wykrytym pod Krakowem. Znaleziony w ściółce, w bezpośrednim sąsiedztwie skały, w lesie liściastym na wapieniach osadowych. Znaleziono pojedyncze żywe okazy i zaledwie kilka pustych skorupek. Prawdopodobnie żyje na niewielkich powierzchniach i w takim przypadku łatwo zniszczyć jego mikrohabitat. Mała jak się wydaje populacja wystawiona jest na nieprzewidywalna czynniki losowe. Podlega ochronie gatunkowej. Poza tym stanowiska znajdują się na obszarach chronionych - w Ojcowskim Parku Narodowym oraz rezerwatach przyrody Panieńskie Skały i Dolina Mnikowska.

Slide 42

Ryby Gady

Slide 43

Głowacica

Slide 44

Występowanie: Ze względu na swoje pierwotne występowanie w dorzeczu środkowego i dolnego Dunaju zwana jest łososiem Dunaju. W Polsce występuje w Czarnej Orawie dopływie Wagu oraz w rzekach zarybianych tym gatunkiem. Są to Poprad, Dunajec, San, Raba, Skawa, Soła, Nysa Kłodzka, Bóbr, Gwda oraz w czorsztyńskim zbiorniku zaporowym. Liczebność polskiej głowacicy szacuje się na 1500-2000 sztuk dorosłych osobników. Wygląd: Głowacica należy do dużych ryb z wydłużonym wrzecionowatym ciałem, okrągłym w przekroju. Głowa duża lekko spłaszczona z szeroko wyciętym otworem gębowym. Pomiędzy płetwą grzbietową i ogonową płetwa tłuszczowa. Łuski bardzo drobne. Posiada 4 8 hakowate zęby umieszczone w jednym rzędzie. Grzbiet brązowawy lub zielonkawoszary, boki jaśniejsze z miedzianym połyskiem, brzuch biały. Na bokach liczne, nieregularnie rozmieszczone, małe, ciemne plamki. Jest największą rybą łososiowatą i jedną z większych słodkowodnych. Pożywienie: Głównym pokarmem głowacicy są ryby takie jak: płoć, jaź, jelec, kiełb, kleń oraz łososiowate. Zjada również owady, bezkręgowce, żaby, małe ssaki i ptaki wodne. Wielkość ryb jakie jest w stanie połknąć stanowi około 35 jej długości.

Slide 45

Wąż Eskulapa

Slide 46

Wygląd: Jest to największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej, osiąga długość ciała do 200 cm. Jak widać na zdjęciu, grzbietowa część ciała ma kolor brązowy w różnych odcieniach, natomiast brzuszna jest jasnożółta. Rozmnażanie: Jest to wąż jajorodny. Pora godowa w maju i czerwcu. Samica składa od 5 do 20 jaj. Pożywienie: Odżywia się myszami, małymi ssakami, jaszczurkami, jajami, pisklętami, małymi ptakami oraz małymi wężami. Polując na zdobycz chwyta ją pyskiem i owijając ciałem dusi a następnie połyka. Występowanie: W Polsce występuje jedynie w Bieszczadach, jest bardzo rzadki. W Europie spotykany jest od Hiszpanii poprzez południową Europę do Morza Kaspijskiego. Jego północna granica występowania przebiega przez Francję, południowe Niemcy, Czechy i południową Polskę (Bieszczady). Najczęściej można go spotkać na drzewach (lubi się wspinać). Ciekawostka: W dawnych czasach był symbolem medyków. Jest też znakiem aptek. Może zmieniać barwę ciała.

Slide 47

Łosoś Szlachetny

Slide 48

Występowanie: w północnej części Atlantyku, w rzekach Ameryki Północnej, w Europie od Portugalii po Morze Białe, Północne i Bałtyk. Opis: Łuski drobne, mocno osadzone. Linia boczna dobrze widoczna. Na linii grzbietu występuje mała płetwa tłuszczowa (charakterystyczna dla łososiowatych). Głowa z wielką i silnie uzębioną paszczą. Podczas okresu tarła samce zmieniają ubarwienie na czerwonawe, a żuchwa przybiera kształt haka. Młode posiadają na bokach ciemne i czerwone plamki. Osobniki dorosłe posiadają nieregularne czarne plamy na górnej połowie ciała. Dorastają do rozmiarów 150 cm i 24 kg. Łosoś jest rybą drapieżną. Typowa ryba anadromiczna tzn. wędrująca na czas rozrodu z mórz do rzek. W czasie tej wędrówki łososie kierują się zapachem wody w miejscu, w którym przyszły na świat. W trakcie przekraczania granicy wód słodkich i słonych dokonują się w ich organizmach zmiany biochemiczne i fizjologiczne. W trakcie wędrówki nie pobierają pokarmu. Po tarle wiele osobników ginie. Osobniki młode spędzają w rzekach 2-3 lata, następnie wędrują do morza, gdzie spędzają kolejne 2-3 lata, po czym wracają do tej samej rzeki na tarło.

Slide 49

Wykluwająca się larwa łososia

Slide 50

PTAKI

Slide 51

Dzierzba czarnoczelna

Slide 52

Dzierzba czarnoczelna - mały ptak, zamieszkujący wschodnią i południową Europę, Turcję i środkowej Azję po Kaukaz i środkową Syberię. Wędrowny, przeloty w kwietniu-maju i sierpniu-wrześniu. Zimuje w Afryce. W Polsce skrajnie nieliczny (około 10 par), ginący ptak lęgowy we wschodniej części kraju. Wygląd zewnętrzny: Przypomina srokosza, ale jest nieznacznie mniejsza, ma dłuższe skrzydła i nieco krótszy ogon oraz zwykle bardziej wyprostowaną postawę. Na głowie szeroka czarna maska, u samca większa niż u samicy i sięgająca na czoło. Wierzch ciała i głowy szaroniebieski, spód białawy z różowym nalotem na piersi i bokach. Na skrzydle pojedyncze białe lusterko. Ogon czarny z białymi brzegami. Samice mają mniej różowy spód, szare czoło i wierzch szary bez niebieskiego odcienia. Ptaki młode są z wierzchu prążkowane, podobnie jak samica mają szare czoło i czarną maskę przez oko, a spód ciała kremowy. Środowisko: Zamieszkuje tereny rolnicze, śródpolne kępy drzew, brzegi lasków, aleje drzew (zwłaszcza topoli), wysokopienne sady i ogrody. Pożywienie: Żywi się owadami, ślimakami, gryzoniami i jaszczurkami. Poluje w locie lub z zasiadki, spadając z góry na upatrzoną zdobycz. Podobnie jak inne dzierzby nabija upolowane ofiary na ciernie lub kolce. Objęta ochroną gatunkową ścisłą.

Slide 53

Dzierzba rudogłowa

Slide 54

Dzierzba rudogłowa - mały ptak wędrowny z rodziny dzierzbowatych, zamieszkujący w zależności od podgatunku. Cechy gatunku: Samiec i samica ubarwione podobnie. Czoło, pręga przechodząca przez oko, skrzydła, grzbiet i ogon czarne. Kuper i lusterko na skrzydłach, boki ogona i poliki oraz bark białe. Na ciemieniu i potylicy oraz karku rdzawa plama, spód ciała białopopielaty. Młodociane brązowawe na wierzchu, brudnobiałe od spodu, z ciemniejszym pasem przez oko i jaśniejszym barkiem. W całości pokryte gęstym, ciemnobrązowym prążkowaniem. Biotop: Głównie obszary o klimacie śródziemnomorskim, ale również obszary klimatu umiarkowanego (zachodnia i Środkowa Europa po Polskę), a także granice stepów i pustyń. Wymaga otwartych przestrzeni z wysokimi drzewami. W ciągu roku wyprowadza jeden lęg. Pożywienie: Głównie duże owady, rzadziej drobne kręgowce. Ofiary chwyta na ziemi lub w locie. Podobnie jak inne dzierzbowate nabija zdobycz na ciernie lub ostre gałązki. Objęta ochroną gatunkową ścisłą. Wymaga ochrony czynnej

Slide 55

Kulon

Slide 56

Kulon - średni ptak wędrowny z rodziny kulonów, zamieszkujący niemal całą Europę poza północnymi i północno-wschodnimi skrajami kontynentu oraz Afrykę Północną i Azję zachodnią, środkową i południową. Przylot w kwietniu, odlot w sierpniu - październiku. Zimuje w północnej i wschodniej Afryce oraz zachodniej Azji. W Polsce niegdyś liczny, obecnie skrajnie rzadko lęgowy, na skraju wymarcia (najwyżej 2-4 pary). Gniazduje w dolinie Bugu i Narwi, być może też nad środkową Wisłą. Dawniej liczniejszy podczas przelotów, obecnie jest wielką rzadkością. Cechy gatunku: Upierzenie płowopiaskowe, pokryte ciemnymi podłużnymi kreskami. Spód białawy. Nad okiem biała brew, a pod nim biała plama. Gardło białe, dziób żółty z czarnym końcem. Nogi żółte. Biotop: Stepy i suche ugory, piaszczyste pagórki, żwirownie, rzadziej pola uprawne. Pożywienie: Owady, dżdżownice i drobne kręgowce. Objęty ochroną gatunkową ścisłą.

Slide 57

Głuszec

Slide 58

Głuszec -duży ptak, zamieszkujący lasy północnej i środkowej Eurazji. Cechy gatunku: Samiec znacznie większy od samicy. Głowa, szyja i kuper czarne z szarymi podłużnymi cętkami. Skrzydła i grzbiet brązowe. Ogon czarny z białymi plamami. Wokół oka czerwona plama, spód ciała czarny z drobnym białym deseniem. Na piersi zielonkawy, metaliczny połysk. Samica (głuszyca lub głusza) mniejsza niż samiec, ubarwienie ciemnobrunatne. Na wierzchu ciała rdzawo-białe poprzeczne prążkowanie. Na spodzie prążkowanie wyraźniejsze. Gardło i wole jednolicie brązowe. U obu płci dziób ulega latem złuszczeniu, a jesienią odzyskuje poprzednią grubość i wytrzymałość. Na obszarze, gdzie występuje wraz z cietrzewiem, dochodzi do powstawania mieszańców międzygatunkowych zwanych skrzekotami. Samice przypominają samice cietrzewia, zaś samce są mniejsze niż samce głuszca oraz posiadają wcięty ogon. Są bezpłodne. Biotop: Rozległe, stare bory posiadające gęsty podszyt. Zwykle w pobliżu torfowisk. Pożywienie: W zimie głównie igły drzew iglastych (sosny, świerka, jodły), latem jagody, borówki, żurawiny i inne owoce leśne, nasiona, owady, pąki, trawa, liście dębu. Objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Slide 59

Gadożer

Slide 60

Gadożer - duży, wędrowny ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych, zamieszkujący południową i środkową Europę, zachodnią i południową Azję oraz północną Afrykę. Przeloty w kwietniu i sierpniu - październiku. Europejska populacja zimuje w północnej i środkowej Afryce. W Polsce niegdyś liczniejszy, obecnie skrajnie nielicznie lęgowy (10-15 par, niemal wyłącznie na wschodzie kraju). Cechy gatunku brak dymorfizmu płciowego, choć samica nieco większa od samca. Grzbiet brązowobrunatny, spód jasny, niemal biały z drobnymi plamkami układającymi się w brunatne, poprzeczne pręgi. Dziób niebiesko-czarny, nogi niebieskie. Dość długie i szerokie skrzydła. Ciemna głowa i szyja. Młodociane mają jaśniejszy grzbiet. Biotop rozległe lasy, w otoczeniu których znajdują się tereny podmokłe. Jaja w ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając jedno jajo. Pożywienie niemal wyłącznie płazy i gady. Objęty ochroną gatunkową ścisłą.

Slide 61

Świstun

Slide 62

Świstun - średniej wielkości ptak wodny, zamieszkujący północną Eurazję. Wędrowny, zimuje w południowej i zachodniej Europie i południowej Azji. W Polsce skrajnie nielicznie gniazduje na północy kraju (5-10 par), a pojedyncze pary spotykano także w innych rejonach. Cechy gatunku: Samiec w szacie godowej - czoło i wierzch głowy kremowy, boki głowy i szyja kasztanowordzawe, wierzch i boki ciała popielate z poprzecznym, falistym biało-czarnym prążkowaniem. Najniższa część szyi, wole i pierś różowopopielate, czarne podogonie, zielone lusterko na skrzydle, dziób niebieski. Samiec w szacie spoczynkowej ma głowę, szyję, wole i boki ciemnobrązowe. Na głowie i szyi gęsto ułożone jaśniejsze plamki. Wierzch czarnawy, rudawa pierś oraz białe pokrywy skrzydłowe i spód ciała. Samica w szacie godowej ubarwiona mniej jaskrawie, ogólnie brązowa lub brązowoszara z licznymi, drobnymi, ciemnymi plamkami. Ubarwienie letnie obu płci podobne (samiec nieco jaskrawszy) z jasnym paskiem pod skrzydłami. Młode podobnie ubarwione jak samica w okresie godowym. Biotop: Jeziora i stawy gęsto zarośnięte z oczkami czystej wody. Pożywienie: Roślinne, głównie zielone części roślin wodnych. Objęty ochroną gatunkową ścisłą.

Slide 63

SSAKI

Slide 64

Norka europejska

Slide 65

Norka europejska - ssak z rodziny łasicowatych spotykany w całej Europie. Poluje na małe ssaki, płazy, bezkręgowce i ptaki. Norka europejska jest gatunkiem zagrożonym na skutek wprowadzania do ekosystemu, znacznych ilości jej amerykańskiej, większej oraz sprawniejszych krewniaczki. Opis: Budową ciała norka europejska przypomina tchórza jest jednak od niego mniejsza. Jej szyja ma prawie taką samą szerokości co głowa. Norka europejska ma układ zębów: 31313132. Samica ma zwykle 4 pary sutków i waży ok. 0,6 kg. Samiec osiąga ciężar 0,9 kg. Norki amerykańskie są zwykle cięższe i mogą ważyć nawet do 1,5 kg. Długie ciało norki europejskiej pokrywa połyskujące, ciemnobrązowe lub czarne futro, z białą łatką na szyi. Od norki amerykańskiej różni się budową nóg, które są dłuższe i bardziej nadają się do chodzenia niż pływania. Większość norek ma białe łatki na pyszczku, które są charakterystyczne dla każdego osobnika. Norki europejskie częściej niż amerykańskie mają białe łatki od górnej strony pyszczka. Występowanie: Obecnie w Polsce norka praktycznie wymarła, a nieliczne osobniki żyją jeszcze w innych krajach starego kontynentu.

Slide 66

Biotop: Norki europejskie żyją nad zarośniętymi zbiornikami wodnymi, w górach można je spotkać nawet na wysokości 1500 m. Tryb życia: Poluje na małe ssaki, żaby, raki, ryby, owady oraz ptactwo (także drób). Norki europejskie żyją zwykle samotnie. Rozród: Gody mają zwykle miejsce zimą. Ciąża norek europejskich trwa około 45 dni, a miot liczy 2-7 młodych. Norka osiąga dojrzałość płciową po 9 miesiącach. Ochrona: W Polsce jest chroniona prawnie. Ciekawostki: Hodowla norek amerykańskich w celu pozyskania futra, stała się celem kampanii sprzeciwu ruchów ekologicznych. Efektem kampanii stało się masowe likwidowanie hodowli oraz wypuszczanie przez działaczy ekologicznych tysięcy tych przemiłych zwierzątek na wolność. Jednak okazało się, że uwolniono potwora Frankensteina, który wygryzł europejskie norki z ich siedlisk, a potem zaczął zajadać się przedstawicielami różnych zagrożonych gatunków jak karczownik. Paradoksalnie dobre intencje działaczy ekologicznych sprowadziły zagrożenie na europejski ekosystem. Nowych zwierząt pod żadnym pozorem nie powinno się wprowadzać do środowiska, bo to burzy równowagę natury, nawet jeżeli wyglądają one całkowicie nieszkodliwie.

Slide 67

Suseł moręgowaty

Slide 68

Suseł moręgowany - niewielki gryzoń (240 - 340 gramów), przy czym samiec jest większy od samicy. Ubarwienie żółtawoszare (grzbiet i boki) z gęsto ułożonymi, nieregularnymi brązowo-szarymi prążkami. Występowanie: Zamieszkują nizinne i wyżynne tereny otwarte, zwłaszcza ugory, suche często kamieniste łąki, pastwiska, skarpy i nasłonecznione pagórki. Spotyka się go także na drogach i miedzach śródpolnych. Unika lasów i terenów wilgotnych. Występowanie susła moręgowanego ogranicza się do ternów Europy Środkowej i Wschodniej oraz Azji Mniejszej. Niemal wszędzie jego liczebność spada, grozi mu całkowite wyginięcie. W Polsce suseł moręgowany wyginął całkowicie na przełomie lat 70. i 80. Obecnie występuje tylko suseł perełkowany. Główną przyczyną wymierania susła w Polsce była likwidacja dużych obszarów pastwisk i ugorów, a także likwidacja korytarzy ekologicznych. W roku 2004 susły moręgowane zostały sprowadzone ze Szwajcarii i z budapeszteńskiego ZOO w celu reintrodukcji. Ich potomstwo jest wypuszczane w województwie opolskim, gdzie zaobserwowano ostatnie egzemplarze tych zwierząt żyjące na wolności. Od 2005 roku wypuszczane są kolejne grupy w pobliżu Kamienia Śląskiego.

Slide 69

OPRACOWANIE: Natalia Borowicz