Stany nadzwyczajne w Polsce

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

Państwo jest zobowiązane do: (art. 38) ochrony życia (art. 41.1) nietykalności i wolności osobistej (art. 21.1) chroni własność i prawo dziedziczenia (art. 24 i 65.5) oraz pracę (art. 68.4) zwalcza choroby epidemiczne i zapobiega skutkom degradacji środowiska Jest również gwarantem podstawowych praw obywateli.

Slide 2

Obowiązki obywateli w bezpieczeństwie i obronie narodowej (art. 82) wierność RP i troska o dobro wspólne (art. 84) przestrzeganie prawa (art. 85.1) obrona ojczyzny (art. 86) dbałość o stan środowiska i odpowiedzialność za spowodowanie jego pogorszenia

Slide 3

Każdy obywatel ma prawo do m.in.: (art. 66.1) bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (art. 68.1) ochrony zdrowia (art. 67.1) zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego (art. 54.1) wolności wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji (art. 57) organizowania pokojowych zgromadzeń

Slide 4

Ograniczenia wolności i praw obywatelskich oraz działalności gospodarczej wprowadzone wyłącznie ze względów bezpieczeństwa jako nadrzędnego interesu państwa: (art. 31.3). Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanowione tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób

Slide 6

RODZAJE STANÓW NADZWYCZAJNYCH W  POLSCE Wyróżniamy trzy stany nadzwyczajne:  stan wyjątkowy,  stan wojenny i stan wojny  różnice stan klęski żywiołowej.  Istnieją dwa warunki ogólne, które muszą  zaistnieć dla wprowadzenia któregokolwiek z  trzech stanów nadzwyczajnych. Należą do nich: zaistnienie sytuacji szczególnego zagrożenia. niemożność przeciwstawienia się temu  szczególnemu zagrożeniu za pomocą zwykłych  środków konstytucyjnych

Slide 7

Zasada legalności podstawą decyzji o wprowadzeniu określonego stanu nadzwyczajnego może być wyłącznie ustawą, a właściwą formą rozporządzenie , które podlega publikacji w Dzienniku Ustaw i podaniu do publicznej wiadomości. Zasada wyjątkowości stany nadzwyczajne mogą być wprowadzone tylko w sytuacji szczególnego zagrożenia i tylko wtedy, gdy zwykłe środki konstytucyjne okazują się niewystarczające

Slide 8

Zasada proporcjonalności działania podejmowane przez władze po wprowadzeniu stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać rozmiarowi zaistniałego zagrożenia . Zasada celowości celem działań podejmowanych przez władze po wprowadzeniu stanu nadzwyczajnego musi być jak najszybsze przywrócenie normalnego funkcjonowania państwa

Slide 9

Zasada ochrony podstaw systemu prawnego wspomniane ograniczenia dotyczą nie tylko organów władzy wykonawczej , ale odnoszą się również do parlamentu art. 228 ust. 6 KonstRP stanowi, że w czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą ulec zmianie: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta RP, a także ustawy o stanach nadzwyczajnych.

Slide 10

Zasada ochrony organów przedstawicielskich jedną z konsekwencji ustrojowych związanych ze stanami nadzwyczajnymi jest zakaz skrócenia kadencji Sejmu, co więcej, kadencja Sejmu i Senatu nie może w tym okresie ulec zakończeniu i podlega obowiązkowemu przedłużeniu; w okresie 90 dni od zakończenia stanu nadzwyczajnego nie może zostać przeprowadzone referendum ogólnokrajowe, wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej; kadencje wymienionych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu.

Slide 11

POJĘCIE STANU NADZWYCZAJNEGO 1. 2. Przez stany nadzwyczajne rozumie się instytucje  prawa wewnętrznego, które polegają na  ograniczeniu realizacji wolności i praw jednostki  oraz na odstąpieniu od przyjętego w Konstytucji  systemu sprawowania władzy z powodu wystąpienia  stanu szczególnego zagrożenia, w celu  przeciwstawienia się temu zagrożeniu.  Instytucje te mają za zadanie ochronę  najwyższych konstytucyjnych wartości, tj.  niepodległości państwa, nienaruszalności  terytorium, ciągłości władzy, wolności i praw  człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwa  obywateli. 

Slide 12

STAN WOJENNY Do stanu wojennego mają zastosowanie artykuły  Konstytucji traktujące o wszystkich stanach  nadzwyczajnych. Sam stan wojenny znajduje się w art. 229,  231 i 234 Konstytucji. Jego rozwinięcie i uszczegółowienie  stanowi ustawa z 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym  oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i  zasadach jego podległości konstytucyjnym organom  Rzeczypospolitej Polskiej Stan wojenny należy odróżnić od stanu wojny. Stan  wojenny może zostać wprowadzony już wtedy, gdy państwo  jest zewnętrznie zagrożone, ale nie podjęto jeszcze decyzji o  stanie wojny. Natomiast stan wojny nie oznacza  zarazem stanu wojennego, bo państwo może prowadzić  wojnę i nie będzie to zagrażać jej terytorium, więc nie  będzie przesłanki do wprowadzenia stanu wojennego

Slide 13

STAN WOJENNY  TRYB WPROWADZENIA Prawo wprowadzenia stanu wojennego (i zniesienia)  przysługuje prezydentowi działającemu na wniosek Rady  Ministrów.  Wniosek powinien obejmować: okoliczności uzasadniające  wprowadzenie stanu wojennego, zasięg terytorialny oraz zakres  koniecznych ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela.  Prezydent nie jest związany wnioskiem Rady Ministrów, co oznacza,  że może on odmówić wydania rozporządzenia wprowadzającego stan  wojenny. Może również wskazać inne przyczyny uzasadniające  wprowadzenie stanu wojennego niż uczyniła to Rada Ministrów w  swoim wniosku.  Prezydent wprowadza stan wojenny w formie rozporządzenia,  które wymaga kontrasygnaty premiera. Wtedy rozporządzenie jest  publikowane niezwłocznie w Dzienniku Ustaw, podane do  publicznej wiadomości i wówczas nabiera mocy.  Następnie, w ciągu 48 godzin, prezydent musi przedstawić je  Sejmowi do podpisania. Sejm ma obowiązek rozpatrzyć je  niezwłocznie, czyli w najkrótszym możliwym terminie. 

Slide 14

STAN WOJENNY  PRZESŁANKI ZASTOSOWANIA,  ZAKRES ZASTOSOWANIA I CZAS  OBOWIĄZYWANIA Istnieją trzy przesłanki uzasadniające wprowadzenie  stanu wojennego: zewnętrzne zagrożenie państwa, co musi znajdować  podstawę w istniejącej sytuacji międzynarodowej i  wynikającym stąd realnym zagrożeniu. zbrojna napaść na terytorium RP. Może ona mieć postać  naruszenia granic na lądzie, wodzie lub w powietrzu. zobowiązanie Polski, na mocy umowy międzynarodowej, do  wspólnej obrony przeciwko agresji. Stan wojenny może zostać wprowadzony na części lub na  całym terytorium państwa. Brak jest ograniczeń czasu obowiązywania stanu wojennego  ponieważ okoliczności i przyczyny towarzyszące temu stanowi  nie pozwalają precyzyjnie określić, kiedy może się on  zakończyć

Slide 16

Działanie terrorystyczne, Działanie w cyberprzestrzeni. Celowe działanie, godzące w niepodległość, niepodzielność terytorium, ważny interes gospodarczy RP, uniemożliwienie, poważne zakłócenie funkcjonowania państwa przez podmioty zewnętrzne.

Slide 17

STAN WOJENNY Prezydent RP niezwłocznie rozpatruje wniosek Rady Ministrów rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego 48 h od podpisania do przedstawienia Sejmowi (przyczyny obszar ewentualne ograniczenia praw i wolności), Obowiązuje od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw RP, Konieczność podania do publicznej wiadomości w formie obwieszczenia właściwego wojewody,

Slide 18

Rozplakatowanie w miejscach publicznych, Rozpowszechnienie w sposób zwyczajowo przyjęty na danym obszarze.

Slide 19

Notyfikacja Minister właściwy do spraw zagranicznych notyfikuje Sekretarzowi Generalnemu ONZ i Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy wprowadzenie i przyczyny wprowadzenia stanu wojennego, a także jego zniesienie

Slide 20

Publiczne ogłoszenie Redaktorzy naczelni dzienników oraz nadawcy programów radiowych i telewizyjnych są obowiązani do niezwłocznego, nieodpłatnego podania do publicznej wiadomości rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o wprowadzeniu stanu wojennego i innych aktów prawnych dotyczących tego stanu przekazanych im przez wojewodę właściwego ze względu na siedzibę redakcji lub nadawcy.

Slide 21

Po wprowadzeniu stanu wojennego, jeżeli wystąpi konieczność obrony państwa: obroną kieruje Prezydent RP we współdziałaniu z Radą Ministrów jeżeli Rada Ministrów nie może się zebrać, jej konstytucyjne kompetencje wykonuje Prezes Rady Ministrów Na terenie województwa realizacją zadań obronnych i obroną cywilną kieruje wojewoda, któremu podporządkowane są wszystkie jednostki organizacyjne administracji rządowej i samorządowej oraz inne siły i środki wydzielone do

Slide 22

Zadania Prezydenta 1) postanawia, na wniosek Rady Ministrów, o przejściu organów władzy publicznej na określone stanowiska kierowania; 2) postanawia, na wniosek Rady Ministrów, o stanach gotowości bojowej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, zwanych dalej Siłami Zbrojnymi; 3) określa, na wniosek Rady Ministrów, zadania Sił Zbrojnych w czasie stanu wojennego; 4) może mianować, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych; 5) zatwierdza, na wniosek Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, plany operacyjnego użycia Sił Zbrojnych; 6) uznaje, na wniosek Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, określone obszary Rzeczypospolitej

Slide 23

NACZELNY DOWÓDCA SIŁ ZBROJNYCH

Slide 24

Zadania Rady Ministrów 1) zarządza uruchomienie systemu kierowania obroną państwa; 2) zarządza przejście na wojenne, określone w odrębnych przepisach, zasady działania organów władzy publicznej; 3) określa, na wniosek Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, zasady działania organów władzy publicznej w strefie bezpośrednich działań wojennych; 4) może zawiesić funkcjonowanie organów władzy publicznej w strefie bezpośrednich działań wojennych; 5) może przekazać organom wojskowym określone kompetencje organów władzy

Slide 25

Zadania Rady Ministrów Jeśli Rada Ministrów nie może się zebrać na posiedzenie kompetencje wykonuje Prezes Rady Ministrów.

Slide 26

Zadania Ministra Obrony Narodowej 1) dokonuje oceny zagrożeń wojennych i możliwości obronnych oraz formułuje i przedstawia właściwym organom propozycje dotyczące obrony państwa; 2) koordynuje realizację zadań organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego wynikających z zadań dotyczących obrony państwa; 3) przedstawia właściwym organom potrzeby w zakresie świadczeń organów państwowych i jednostek samorządu terytorialnego, przedsiębiorców i innych jednostek organizacyjnych oraz osób fizycznych, na rzecz Sił Zbrojnych i obrony państwa; 4) sprawuje ogólny nadzór nad realizacją zadań obronnych wykonywanych przez organy administracji rządowej i jednostki samorządu terytorialnego; 5) organizuje mobilizacyjne rozwinięcie, uzupełnianie i wyposażanie Sił Zbrojnych; 6) współdziała z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych w zakresie świadczeń, o których mowa w pkt 3;

Slide 27

Zadania wojewody 1) ocenia zagrożenia; 2) wprowadza, w zakresie nienależącym do właściwości innych organów, ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela oraz łagodzi i uchyla te ograniczenia; 3) występuje z wnioskami do właściwych organów o wprowadzenie ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela, jak również o ich złagodzenie lub uchylenie; 4) określa zadania wynikające z przepisów stanu wojennego; 5) koordynuje i kontroluje działalność organów władzy publicznej, przedsiębiorców oraz innych jednostek organizacyjnych działających na obszarze województwa; 6) może nakładać zadania i nakazywać jednostkom samorządu terytorialnego dokonywanie określonych wydatków, na zasadach określonych w odrębnych przepisach. 3.W zakresie działań, o których mowa w ust. 2, wojewodzie są podporządkowane wszystkie jednostki organizacyjne administracji rządowej i samorządowej działające na obszarze województwa oraz inne siły i środki wydzielone do jego dyspozycji i skierowane do wykonywania zadań związanych z obroną państwa i województwa, a także związanych z obroną cywilną.

Slide 28

Zarząd komisaryczny Jeśli organy JST nie wykonują zadań publicznych w sposób należyty, jak również nie wykazują skuteczności w działaniach podyktowanych przez stany nadzwyczajne, PRM, na wniosek wojewody może zawiesić działalność tych organów i w ich miejsce ustanowić zarząd komisaryczny sprawowany przez komisarza rządowego (na czas określony lub do chwili zniesienia stanu wojennego).

Slide 29

Natychmiastowa wykonalność decyzji Decyzje wydane przez organy władzy publicznej na podstawie przepisów regulujących stany nadzwyczajne podlegają natychmiastowemu wykonaniu.

Slide 30

wolności człowieka i obywatela Kogo dotyczą? Ograniczenia winny być związane z charakterem i intensywnością zagrożeń (związanie i proporcjonalność), Powinny zapewniać skuteczne funkcjonowania państwa. przywrócenie normalnego

Slide 31

Ograniczenia Zawieszenie prawa do strajków pracowniczych i innych form protestu w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach akcji protestacyjnych studentów w przypadku osób, których działalność zagraża bezpieczeństwu lub obronności państwa, można dokonać przeszukania tych osób lub przeszukania ich mieszkania, a także zajęcia przedmiotów wykorzystywanych do prowadzenia tej działalności cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu obejmująca materiały prasowe kontrola zawartości przesyłek, listów, paczek i przekazów przekazywanych w ramach usług pocztowych o charakterze powszechnym lub usług kurierskich; kontrola treści korespondencji telekomunikacyjnej i rozmów telefonicznych lub sygnałów przesyłanych w sieciach telekomunikacyjnych; emisja sygnałów uniemożliwiających nadawanie lub odbiór przekazów radiowych, telewizyjnych lub dokonywanych poprzez urządzenia i sieci telekomunikacyjne, których treść

Slide 32

Ograniczenia Organ kontroli i cenzury wojewoda, może nakazać organom administracji publicznej podejmowania odpowiednich działań, Decyzje wojewody i innych organów w tym zakresie są ostateczne służy bezpośrednio skarga do WSA

Slide 33

organizowania i przeprowadzania wszelkiego rodzaju zgromadzeń; (nie dotyczy zgromadzeń organizowanych przez kościoły i inne związki wyznaniowe oraz organizacje religijne działające w obrębie świątyń, budynków kościelnych, w innych pomieszczeniach służących organizowaniu i publicznemu sprawowaniu kultu, a także zgromadzeń organizowanych przez organy państwa lub organy samorządu terytorialnego) organizowania i przeprowadzania imprez masowych zrzeszania się poprzez nakazanie okresowego zaniechania działalności zarejestrowanych

Slide 34

obowiązek posiadania przy sobie dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość (poniżej 18 roku życia legitymacja szkolna), nakazy lub zakazy przebywania lub opuszczania w ustalonym czasie oznaczonych miejsc, obiektów i obszarów; utrwalania przy pomocy środków technicznych wyglądu lub innych cech określonych miejsc, obiektów lub obszarów ograniczenia: dostępu do towarów konsumpcyjnych, ograniczenie swobody uzgadniania ceny, wolności działalności gospodarczej, poprzez nakazanie okresowego zaniechania prowadzenia działalności gospodarczej działalności edukacyjnej, poprzez okresowe zawieszenie zajęć dydaktycznych w szkołach, włącznie ze szkołami wyższymi, z wyjątkiem szkół duchownych i seminariów duchownych obrotu krajowymi środkami płatniczymi, obrotu dewizowego oraz działalności kantorowej; funkcjonowania systemów łączności oraz działalności telekomunikacyjnej i pocztowej, prawa posiadania broni palnej, amunicji i materiałów wybuchowych oraz innych rodzajów broni lub określonych przedmiotów, poprzez nakazanie niezwłocznego złożenia do depozytu właściwego organu administracji rządowej albo zakazanie noszenia; dostępu do informacji publicznej.

Slide 35

Dodatkowo można: nakładać na przedsiębiorców dodatkowe zadania dla bezpieczeństwa lub obronności państwa oraz zapewniania zaopatrzenia ludności; wprowadzić zarząd komisaryczny dla przedsiębiorców, w tym z udziałem kapitału zagranicznego, jeżeli ich działalność związana jest z bezpieczeństwem lub obronnością państwa; nałożyć na osoby fizyczne i osoby prawne prowadzące gospodarstwa rolne obowiązek wykonywania świadczeń (dostawa produktów

Slide 36

Zarząd komisaryczny przedsiębiorstwa Cel skuteczność wytwarzania wyrobów lub świadczenia usług związanych z bezpieczeństwem lub obronnością państwa, Zarządca powoływany jest co do zasady przez wojewodę. Osoba posiadająca kwalifikacje funkcjonowaniu przedsiębiorców. Posiada prawo do przedsiębiorcy. uczestniczenia i doświadczenie w pracach w organów Decyzje przedsiębiorcy wymagają zgody zarządcy. Zarządca może wydawać polecenia w formie pisemnej kierowane do organów przedsiębiorcy podlegają one natychmiastowemu wykonaniu. Przedsiębiorca może odwołać się od wydawanych poleceń do

Slide 37

Ograniczenia Ograniczenie lub zakaz (charakter całościowy lub częściowy) w zakresie przewozu osób lub rzeczy transport lądowy, morski, lotniczy. Całkowity lub częściowy zakaz lotów polskich i obcych statków powietrznych nad terytorium lądowym i morskim RP, Całkowity lub częściowy zakaz lub ograniczenie ruchu wszelkich pojazdów na drogach publicznych.

Slide 38

wprowadzić najem lokali i budynków; wprowadzić zajęcie nieruchomości niezbędnych dla sił zbrojnych lub obrony państwa; zająć lub zarekwirować dla potrzeb obronnych państwa środki transportu drogowego, kolejowego, lotniczego oraz statki morskie i żeglugi śródlądowej; zamykać lub ograniczać ruch osobowy i towarowy przez przejście graniczne; wprowadzić powszechny obowiązek wykonywania pracy przez osoby w wieku 1665 lat.

Slide 39

Ograniczenia Redaktorzy naczelni dzienników oraz nadawcy programów radiowych i telewizyjnych są obowiązani, na żądanie organów administracji publicznej, do nieodpłatnego, niezwłocznego publikowania lub zamieszczania komunikatów, decyzji i postanowień organów w związku z wprowadzonym stanem wojennym.

Slide 40

Jakich praw nie wolno ograniczać w stanie wyjątkowym i wojennym? Art. Art. Art. Art. Art. Art. Art. Art. Art. Art. 30 godność osobista 34, 36 obywatelstwo 38 ochrona życia 39, 40, 41 humanitarne traktowanie 42 ponoszenie odpowiedzialności karnej 45 dostęp do sądu 47 dobra osobiste 53 sumienie i religia 63 petycje 48 rodzina i dziecko

Slide 41

STAN WOJENNY  ŚRODKI NADZWYCZAJNE o Konstytucyjną regulację środków nadzwyczajnych stanu  wojennego można podzielić na: postanowienia zakazujące jakiegokolwiek ograniczania  wymienionych w Konstytucji wolności i praw człowieka i  obywatela, a to: godności człowieka, obywatelstwa, ochrony życia,  humanitarnego traktowania, ponoszenia odpowiedzialności  karnej, dostępu do sądu, dóbr osobistych, sumienia i religii,  petycji oraz rodziny i dziecka. Na mocy ustawy o stanie  wojennym katalog ten może zostać rozszerzony, ale nie może  zostać zawężony (bo to uprawnienia podstawowe). prawa i wolności, które można ograniczać, tj. wszystkie  wolności i prawa nienależące do części pierwszej.   należą tu zarówno wolności konstytucyjne, jak i określone w  ustawach zwykłych:  prawa ograniczone (zakazy, nakazy, obowiązki, reglamentacje)  prawa zawieszone (należą tu: prawo do strajków i akcji  protestacyjnych oraz prawo zgromadzeń i zrzeszania się)

Slide 42

Przepisy karne

Slide 43

Stan wojny , który powszechnie uznawany jest, przede wszystkim, za instytucję prawa międzynarodowego publicznego , wywiera również skutki prawne w dziedzinie prawa wewnętrznego . Z tego też względu ustrojodawca usytuował go poza rozdziałem dotyczącym stanów nadzwyczajnych. Zgodnie z art. 116 KonstRP , Sejm może podjąć uchwałę o stanie wojny. Wojna jako zjawisko historyczne , towarzyszące ludzkości od wieków, nie została dotąd jednoznacznie zdefiniowana w nauce i ogólnie można stwierdzić że jest przeciwieństwem pokoju . Charakteryzuje się prowadzeniem działań zbrojnych pomiędzy nieprzyjacielskimi państwami . Pod pojęciem stanu wojny należy rozumieć wzajemne stosunki międzynarodowe pomiędzy uczestnikami wojny .

Slide 44

Podmiotem tego stanu są jego uczestnicy , a więc państwa prowadzące walkę zbrojną, przedmiotem jest sama wojna . Ogólnie mówiąc, stan wojny wywołuje skutki prawne zarówno w sferze prawa międzynarodowego , jak też w wewnętrznych stosunkach w państwie , regulowanych m.in. prawem konstytucyjnym . Ogłoszenie stanu wojny pociąga za sobą szereg skutków prawnych, m.in. zerwanie stosunków dyplomatycznych i konsularnych oraz zawieszenie obowiązujących umów międzynarodowych. Podkreślenia wymaga fakt, iż stan wojny nie jest tożsamy z prowadzeniem faktycznych działań militarnych . Stan wojny a czas wojny: - stan wojny stan faktyczny w stosunkach międzynarodowych pomiędzy państwami; - czas wojny w świetle art. 116 i 134 KonstRP oznacza czas trwania efektywnych działań wojennych.

Slide 45

Zależność może trwać stan wojny bez czasu wojny, ale czas wojny bez stanu wojny nie (np. obecnie Korea Płn. i Korea Płn. istnieje między nimi stan wojny, ale bez czasu wojny; inny przykład 18 lutego 1955 r. władze PRL postanowiły o uchyleniu stanu wojny, podczas gdy czas wojny ustał 8-9 maja 1945 r.). W dziedzinie prawa konstytucyjnego wprowadzenie tego stanu może powodować przekazanie określonemu organowi państwowemu (lub kilku organom) szerokich uprawnień , zwłaszcza w sferze militarnej i administracyjnej, jak również daleko idące ograniczenia w zakresie możliwości korzystania z praw i wolności obywatelskich . W polskiej doktrynie prawa istnieją spory na temat prawnego charakteru stanu wojny : - część prawników uważa, że jest on wyłącznie instytucją prawa międzynarodowego publicznego , a jego następstwa odnoszą się tylko do stosunków pomiędzy poszczególnymi państwami i nie pociągają za sobą bezpośrednich skutków w wewnętrznym porządku prawnym państwa; - inni traktują ten stan jako odrębną instytucję prawną , podkreślając, że rodzi on skutki prawne zarówno w sferze prawa międzynarodowego, jak i wewnętrznego; - wreszcie prezentowane jest stanowisko uznające stan wojny za swoisty rodzaj stanu nadzwyczajnego , zawierającego także aspekty międzynarodowe.

Slide 46

Decyzję o stanie wojny i o zawarciu pokoju podejmuje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej Sejm . Jedynie w wyjątkowej sytuacji , jeżeli Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, o stanie wojny może postanowić Prezydent RP . Brak jest jednak przepisów określających warunki, skutki prawne i tryb wypowiedzenia wojny, co uznać należy za lukę w omawianej materii. Ogłoszenie stanu wojny skutkuje przekazaniem szerokich uprawnień związanych z prowadzeniem wojny Naczelnemu Dowódcy Sił Zbrojnych . Mianuje go Prezydent RP na wniosek prezesa Rady Ministrów Ponadto, zgodnie z art. 175 ust. 2 konstytucji, w czasie stanu wojny przewidziano możliwość ustanowienia i funkcjonowania sądów wyjątkowych , a także stosowania trybu doraźnego w postępowaniu sądowym . Wreszcie w czasie obowiązywania stanu wojny mobilizacja przeprowadzana jest z mocy prawa , bez potrzeby kierowania stosownych wniosków, czy wydawania w tej sprawie rozporządzeń. Zatem, pomimo niewątpliwych podobieństw, należy odróżnić stan wojny od stanu wojennego i uznać go za specyficzną postać stanu nadzwyczajnego

Slide 47

STAN WYJĄTKOWY 1. Stan wyjątkowy podlega ogólnym reżimom  zawartym w art. 228 Konstytucji, natomiast jego  uszczegółowienie stanowią art. 230 Konstytucji oraz  ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie  wyjątkowym, która określa:  tryb wprowadzenia i zniesienia stanu wyjątkowego,  a także  zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą być ograniczone wolności i  prawa człowieka i obywatela w czasie stanu  wyjątkowego.

Slide 48

TRYB WPROWADZENIA STANU  WYJĄTKOWEGO Prawo wprowadzenia stanu wyjątkowego posiada  prezydent RP i czyni to  na wniosek Rady Ministrów i  na podstawie jej uchwały  w formie rozporządzenia W rozporządzeniu o wprowadzeniu stanu  wyjątkowego prezydent określa przyczyny  wprowadzenia, czas trwania i obszar, na jakim  wprowadza się stan wyjątkowy, oraz rodzaje  ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela. Rozporządzenie prezydenta musi posiadać  kontrasygnatę premiera (prezesa Rady Ministrów). Prezydent musi następnie w ciągu 48 godzin od  jego podpisania przedstawić je Sejmowi, a Sejm ma  obowiązek rozpatrzyć to rozporządzenie niezwłocznie,  czyli w możliwie najkrótszym terminie.

Slide 49

PRZESŁANKI WPROWADZENIA STANU  WYJĄTKOWEGO o o Stan wyjątkowy można wprowadzić w razie: zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, tj. prawnego  określenia podstawowych instytucji ustroju państwa oraz  zasad ich organizacji i funkcjonowania; zagrożenie to ma mieć źródło w czynnikach natury  wewnętrznej (np. groźba zamachu stanu i usunięcia siłą  konstytucyjnych władz państwa), a nie zewnętrznej. zagrożenia bezpieczeństwa obywateli  przez tę przesłankę  rozumie się stan, w którym życie, zdrowie i mienie obywateli  są zagrożone w stopniu uniemożliwiającym zwykłą egzystencję  ogółu mieszkańców.  do wydarzeń warunkujących wystąpienie tej przesłanki  zaliczyć można np. zamieszki i zjawiska destabilizujące  państwo. zagrożenia porządku publicznego

Slide 50

CO OZNACZA ZAGROŻENIE PORZĄDKU  PUBLICZNEGO K. Wojtyczka określa porządek publiczny jako stan normalnego  funkcjonowania instytucji państwowych, społeczeństwa i  gospodarki narodowej.  K. Prokop uważa, że porządek publiczny należy traktować jako  element wewnętrznej polityki państwa prowadzonej przez rząd. L. W. Mażewski za porządek publiczny przyjmuje istniejący w  państwie stan stosunków społeczno  gospodarczo  politycznych  oraz odpowiadających im instytucji prawnych zapewniających  spokój w zakresie współżycia zbiorowego, co jest jedną z  gwarancji bezpieczeństwa obywateli.  Skorzystanie z przesłanki zagrożenia porządku publ.  powinno znajdować uzasadnienie w szczególnym charakterze  niebezpieczeństw bądź w masowości naruszeń tegoż porządku.  przykładem może być powszechne blokowanie dróg.  Postuluje się, by powoływanie się na tę przesłankę było  ostatecznością z uwagi na ogólny i niedookreślony charakter  pojęcia porządku publicznego 

Slide 51

ZAKRES TERYTORIALNY I CZAS OBOWIĄZYWANIA STANU  WYJĄTKOWEGO Stan wyjątkowy może być wprowadzony na części lub  na całym terytorium państwa Może zostać wprowadzony na czas oznaczony, nie  dłuższy niż 90 dni. Oznaczony czas obowiązywania oznacza  powinność wskazania przez prezydenta w rozporządzeniu okresu obowiązywania, najlepiej za  pomocą daty początkowej i daty końcowej. Stan wyjątkowy obowiązuje od dnia ogłoszenia  rozporządzenia w Dzienniku Ustaw. Stan ten może zostać jednokrotnie przedłużony na  czas nie dłuższy niż 60 dni. Może to nastąpić, jeżeli  pomimo zbliżającego się upływu czasu, na jaki został  wprowadzony, nie ustały przyczyny wprowadzenia tego  stanu oraz nie zostało przywrócone normalne  funkcjonowanie państwa

Slide 52

Ogłoszenie Do publicznej wiadomości, zwyczajowo przyjęty, rozplakatowanie, w sposób obowiązek ogłoszenia w środkach masowego przekazu: Red. Naczelni dzienników i nadawców programów radiowych i telewizyjnych są obowiązani do niezwłocznego, nieodpłatnego podania do publicznej wiadomości rozporządzenia Prezydenta RP o wprowadzeniu stanu wyjątkowego i innych aktów prawnych dotyczących tego stanu, przekazanych im przez wojewodę. NOTYFIKACJA

Slide 53

ŚRODKI NADZWYCZAJNE MOŻLIWE DO UŻYCIA W  TRAKCIE STANU NADZWYCZAJNEGO Ograniczenia wolności i praw powinny odpowiadać  charakterowi oraz intensywności zagrożeń stanowiących  przyczyny wprowadzenia stanu wyjątkowego, a także zapewniać  skuteczne przywrócenie normalnego funkcjonowania państwa Ustawa przewiduje zawieszenie prawa do organizowania  i przeprowadzania jakichkolwiek zgromadzeń, imprez  masowych, strajków pracowniczych oraz innych form protestu,  akcji protestacyjnych czy zrzeszania się.  Zakaz ten nie dotyczy zgromadzeń organizowanych przez  kościoły, związki wyznaniowe oraz organizacje religijne  działające w obrębie świątyń i budynków kościelnych Ustawa nakłada obowiązek posiadania przy sobie w  miejscach publicznych dowodu osobistego lub innego dokumentu  potwierdzającego tożsamość osób, które ukończyły 18 lat, oraz  legitymacji szkolnej niepełnoletnich osób uczących się

Slide 54

ŚRODKI NADZWYCZAJNE MOŻLIWE DO UŻYCIA W  TRAKCIE STANU NADZWYCZAJNEGO Ustawa zawiera dwa środki, które mogą być stosowane  podczas stanu wyjątkowego:  pierwszym jest odosobnienie. Można je zastosować wobec  osób, w stosunku do których zachodzi podejrzenie, że jeśli  pozostaną na wolności, będą prowadziły działalność  zagrażającą konstytucyjnemu ustrojowi państwa,  bezpieczeństwu obywateli lub porządkowi publicznemu, a  także gdy odosobnienie jest konieczne dla zapobieżenia  popełnieniu czynu karalnego lub uniemożliwienia ucieczki po  jego popełnieniu. drugim jest rozmowa ostrzegawcza. Odnosi się do osoby  mającej ukończone 17 lat (jeśli nie ma, rozmowę  przeprowadza się z rodzicami lub opiekunem prawnym),  wobec której zachodzi uzasadnione podejrzenie, że nie będzie  przestrzegać porządku prawnego.

Slide 55

ŚRODKI NADZWYCZAJNE W TRAKCIE STANU  WYJĄTKOWEGO o o o W okresie stanu wyjątkowego istnieje także możliwość  wprowadzenia:  cenzury prewencyjnej środków społecznego przekazu, kontroli zawartości przesyłek, listów, paczek i przekazów, kontroli treści korespondencji telekomunikacyjnej i rozmów  telefonicznych lub sygnałów przesyłanych w sieciach  telekomunikacyjnych, emisji sygnałów uniemożliwiających  nadawanie lub odbiór przekazów radiowych, telewizyjnych lub  dokonywanych poprzez urządzenia i sieci telekomunikacyjne,  których treść może zwiększyć zagrożenie konstytucyjnego ustroju  państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego. Art. 21 ustawy wskazuje na możliwość ograniczeń w  dostępie do towarów konsumpcyjnych, w zakresie działalności  gospodarczej, edukacyjnej, w obrocie krajowymi środkami  płatniczymi, w sferze transportu drogowego, kolejowego i  lotniczego, w zakresie funkcjonowania systemów łączności, w  prawie posiadania broni palnej, amunicji i materiałów wybuch.

Slide 56

Zasady działania organów władzy publicznej w czasie stanu wyjątkowego Prezes Rady Ministrów kontroluje funkcjonowanie organów administracji rządowej i samorządowej w przypadku wprowadzenia stanu wyjątkowego na obszarze większym niż obszar jednego województwa, Wojewoda gdy stan wyjątkowy wprowadzony został na obszarze jednego województwa lub jego części.

Slide 57

Użycie lub wykorzystanie broni palnej Gdy przymus bezpośredni jest niewystarczający, pododdział zwarty Policji może wykorzystać broń palną. Polecenie wydaje KGP lub komendant wojewódzki, w przypadkach niecierpiących zwłoki dowódca pododdziału zwartego. Bezpośrednio przez wydaniem rozkazu dowódca: - Wzywa do zachowania zgodnego z prawem, - Uprzedza o możliwości użycia broni palnej, - Strzał lub salwa ostrzegawcza w bezpiecznym kierunku. Nie stosuje się w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia funkcjonariusza lub innej osoby. Każde użycie przełożonego. broni palnej wymaga powiadomienia

Slide 58

SZCZEGÓLNE KOMPETENCJE ORGANÓW  WŁADZY PUBLICZNEJ W CZASIE STANU  WYJĄTKOWEGO Do szczególnych kompetencji organów w trakcie trwania  stanu wyjątkowego należą kompetencje: Prezydenta, który może, na wniosek Rady Ministrów, użyć  wojska w celu przywrócenia normalnego funkcjonowania  państwa, jeżeli dotychczas zastosowane siły i środki zostały  wyczerpane, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów  określającym szczegółowe zasady użycia oddziałów i  pododdziałów Sił Zbrojnych RP w czasie stanu wyjątkowego, Prezesa RM, który może, na wniosek właściwego wojewody,  zawiesić organy gminy, powiatu lub samorządu województwa do  czasu zniesienia stanu wyjątkowego lub na czas określony, jeśli  nie wykazują one dostatecznej skuteczności w wykonywaniu  zadań publicznych lub w realizacji działań wynikających z  przepisów o wprowadzeniu stanu wyjątkowego. W ich miejsce  Prezes RM ustanawia zarząd komisaryczny sprawowany przez  komisarza rządowego

Slide 60

STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ  TRYB  WPROWADZENIA Przyjmuje się, że stan klęski żywiołowej nie jest stanem  wywołanym wskutek działania człowieka lecz tzw. sił wyższych,  np. przyrody, choć nie tylko Stan klęski żywiołowej wprowadza Rada Ministrów, z  własnej inicjatywy lub na wniosek właściwego wojewody. Czyni  to na podstawie samodzielnie przeprowadzonej oceny sytuacji Zaistnienie klęski żywiołowej nie oznacza obowiązku  wprowadzenia stanu nadzwyczajnego w postaci stanu klęski  żywiołowej. Wprowadza się go, gdy klęska powoduje sytuację  szczególnego zagrożenia na części lub całości terytorium państwa Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej  nie podlega kontroli Sejmu. Wprowadzenie stanu następuje w  drodze rozporządzenia, które powinno zawierać: przyczyny, datę  wprowadzenia, obszar, czas trwania, a także rodzaje  zastosowanych ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela.  Jest ono ogłaszane w Dzienniku Ustaw oraz podawane do  publicznej wiadomości poprzez rozplakatowanie.

Slide 61

STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ  PRZESŁANKI  WPROWADZENIA Istnieją dwie przyczyny, dla których konieczne jest  wprowadzenie stanu klęski żywiołowej: działania prewencyjne, czyli działania mające na celu  zapobieżenie skutkom katastrofy lub awarii mających cechy  klęski żywiołowej, działania ratownicze, czyli działania mające usunąć skutki  tych katastrof i awarii. Za klęskę żywiołową uważa się: katastrofę naturalną lub awarię techniczną, których  skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w  wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach,  a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy  zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu  różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i  formacji działających pod jednolitym kierownictwem.

Slide 62

STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ  ZAKRES  TERYTORIALNY I CZAS OBOWIĄZYWANIA Stan klęski żywiołowej może obowiązywać na części lub na  całym terytorium państwa Wprowadza się go z oznaczoną datą, tj. na czas niezbędny dla  zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia, nie  dłuższy jednak niż 30 dni. Rozporządzenie Rady Ministrów przedłużające stan  klęski żywiołowej może być wydane po uprzednim wyrażeniu  zgody na to przedłużenie przez Sejm w drodze odpowiedniej  uchwały.  Ani Konstytucja, ani ustawa o stanie klęski żywiołowej nie  wprowadzają ograniczenia co do możliwości jego dalszego  przedłużania. Ze względu na to, że w okresie obowiązywania stanu klęski  żywiołowej może dojść do poważnego ograniczenia praw i  wolności człowieka i obywatela, należy dążyć do maksymalnego  ograniczania czasu jego obowiązywania.

Slide 63

Podmioty odpowiedzialne Wójt, Starosta, Wojewoda, Minister właściwy do spraw administracji publicznej. Wydawanie wiążących poleceń jednostkom podległym, Szczególna podległość, Możliwość wyznaczenia pełnomocnika, Obowiązek współdziałania, Organy zobowiązane do pomocy, Użycie wojska.

Slide 64

STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ  ŚRODKI  NADZWYCZAJNE Ograniczenia mogą polegać na:  zawieszeniu działalności określonych przedsiębiorców,  nakazie lub zakazie prowadzenia działalności gospodarczej  określonego rodzaju,  nakazaniu pracodawcy oddelegowania pracowników do  dyspozycji organu kierującego działaniami prowadzonymi w celu  zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia,  całkowitej lub częściowej reglamentacji zaopatrzenia w  określonego rodzaju artykuły,  obowiązku poddania się badaniom lekarskim, leczeniu,  szczepieniom ochronnym oraz stosowaniu innych środków  profilaktycznych i zabiegów, niezbędnych do zwalczania chorób  zakaźnych oraz skutków skażeń chemicznych i  promieniotwórczych,  obowiązku poddania się kwarantannie, 

Slide 65

STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ  ŚRODKI  NADZWYCZAJNE obowiązku stosowania środków ochrony roślin lub innych  środków zapobiegawczych niezbędnych do zwalczania  organizmów szkodliwych dla ludzi, zwierząt lub roślin,  obowiązku stosowania określonych środków zapewniających  ochronę środowiska,  obowiązku stosowania środków lub zabiegów niezbędnych do  zwalczania chorób zakaźnych zwierząt,  obowiązku opróżnienia lub zabezpieczenia lokali mieszkalnych  bądź innych pomieszczeń,  dokonaniu przymusowych rozbiórek i wyburzeń budynków lub  innych obiektów budowlanych albo ich części,  nakazie ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc,  obszarów i obiektów,  nakazie lub zakazie przebywania w określonych miejscach i  obiektach oraz na określonych obszarach, 

Slide 66

STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ  ŚRODKI  NADZWYCZAJNE zakazie organizowania lub przeprowadzania imprez masowych,  nakazie lub zakazie określonego sposobu przemieszczania się,  wykorzystaniu, bez zgody właściciela lub innej osoby  uprawnionej, nieruchomości i rzeczy ruchomych,  zakazie prowadzenia strajku w odniesieniu do określonych  kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach,  ograniczeniu lub odstąpieniu od określonych zasad  bezpieczeństwa i higieny pracy, jednakże niepowodującym  bezpośredniego narażenia życia lub zdrowia pracownika,  Mieszkańców można również zobowiązać do świadczeń  osobistych i rzeczowych polegających na: udzielaniu pierwszej pomocy osobom, które uległy  nieszczęśliwym wypadkom,  czynnym udziale w działaniu ratowniczym lub wykonywaniu  innych zadań wyznaczonych przez kierującego akcją ratowniczą,  wykonywaniu określonych prac, 

Slide 67

STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ  ŚRODKI  NADZWYCZAJNE oddaniu do używania posiadanych nieruchomości lub rzeczy  ruchomych,  udostępnieniu pomieszczeń osobom ewakuowanym,  użytkowaniu nieruchomości w określony sposób lub w  określonym zakresie,  przyjęciu na przechowanie i pilnowaniu mienia osób  poszkodowanych lub ewakuowanych,  zabezpieczeniu zagrożonych zwierząt, a w szczególności  dostarczaniu paszy i schronienia,  zabezpieczeniu zagrożonych roślin lub nasion,  pełnieniu wart,  zabezpieczeniu własnych źródeł wody pitnej i środków  spożywczych przed ich zanieczyszczeniem, skażeniem lub  zakażeniem, a także udostępnianiu ich dla potrzeb osób  ewakuowanych lub poszkodowanych,  zabezpieczeniu zagrożonych dóbr kultury

Slide 68

Podmioty odpowiedzialne za wprowadzanie ograniczeń Wójt, Starosta, Wojewoda. W drodze decyzji lub zarządzenia. Decyzje podlegają natychmiastowemu wykonaniu. W nagłych przypadkach mogą być wydawane ustnie, a  następnie potwierdzane w formie pisemnej. Wojewoda jako organ wyższego stopnia.

Slide 69

STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ  ŚRODKI  NADZWYCZAJNE CD. ORAZ ZNIESIENIE Obowiązek wykonywania określonych świadczeń  osobistych i rzeczowych może zostać wprowadzony  jedynie w sytuacji, gdy siły i środki, jakimi  dysponuje wójt (burmistrz, prezydent miasta),  starosta, wojewoda albo pełnomocnik, okażą się  niewystarczające. przyjmuje się, że prawo zniesienia przysługuje temu  organowi, który go wprowadza, czyli Radzie  Ministrów. Oprócz tego, stan ten może przestać  obowiązywać z mocy prawa, gdy upłynął termin, na  jaki został wprowadzony, a także, gdy Sejm nie  zgodzi się na jego przedłużenie