Kultura ludów prekolumbijskich

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

Kultura ludów prekolumbijskich Majowie, Aztekowie, Inkowie

Slide 2

Przed dotarciem Krzysztofa Kolumba do Ameryki i podbojem tego kontynentu dokonanym przez hiszpańskich konkwistadorów była to ziemia zamieszkana przez autochtoniczne ludy, które wytworzyły własne cywilizacje. Przyjmuje się, iż pierwsi ludzie pojawili się tam ok. 30 - 25 tys. lat temu wędrując przez cieśninę Beringa z Azji, jednakże jest to jedna z wielu koncepcji na ten temat. Uporządkowanie chronologiczne lub terytorialne cywilizacji przedkolumbijskich napotyka trudności w związku z niewielką liczbą źródeł pisanych pochodzących z tego okresu a jeśli już są to znów kolejną przeszkodą jest ich odczytanie (Aztekowie często palili rękopisy ludów, które podbijali, a znów po podbiciu Azteków przez Hiszpanów palono ich manuskrypty).

Slide 3

Gospodarka Społeczeństwa zamieszkujące mezoamerykańskie terytoria nie znały wielu udogodnień cywilizacyjnych np. koła wykorzystywanego do transportu, obróbki żelaza, która miała kluczowe znaczenie dla rozwoju cywilizacji Wschodu i Europy; nie potrafiono hodować zwierząt (ślady hodowli znaleziono sporadycznie na stanowiskach zajmowanych przez Azteków i Inków). Podstawowa gałęzią gospodarki była uprawa roli. Mimo ograniczeń technicznych znano system irygacyjny, który potęgował obfitość zbiorów. Podstawową rośliną uprawna była kukurydza. Była ona również przedmiotem handlu.

Slide 4

Majowie Majowie osiedlili się na obszarze dzisiejszego Hondurasu i Gwatemali, a potem na płw. Jukatan. Często nazywano ich Grekami Nowego Świata bo swoją kulturę przekazywali innym ludom. Najwcześniejsze zasiedlenia półwyspu Jukatan, Gwatemali, Belize i Hondurasu (obszaru cywilizacji Majów) przez Majów miały miejsce przed 1500 r.p.n.e.

Slide 6

Okres formatywny pomiędzy 1500 r. p.n.e, a 150 r. n.e. był okresem intensywnego rozwoju rolnictwa (uprawy kukurydzy). Pod koniec tego okresu zaczynają powstawać miasta Tikal, Piedras Negras, Chiapa de Corzo, Copán czy Izapa. Majowie budują też pierwsze schodkowe piramidy, stele i grobowce. Następuje również rozwarstwienie społeczeństwa na kapłanów, władców i na zwykłą ludność. W okresie protoklasycznym trwającym w latach 150 - 300 n.e. następował dalszy rozwój miast Majów. W okresie klasycznym roku ok. 900 nastąpił największy rozkwit cywilizacji Majów, powstawały najwspanialsze rzeźby i reliefy, rozwijały się ośrodki tj. Tikal, Copan, Palenque czy Chichén Itzá .

Slide 7

Tikal

Slide 8

Palenque

Slide 9

Społeczeństwo Strukturami politycznymi były miasta państwa, tworzące konfederacje. Na czele każdego z nich stał dziedziczny wódz a kapłani i urzędnicy wywodzili się z arystokracji. Pozostała ludność pozostawała sobie równa. Najniższą warstwę społeczną stanowili niewolnicy, którymi zazwyczaj stawali się jeńcy wojenni.

Slide 10

Osiągnięcia Kultura Majów to kultura kontrastów. Brak podstawowych narzędzi i wynalazków pozostaje w sprzeczności z osiągnięciami w dziedzinie astronomii, matematyki i sztuki. Majowi znani są z opracowania kalendarza, który był o wiele precyzyjniejszy od europejskiego. Majowie znali pismo ideograficzne, wyrabiali papier oraz stawiali pierwsze obserwatoria astronomiczne.

Slide 12

Upadek Majów Pod koniec X wieku Majowie porzucili swe miasta, oddając je na łaskę selwy (wilgotnego lasu rosnącego w Mezoameryce i nizinie Amazonki). Jest to co najmniej dziwne, ponieważ wiele budowli zostało niedokończonych. Do dziś nie wyjaśniono przyczyn tej ucieczki. Naukowcy przypuszczają, że jej powodem mogło być powstanie niewolników pracujących dla władców i kapłanów, wojna z najeźdźcami, klęska głodu, czy epidemia. Bardziej prawdopodobna jest hipoteza o powstaniu niewolników, choć nie widać żadnych śladów walk w miastach. W okresie poklasycznym trwającym do przybycia Hiszpanów, Majowie próbowali przywrócić dawną świetność miast, lecz wg archeologów, nie było już kapłanów znających stare informacje o tajnikach budowy miast. Po przybyciu Hiszpanów Majowie wystawili oddziały do walki z nimi, lecz armaty, muszkiety oraz strach przed białymi ludźmi i ich końmi był silniejszy.

Slide 13

Aztekowie Aztekowie (nazwa nadana od mitycznej krainy Aztlán) przybyli ok. 1250 do Doliny Meksyku. Pierwotnie lud ten zwał się Mexitlin, następnie Méxica. Pod koniec XIII w. Aztekowie osiedlili się na jednej z wysepek jeziora Texcoco (wg tradycji miejsce wskazał im bóg Huitzilopochtli), na której 1325 (lub 1375) założyli miasto-państwo Tenochtitlán. Ok. 1375 ich władcą został wódz Acamapichtl, który panował ponad 20 lat, następnie jego syn Huitzilihuitl, rządzący do około 1414. Obaj władcy rozbudowywali miasto, którego liczba ludności szybko rosła. Powstała nowa osada Tlatelolco . Na przełomie XIV i XV w. Aztekowie rośli w siłę, także militarną, zagrażając Tepanekom, których władca, Maxtla, rozkazał 1428 zamordować rządzącego w Tenochtitlánie Chimalpopokę. Nowy władca aztecki, Itzcóatl (1428-1440), podjął walkę z Tepanekami, zawiązawszy sojusz zwany Trójprzymierzem. Sprzymierzeni pokonali Tepaneków, którzy utracili znaczenie.

Slide 15

Dominującą pozycję w Dolinie Meksyku zdobyli Aztekowie, którzy przekonani o swej misji dziejowej wybranego narodu Słońca, kontynuatora tradycji Tolteków, rozpoczęli podbój sąsiednich plemion. Następca Itzcóatla, Montezuma I, zwany Gniewnym rozpoczął ekspansję w kierunku wschodnim i południowym. Rozbudował Tenochtitlán, usypał tamy chroniące miasto przed powodziami, wzniósł akwedukt dostarczający wodę ze źródeł wypływających ze wzgórza Chapultepec. Syn Montezumy I opanował tereny otaczające Dolinę Meksyku od strony. Jego brat Tizoc próbował, bez powodzenia, rozszerzyć panowanie Azteków nad brzegami Zatoki Meksykańskiej. Po śmierci Tizoca rządy objął jego brat, który podbił kraj Zapoteków. Przeszedł do historii jako władca okrutny, bezwzględnie tłumiący bunty i powstania zniewolonych plemion indiańskich, organizujący masowe mordy jeńców poświęconych bogu Huitzilopochtli. Ostatnim władcą państwa azteckiego przed przybyciem Hiszpanów był bratanek Ahuitzotla, Montezuma II, zwany Młodszym (1503-1520). Władca umacniał potęgę imperium azteckiego (które w 1519 obejmowało ok. 500 miast-państw, zajmowało ok. 207 tys. km2 i liczyło około 5-6 mln mieszk.) i poza trzema nieudanymi próbami podboju Tlaxcali nie prowadził już wojen zdobywczych.

Slide 16

Tenochtitlá n

Slide 17

Społeczeństwo i religia Na czele utworzonej przez Azteków konfederacji stał wódz pobierający podatki i daniny od podbitych państw. Stolicą był Tenochtitlán. Białych konkwistadorów zachwycały wspaniałe miasta a jednocześnie przerażały bóstwa azteckie, którym składano krwawe ofiary z jeńców wojennych, wyrywając im serca. Najważniejsi bogowie Azteków: Quetzalcoatl - wąż o piórach ptaka, który stworzył ludzi. Utożsamiał ziemię, dzienne niebo i wiatr. Huitzilopochtli - koliber, bóg wojny i słońca w zenicie, narodowy bóg Azteków. Tezcatlipoca - bóg-stwórca występujący pod dwiema postaciami.

Slide 19

Upadek Azteków 8 XI 1519 do azteckiej stolicy wkroczył Hernan Cortés, uroczyście witany przez Montezumę II, który wierzył, że hiszpański konkwistador jest wcieleniem boga Quetzalcoatla. Aztecki władca został uwięziony przez Hiszpanów, którzy postanowili opanować miasto i zdobyć zgromadzone w nim złoto. Podczas wyjazdu Cortésa do Veracruz pozostawiony w Tenochtitlánie Pedro de Alvarado dokonał masakry Indian (w tym kobiet i dzieci) zgromadzonych na uroczystości ku czci Tezcatlipoki i dokonał rabunku świątyni. Wybuchło masowe powstanie ludności Tenochtitlánu, w wyniku walk Hiszpanie ponieśli dotkliwą klęskę i zostali wyparci z miasta (29 VI 1520, podczas tzw. Noche Triste smutnej nocy). W czasie powstania zginął Montezuma II, prawdopodobnie ukamienowany przez swych poddanych. Ponowny szturm na Tenochtitlán Cortés podjął w 1521. Miasto, bohatersko bronione przez młodego władcę Cuahtémoca , poddało się Hiszpanom 13 VIII 1521, po 3 miesiącach krwawych walk. Zdobywcy zniszczyli Tenochtitlán, zakładając na jego ruinach miasto Meksyk, a na podbitych terenach utworzyli 1522 Nową Hiszpanię (Nueva Espana, późniejsze wicekrólestwo), której namiestnikiem został Cortés.

Slide 20

Inkowie Inkowie (Inka) plemię zamieszkujące południowo-zachodnią część Ameryki Południowej, które prawdopodobnie w połowie XII w. stworzyło doskonale zorganizowane państwo o nazwie Tawantinsuyu (państwo pszczół). Dzięki ekspansywnej polityce władców szybko wchłonęli okoliczne drobne państewka, samodzielnie funkcjonujące wcześniej na terenie Ameryki Południowej, narzucając im własną organizację państwową, religię i język (kiczua).

Slide 21

W okresie największego rozkwitu Tawantinsuyu zajmowało powierzchnię przeszło 950 tys. km2 i liczyło co najmniej 7 mln mieszkańców. Głównym ośrodkiem państwa Inków było miasto Cuzco (w chwili odkrycia przez Europejczyków zbudowane na planie zbliżonym do kształtu ciała pumy, czczonej przez Inków za odwagę i siłę). Innymi ośrodkami Inków były m.in.: twierdza Sacsahuaman, Tambo Machay - sanktuarium wody, Kenko - miejsce kultowe i obserwatorium słoneczne,

Slide 22

Machu Picchu

Slide 23

Społeczeństwo Władze absolutną sprawował Inka, natomiast obok niego w hierarchii urzędniczej stali czterej wicekrólowie i gubernatorzy prowincji. Strukturę społeczną stanowiły rodziny, wsie i plemiona. Właścicielami ziemi byli Inka, kapłani oraz plemiona i wsie. Były to własności zbiorowe. Nad ludnością ciążyła danina pracy przy budowie dróg. Wysoki poziom cywilizacyjny zawdzięczano dobremu systemowi dróg oraz pismu węzełkowemu (kipu).

Slide 24

Kipu

Slide 25

Upadek imperium Inków Upadek cywilizacji Inków związany jest z poszukiwaniami legendarnego kraju złota El Dorado przez Hiszpanów. W 1531 cesarz Karol V przyznał Francisowi Pizarro prawo zorganizowania w Ameryce Południowej prowincji hiszpańskiej. Wyprawy Pizzaro oraz Diego DAlmagro doprowadziły do opanowania przez konkwistadorów terenów Peru, Ekwadoru, Kolumbii i północnego Chile, co spowodowało upadek imperium Inków.

Slide 26

KONIEC