Królestwo Polskie w dobie konstytucyjnej (1815 1830)

Ustrój polityczny Królestwa Polskiego Przyszłość ziem polskich po epoce napoleońskiej została nakreślona na Kongresie Wiedeńskim, gdzie zadecydowano, iż większość obszaru Księstwa Warszawskiego ma wejść w skład Królestwa Polskiego, podporządkowanego Rosji i carowi Aleksandrowi I.

Konstytucja Ustrój Królestwa Polskiego regulowała konstytucja nadana przez cara Aleksandra I w 1815 r. Zgodnie z nią Królestwo Polskie stawało się monarchią konstytucyjną, pozostająca w unii personalnej z Rosją. Królestwo tzw. Kongresówka posiadać miało własny rząd, parlament, administrację, sądownictwo i armię. Wszystkie urzędy miały zostać obsadzone przez Polaków. Językiem urzędowym był polski, a konstytucja dodatkowo gwarantowała wolność słowa i wyznania oraz prawo własności.

Wielu Polaków po latach niepewności i wojen ucieszyło się z rządów cara Aleksandra I i z wprowadzenia konstytucji. Dokument ten stabilizował sytuację Królestwa Kongresowego i należał do jednych z najbardziej liberalnych konstytucji świata. Słabą stroną jedna była niejednoznaczność konstytucji, dająca wiele możliwości interpretacji przepisów. W przyszłości oznaczało to wiele sporów pomiędzy królem a

Sejm Królestwa Polskiego Sejm Królestwa Kongresowego nie miał własnej siedzimy, jak dzisiejszy parlament. Posłowie obradowali w sali Zamku Królewskiego w Warszawie. W pierwszym rzędzie zasiadali senatorowie, a dalej posłowie i deputowani. Obrady były otwarte dla publiczności, która mogła obserwować obrady z wysokiej galerii..

Polityka Królestwa Polskiego Realizacja polityki Kongresówki była daleka od przyjętych norm i ustaleń. Aleksander I wbrew obietnicom (aby przekonać do siebie Polaków) nie przyłączył do Królestwa Ziem Zabranych (np. Wilno i Krzemieniec) ani też nie przejmował się postanowieniami konstytucji z 1815 r. Natomiast panujący po nim Mikołaj I (od 1825 r.) nie uznawał jakiegokolwiek ograniczenia swojej władzy królewskiej i dążył do pełnej zależności Kongresówki od Rosji.

W czasie nieobecności króla w Królestwie Polskim władzę sprawował namiestnik, którym za panowania cara Aleksandra był generał Józef Zajączek, weteran konfederacji barskiej, powstania kościuszkowskiego i wojen napoleońskich, człowiek uległy Rosjanom. Po śmierci Zajączka, stanowisko namiestnika pozostało nieobsadzone. Za panowania cara Mikołaja II rolę komisarza, który kierował polityka Królestwa Polskiego był Mikołaj Nowosilcow (postać jest bohaterem Dziadów cz. III scena VI, VIII Adama Mickiewicza). Był on zwolennikiem carskiego samodzierżawia oraz przeciwnikiem uniezależnienia się Polaków.

Kolejnym, który zajmował niekonstytucyjny urząd naczelnego dowódcy armii był brat cara Aleksandra I wielki książę Konstanty. W rzeczywistości pod nieobecność cara w Królestwie on sprawował władzę. Był typowym Rosjaninem przyzwyczajonym do surowości władzy i despotyzmu caratu. Do poddanych odnosił się z pogardą i za okazaną niesubordynację karał niemal sadystycznie. W wojsku chętnie stosował kary cielesne. Wielu z jego powodu odchodziło z armii, dezerterowało a nawet popełniało samobójstwa.

Z roku na rok zarówno Konstanty jak i Nowosilcow ograniczali swobody konstytucyjne i obyczajowe w Królestwie Polskim. Wprowadzono cenzurę, rozbudowano aparat policji i system donosicielstwa. Nie respektowano zasad konstytucji, nie zwoływano sejmów a w czasie wyborów dopuszczano się manipulacji. Z czasów tych przetrwało powiedzenie

Postawy wobec zaborców Wielu Polaków, mimo łamania zasad konstytucyjnych, była gotowa na współpracę z carem. Niektórzy uważali że jest to sprawa osobista (kariera), inni twierdzili, że jest to droga do polepszenia sytuacji Kongresówki. Mimo wszystko to Polacy pod zaborem rosyjskim wciąż cieszyli się największym zakresem swobód. Nie oznaczało to jednak sprzeciwu wobec postępowania namiestników carskich oraz łamania praw zawartych w konstytucji. W kraju wykształciła się opozycja, a właściwie dwie opozycje legalna i nielegalna.

Kaliszanie Opozycja legalna istniała w ramach istniejącego porządku prawnego, a do jej najbardziej znanych przedstawicieli należeli bracia Bonawentura i Wincenty Niemojowscy. Skupili oni wokół siebie grupę liberalnych posłów, którzy przyjęli nazwę Kaliszan (od woj. kaliskiego, które reprezentowali). Krytykowali oni nadużycia władz carskich i łamanie praw.

Tajna opozycja Niektórzy działacze opozycyjni woleli działać nie ujawniając się, co było bezpieczniejsze zwłaszcza w czasie rządów wielkiego księcia Konstantego. Już od 1815 r. powstawać zaczęły konspiracyjne ugrupowania. Jednymi z pierwszych były: młodzieżowe ugrupowanie Panta Koina (gr. wszystko wspólne) i Związek Młodych Polaków na czele z Wiktorem Heltmanem. Działały one w Warszawie. W Wilnie zaś działalność rozpoczęło Towarzystwo Filaretów i Towarzystwo Filomatów, z którym związany był Adam Mickiewicz.

Filomaci i Filareci Stowarzyszenia te szczególny nacisk kłady na rozwój naukowy młodych Polaków dyskutowali nad problemami moralnymi, zajmowali się samokształceniem, twórczością literacką, wzajemną pomocą. W tego typu związkach konspiracyjnych główną rolę odgrywało poczucie braterstwa i dreszcz emocji związany z nielegalną działalnością.

Wolnomularstwo Narodowe Postawy opozycyjne wobec władzy powstawały również w wojsku. W 1819 r. młody oficer polski Walerian Łukasiński powołał do życia legalne i jawne Wolnomularstwo Narodowe, które po dwóch latach rozwiązano. W miejsce tej organizacji Łukasiński założył Towarzystwo Patriotyczne, którego głównym celem stało się odzyskanie niepodległości przez Polskę. Towarzystwo nawiązywało kontakty z rosyjskimi opozycjonistami. A po nieudanym powstaniu dekabrystów w Rosji, kontakty z Towarzystwem Patriotycznym zostały ujawnione i organizacja została rozwiązana.

Spisek Podchorążych Po rozwiązaniu Towarzystwa Patriotycznego car Mikołaj I zalecił by konspiracyjnych działaczy postawić przed sądem sejmowym. Wyroki wydane przez sąd były łagodne. Cała sprawa zainspirowała Piotra Wysockiego, który w 1828 r. zawiązał spiskową organizację w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie. Związek ten odegra kluczową rolę w powstaniu listopadowym w 1830r.

KONIEC