Zasoby ludzkie

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

Wykład 5 Zasoby ludzkie 1

Slide 2

Próby formułowania teorii ludności Konfucjusz (551-479 p.n.e.) wraz z uczniami badali optimum ludności na świecie wskazując na potrzebę idealnej proporcji między liczbą ludności a wielkością obszaru. Zwracali też uwagę na czynniki kształtujące przyrost naturalny. Platon i Arystoteles także formułowali politykę i zasady postępowania dla osiągnięcia optimum ludności w warunkach państwa niewolniczego. 2

Slide 3

Imperium rzymskie wyraźnie preferowało działania pronatalistyczne widząc w dużej liczbie mieszkańców siłę militarną. Wiek XVI i XVII sprzyjał zakładaniu rodzin, licznemu potomstwu, kontrolował emigrację i imigrację. Pierwszą próbę sformułowania zwartej teorii rozwoju ludności powiązanej z rozwojem gospodarczym podjął T.R. Malthus. Liczba ludności wzrasta w postępie geometrycznym i podwaja się co 25 lat , a żywność wzrasta w postępie arytmetycznym 3

Slide 4

Malthus widział dwa rodzaje oddziaływań umożliwiających utrzymanie liczby ludności na właściwym poziomie: 1. Prewencyjne (zapobiegawcze), np. opóźnianie wieku zawarcie związku małżeńskiego, Pozytywne przeszkody: wojny, epidemie 2. 4

Slide 5

Współczesne teorie uwarunkowań procesów demograficznych Teoria transformacji demograficznej Wz Wu 60 50 40 Przyrost naturalny 30 20 10 5

Slide 6

Faza 1 wysokostacjonarna Naturalny proces reprodukcji Ludność żyjąca na bardzo niskim poziomie rozwoju gospodarczego, np. plemiona koczownicze na Andamadach, w Amazonii, KWR były w tej fazie w XIX w kraje rozwijające się wyszły z tej fazy w 2 poł XX w. jeszcze w latach 70 były w niej kraje afrykańskie Współczynnik dzietności 6 Przeciętna trwania życia nie przekracza 45 lat 6

Slide 7

Faza 2 wczesnego wzrostu Zmniejszanie umieralności przy utrzymaniu rozrodczości na tradycyjnie wysokim poziomie, Współczynnik dzietności 4,5-6 Przeciętna trwania życia 45-65 lat, Afganistan, Laos, Kambodża i cześć krajów afrykańskich, Pierwotna eksplozja demograficzna i wtórna eksplozja demograficzan 7

Slide 8

Faza 3 późnego wzrostu Znaczne obniżenie poziomu rodności w porównaniu z poziomem umieralności przyrost naturalny osiąga maksymalny poziom, Dzietność na poziomie 3-4,5, Przeciętna trwania życia 55-65 lat, Egipt, Indie, Arabia Saudyjskakraje afrykańskie, Ameryka Płd, 8

Slide 9

Faza 4 niskostacjonarna Poziom natężenia urodzeń zbliża się do poziomu umieralności Poziom dzietności 3, Średnia trwania życia wyższa niż 65 lat, Kraje nowouprzemysłowione: Chiny, Tajlandia, Brazylia, Republiki zakaukaskie WNP, KRL-D 9

Slide 10

Faza 5 neomaltuzjańska Natężenie urodzeń przyjmuje wskaźniki mniejsze niż natężenie zgonów, co w dłuższym okresie czasu wpłynie na zmniejszenie liczby ludności, Wskaźnik dzietności osiąga poziom 2, Kraje wysoko gospodarczo rozwinięte, kraje Europy Środkowo-wschodniej 10

Slide 11

Czynniki kształtujące przyrost naturalny Osiągnięty poziom rozwoju gospodarczego, Model rodziny, Postawy prokreacyjne ludności, Aktywność zawodowa ludności, Poziom wiedzy seksualnej i dostęp do środków antykoncepcyjnych, Warunki bytowe ludności 11

Slide 12

Informacje o liczbie i strukturze ludności spisy ludności pochodzące najwcześniej ze starożytności robione dla celów wojskowych, religijnych w Egipcie, Persji i Chinach 8000 p.n.e. 10 mln (80 na Bliskim Wschodzie, Nizina Mandżurska, płd część Półwyspu indyjskiego), 4500 p.n.e.- 20 mln początek naszej ery 160 mln (50 mln Chiny, 35 mln Imperium rzymskie, 25 mln Indie) 1000 r.- 320 mln, 1600 r.- 500 mln 1830 r.- 1 mld, 12

Slide 13

1900 r.- 1 580 mln 1910 r.- 1 700 mln 1920 r. 1 810 mln 1930 r.- 2 mld, 1940 r.- 2 240 mln, 1950 r. 2 525 mln 1960 r. 3 mld, 1970 r.- 3 610 mln, 2000 r. 6 mld 13

Slide 14

Prognozy co do liczby ludności Według prognoz ONZ: Wariant niskiego przyrostu zakłada, e maksymalną liczbę 7,7 mld ludzkość osiągnie w 2050r., potem zacznie zmniejszać się do poziomu 3,6 w 2150 r. Wariant średni zakłada systematyczny wzrost liczby ludności osiągając w 2150 r. poziom 10,8 mld Wariant wysoki z kolei przyjmuje iż przy braku ograniczenia płodności w 2150 r. będzie 27 mld ludzi na Ziemi. 14

Slide 15

Przyczyny przyspieszeń ok. 10 tys. lat temu rewolucja agrarna, średniowiecze, powstanie miast, nowy tryb życia, pł. XVIII. Rewolucja przemysłowa, pł. XX w. poprawa warunków życia, medycyna, ekspansja przestrzeni, wynalazki, postęp techniczny, nowe metody pracy, nowa wiedza medyczna. 15

Slide 16

Obecnie w różnych częściach świata ludność zwiększa swoja liczbę ze względu na: zróżnicowanie poziomu rozwoju gospodarczego, odmienną przeszłość demograficzną, odmienną strukturę społeczną, różny poziom współczynnika płodności. 16

Slide 17

W latach 80 i 90 XX wieku liczba ludności poszczególnych regionów świata zmieniała się w różnym tempie W krajach o niskim PKB per capita (735 USD i mniej) wzrosła o 804 mln; W krajach srednim nizszym poziomie (736 2935 USD) o 486 mln; W krajach o srednim wyższym (2936 9075) o 153 mln; W krajach o wysokim( więcej niż 9076 USD) o 102 mln. 17

Slide 18

Działania na rzecz ograniczania liczby ludności: autonomiczne, samoograniczenie, zmniejszenie skłonności do rozrodu strukturalne, wynika ze wzrostu średniej długości życia, wzrost liczby mieszkańców miast, nowy styl życia, stymulowane działania państwa 18

Slide 19

Dynamika wzrostu liczby ludności zależy od współczynnika dzietności (płodności). Oznacza on liczbę urodzeń przypadającą na 1000 kobiet w wieku rozrodczym WD 2 odnowienie populacji, WD2 tendencja depopulacyjna, WD2 przyrost ludności 19

Slide 20

W przyszłości współczynnik będzie malał, ze względu na: wzrost poziomu wykształcenia kobiet, wyższą aktywność zawodowa kobiet, lepszą pozycję społeczną pewnych grup, zmniejszenie śmiertelności niemowląt. 20

Slide 21

PRZYROST NATURALNY: różnica miedzy stopą urodzeń a stopą zgonów Stopa urodzeń to liczba urodzeń żywych na 1000 Stopa zgonów to liczba zgonów na 1000 21

Slide 22

Wpływ poziomu rozwoju gospodarczego na przyrost naturalny jest bardzo wyraźny szczególnie w krajach rozwijających się, gdzie dynamika przyrostu liczby ludności jest duża, a ekspansja demograficzna wykazuje tendencję do umacniania się. 22

Slide 23

Państwa o najniższym przyroście naturalnym Bostwana przyrost naturalny 6,03 promili Ukraina 5.93, Rosja -4,72, Łotwa 4,66, Niemcy-2,22, Polska 0,4, Szwecja 0, Japonia 0,52, Wielka Brytania 0,6, 23

Slide 24

Państwa o najwyższym przyroście naturalnym Uganda 34,5 Jemen 34,4 Irak 27 Pakistan 22 Etiopia 23 24

Slide 25

Struktura ludności według płci Ma wpływ na reprodukcję prze odpowiednie kształtowanie się procesów zawierania małżeństw, urodzeń i zgonów. Mierniki oceny struktury ludności według płci : 1. Udziały mężczyzn i kobiet w ogólnej liczbie ludności, Współczynnik feminizacji stosunek liczby kobiet do liczby mężczyzn Współczynnik maskulinizacji stosunek liczby mężczyzn do liczby kobiet 2. 3. 25

Slide 26

1. 2. Udział chłopców w ogólnej liczbie urodzeń jest we wszystkich krajach wyższy. W Polsce wynosi 0,513 0,520, co stanowi wskaźnik feminizacji na poziomie 94-92, a współczynnik maskulinizacji 106-108. Umieralność kobiet w kolejnych grupach wiekowych jest niższa niż mężczyzn dlatego następuje równowaga w określonej grupie. 26

Slide 27

Wskaźnik feminizacji w wybranych krajach Egipt 49 Indie 48, Indonezja 50,1 Dania 50,6 Holandia 50,4 Japonia 51 Szwecja 50,4 27

Slide 28

W krajach słabo gospodarczo rozwiniętych Na 100 mężczyzn przypada 94 kobiety Indie, Pakistan, Chiny 100-95- Bangladesz, 100-98 Turcja, W krajach wysoko gospodarczo rozwiniętych : 100- 104 Belgia, 100-105 Francja, 100-104 Niemcy 100-102 - Kanada 28

Slide 29

Liczba kobiet na 100 mężczyzn Na Białorusi 113, Litwa 114, Łotwa 117, Rosja 114, Ukraina 115, Włochy 106, Wielka Brytania 103, Szwajcaria105, USA 104, Polska 106 29

Slide 30

Struktura wieku ludności Trzy zasadnicze typy: 1. Typ progresywny, 2. Typ zastojowy, 3. Typ regresywny. 30

Slide 31

Typ progresywny Mamy społeczeństwo młode o stosunkowo dużej, rosnącej z roku na rok liczbie urodzeń, którego cechą jest stały wzrost liczby ludności. 31

Slide 32

Typ zastojowy Charakteryzuje zbiorowość, w której roczna liczba urodzeń równa się rocznej liczbie zgonów, a każdy następny rocznik urodzeń jest liczebnie zbliżony do poprzedniego. 32

Slide 33

Typ regresywny Społeczeństwo tego typy cechuje malejąca z roku na rok liczba urodzeń. 33

Slide 34

Starzenie się społeczeństwa Oznacza stałe zwiększanie się udziału ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności. Głównymi czynnikami powodującymi te zmiany są: 1. Zmniejszająca się corocznie liczba urodzeń, 2. przedłużanie się przeciętnej trwania życia, 3. Przesuwanie się przez kolejne grupy wieku ludności, roczników wyżowych i niżowych. 34

Slide 35

Średnia trwania życia zależna jest od fazy rozwoju demograficznego. Najdłużej żyją ludzie w krajach wysoko gospodarczo rozwiniętych. w 1800 r. średnia trwania życia 35 lat, w 1900 r.- 59 w 1950 r.- 66 obecnie 75 lat 35

Slide 36

Podział ludności na grupy wiekowe: w krajach rozwijających się dzieci do lat 15- 32,8 15-65 lat- 62,2 powyżej 65 lat - 5 w krajach rozwiniętych dzieci do lat 15- 18,3 15- 65 lat- 67,5 powyżej 65 lat 14,2 36

Slide 37

Struktura ludności według cech społeczno-zawodowych i wykształcenia Ocena jest dokonywana na podstawie kryterium źródła utrzymania. Rolnicze, pozarolnicze i niezarobkowe. 37

Slide 38

Zatrudnienie w trzech podstawowych sektorach Kraje Słabo Rozwinięte I sektor rolnictwo 60 II sektor przemysł 10 II sektor usługi 20 Kraje Średnio Rozwinięte I sektor rolnictwo 30-50 II sektor przemysł 30 II sektor usługi 50 lub 30-40 Kraje Wysoko Rozwinięte I sektor rolnictwo 1-5 II sektor przemysł 20-30 II sektor usługi 60-75 38

Slide 39

Udział ludności czynnej zawodowo w ogólnej liczbie ludności W 1990 r. czynni zawodowo stanowili 35-60 ludności świata ogółem. poziom aktywności zawodowej dla: KWR 40-50 KŚR 30-40 KSR mniej 20 39

Slide 40

Ludność według wykształcenia Z punktu widzenia następstw gospodarczych, społecznych, kulturowych i demograficznych ważna jest nie tyle umiejętność pisania i czytania co poziom wykształcenia społeczeństwa. Jego miernikiem jest stopień skolaryzacji, czyli odsetek uczęszczających do szkół odpowiedniego poziomu we właściwych grupach wiekowych. Wskaźnik ten rośnie ale nadal nie osiąga optymalnego poziomu, zwłaszcza w krajach rozwijających się. 40

Slide 41

Ludność według wykształcenia Skolaryzacj na poziomie podstawowym jest właściwie pełna poza KSR 95, a w niektórych krajach afrykańskich wynosi 70-80 i mniej np. Burkina Faso, Niger, Etiopia. Skolaryzacja na poziomie średnim jest jeszcze niższa. W skali świata wynosi 67, w KSR -44, KŚR waha się od 65-91. Wskaźnik skolaryzacji na poziomie wyższym w KWR wynosi 62, w średnio rozwiniętych ok.. 17 a w KSR ok.. 8. 41

Slide 42

Rozmieszczenie ludności Współczynnik gęstości zaludnienia jest obliczany jako stosunek liczby ludności do powierzchni badanego terytorium. Badając rozmieszczenie ludności i gęstość zaludnienia wyznacza się z reguły trzy typy obszarów: 1. Główne obszary koncentracji ludności (np. Europa, Azja), 2. Szczególne obszary koncentracji ludności (np. Zagłębie Ruhry, dolina Jangcy), 3. Obszary nie zamieszkałe lub o bardzo rozproszonej sieci osadniczej 42

Slide 43

Podstawowe czynniki determinujące rozmieszczenie ludności 1. 2. 3. Czynniki przyrodniczogeograficzne, Czynniki społeczno-ekonomiczne, Czynniki demograficzne 43

Slide 44

Większość ludności świata zamieszkuje na półkuli północnej, miedzy 20-60 stopniem szerokości geograficznej północnej, w dolinach rzek, na obszarach podgórskich, wybrzeżach mórz oraz terenach uprzemysłowionych 61 - Azję 13 - Afrykę, 12 Europę, 9 - Amerykę Południową 5 Amerykę Północną 0,5 Oceanię, 44

Slide 45

1. 2. Trzy typy układu zaludnienia powstały w oparciu o ukształtowanie terenu, siec hydrograficzną, linie komunikacyjną: związany z ludnością pracującą w rolnictwie, oparty na rozmieszczeniu ośrodków przemysłowych, nad brzegami mórz. 45

Slide 46

Liczba ludności w państwach świata Lp. Państwo Liczba ludności w mln Udział w świecie 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Chiny Indie USA Indonezja Brazylia Pakistan Włochy 1 303 1 094 300 219 181 160 58 20,22 16,9 4,6 3,4 2,8 2,48 0,91 46

Slide 47

8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. Nigeria Rosja Bangladesz Japonia Meksyk Niemcy Turcja Egipt Francja 156 144 135 128 104 83 73 69,9 60 2,43 2,23 2,09 1,99 1,6 1,28 1,14 1,09 0,9 47

Slide 48

17. Wielka Brytania 59,8 0.93 18. Włochy 58,6 0,91 19. Ukraina 46,6 0,72 20 Polska . 38,12 0,59 21. Australia 20,5 0,32 22. Czechy 10,2 0,16 23. Węgry 10 0,16 24. Izrael 6,98 0,11 25. Luksemburg 0,45 0,0071 48

Slide 49

Gęstość zaludnienia zależy od charakteru przestrzeni ekonomicznej tzn: produktywność ziemi, natężenie aktywności gospodarczej, pracochłonność podejmowanych działań, pracochłonnośc stosowanej tech. Efektywność dziaania, Wielkość przestrzeni potrzebnej do życia. 49

Slide 50

Najrzadziej zaludnione państwa swiata Mongolia 1,6 oskm; Sahara zachodnia 1,6 oskm; Namibia 2,4 oskm; Autsralia 2,7 oskm; Kanada 3,2 oskm; Rosja 8,4 oskm; Norwegia 14, oskm; 50

Slide 51

Najgęściej zaludnione państwa Monaco 16 946 oskm; Singapur 5 194 oskm; Watykan 1 746 oskm; Malta 1 217 oskm; Belgia 342 oskm; Japonia 339 oskm; Indie 333 oskm; Izrael 331oskm; 51

Slide 52

Rozwój liczebny i rozmieszczenie ludności w Polsce w początkowym okresie tworzenia państwowości Polska liczyła 600 -700 tys. osób, za panowania B. Krzywoustego 1,0-1,2 mln, pł. XIV w. około 1,3 mln, w wieku XVII - 7,7 mln, około roku 1800 r. 9,0 mln, w 1850 r. 13,6 mln, w 1900 r. 25,6 mln, 1939 r. 35,1 mln Obecnie pod względem liczby ludności Polska zajmuje 29. miejsce w świecie i 8. w Europie, 52

Slide 53

Ruchy wędrówkowe Wędrówka lub migracje to zmiany stałego miejsca zamieszkania i miejsca czasowego pobytu. Migracje- przemieszczenia osób mających i nie posiadających stałego miejsca zamieszkania 53

Slide 54

Ruchy wędrówkowe osób posiadających stałe miejsce zamieszkania dzielimy na: - definitywne, przesiedleńcze, - okresowe. Część przemieszczeń nie wiąże się ze zmianą zamieszkania i są to przemieszczenia: - okolicznościowe, - wahadłowe. 54

Slide 55

Przyczyny migracji: 1. 2. o charakterze ekonomicznym o charakterze pozaekonomicznym. pobudki polityczne, narodowościowe, religijne, przeniesienia służbowe, przyczyny społeczne, psychologiczne, kulturowe, kataklizmy, klęski żywiołowe. 55

Slide 56

Przyjmując za punkt wyjścia cały obszar kraju można wydzielić pojecie ruchów zewnętrznych (emigracja i imigracja). Emigrantów powracających do kraju ojczystego nazywa się reemigrantami. Powrót osób deportowanych, przesiedlanych czy uchodźców to repatriacja. 56

Slide 57

a) b) Ruchy wędrówkowe wewnątrz kraju noszą miano ruchu wędrówkowego wewnętrznego. Osoby przemieszczające się w granicach kraju obejmuje terminologia: napływ migracyjny i odpływ migracyjny. Do najważniejszych wędrówek wewnętrznych można zaliczyć: ze wsi do miast, do obszarów o dużym popycie na siłę roboczą 57

Slide 58

Teoretyczną koncepcję oddziaływania przestrzennego układu jednostek i terenów na podejmowanie decyzji o migracji i kształtowanie się przepływów migracyjnych opracował B.J. Berty. Zachowania człowieka są stymulowane pewnymi regułami nie zależnymi od woli i świadomości prawa behawiorystyczne 58

Slide 59

Prawa behawiorystyczne zasada najmniejszego wysiłku, subiektywnej percepcji odległości i szerokości pola informacji, poziom aspiracji, zróżnicowanie układu ludnościowego, ogólnej sytuacji gospodarczej, występowanie przeszkód pośrednich, selektywność migracji 59

Slide 60

Mechanizm podejmowania decyzji o migracji, tworzenie strumieni migracji i ich struktura zostały uogólnione i przedstawione w prawach Ernesta Georga Ravensteina Prawidłowości dotyczą: zasięgu migracji, częstotliwości migracji, struktury społeczno-demograficznej migrujących. 60

Slide 61

Migracje na świecie W latach 1820-1940 według ONZ z Europy wyemigrowało ok.. 60 mln osób Roczne ruchy migracyjne na swiecie oceniane są na 6 mln osob. Często wystepuje zjawisko migracji przeciwbieżnych czyli np. migracjom z Europy do USA towarzyszą migracje z USA do Europy. W wielu krajach wzrost liczby ludności nie jest konsekwencją przyrostu naturalnego ale imigracji. 61

Slide 62

Migracje na świecie W Australii 25 mieszkańców stanowią obcokrajowcy, w USA 10, w Szwajcarii 20, Problemy zwiazane z nadmierną liczbą migrantów to:zagraozenie tozsamosci narodowej, utrata miejsc pracy, konieczność niesienia pomocy socjalnej itp.. 62

Slide 63

Migracje w Polsce 1. Od XIX w do 1939 r. to wędrówki przymusowe z przyczyn gospodarczo-politycznych. W latach 1871-1913 wyjechało z Polski 3,5 mln osób. W latach 1914-1918 nasz kraj opuściło dalsze 3,6 mln osób. W okresie od 1918 r. do 1924 repatriowano 1,2 mln ludzi. Emigracja wojenna i powojenna charakteryzuje się wzrostem migracji do krajów europejskich. Ale problemy natury ekonomicznej lat 30 powodują pojawienie się migracji sezonowych. Ponadto pojawiają się wyjazdy do Palestyny i krajów południowoamerykańskich. 63

Slide 64

2. W latach 1939-1944 , latach wojny pojawia się deformujący ruch wędrówkowy ludności. Wszystkie wydarzenia maja charakter przymusowy i związane są z wydarzeniami wojennymi. Są to wędrówki żołnierzy, jeńców wojennych, uchodźców. Ogółem poza granicami kraju znalazło się 25 mln osób. 64

Slide 65

3. a) b) c) Trzeci okres lat 1944-1970 można podzielić na trzy podokresy: W latach 1944-1950 zmiana granic i przymusowe wędrówki W latach 1951-1955 zahamowanie wędrówek zewnętrznych W Latach 1956-1979 migracje zewnętrzne dotyczyły repatriacji Polaków z d. ZSRR oraz wyjazdy z Polski Żydów i Niemców (akcja łączenia rodzin). 65

Slide 66

4. 5. Trwał w latach 1971-1980 i charakteryzował się niskim poziomem imigracji, a emigracja przewyższała go przeszło dziesięciokrotnie. Ten okres trwa do dziś W ostatnich latach wyjechało według szacunków od 0,8 do 1,0 mln Polaków. 66

Slide 67

Wędrówki wewnętrzne Polaków Rozwój wędrówek po II wojnie światowej jest: następstwem wielkich przemian ustrojowych i politycznych, powrotu do macierzy ziem zachodnich i północnych, nacjonalizacja i rozbudowa przemysłu, reforma rolna. 67

Slide 68

68