Rzeczpospolita za pierwszych królów elekcyjnych

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

Rzeczpospolita za pierwszych królów elekcyjnych

Slide 2

Pierwsza elekcja Demokracja szlachecka na dobre ugruntowała się w Rzeczpospolitej w dobie pierwszych bezkrólewi. W 1572 r. zmarł bezpotomnie Zygmunt August, ostatni król z dynastii Jagiellonów. Doszło do kryzysu w państwie, ponieważ Zygmunt nie miał męskiego potomka i tym samym następcy tronu. Napięcie w państwie potęgowały spory między szlachtą i komplikująca się sytuacja międzynarodowa kraju.

Slide 4

Szlachta , aby rozwiązać sytuację, powołała do istnienia tzw. sądy kapturowe, które z kolei na czas bezkrólewie władzę w państwie przekazały w ręce interrexa prymasa Jana Uchańskiego. W kolejnych elekcjach praktyka ta znajdowała zastosowanie. W wyniku rozmów doszło do porozumienia w sprawie wybory króla. Przyjęto propozycję Piotra Zborowskiego, a więc głosowanie całej szlachty metodą większościową. Była to tzw . electio viritim (jak jeden mąż). Zasady te zatwierdzono na sejmie konwokacyjnym w 1573 r. w Warszawie.

Slide 6

W 1573 r. w miejscowości Kamień pod Warszawą odbył się sejm elekcyjny, mający na celu wybór nowego króla. Ku zaskoczeniu wszystkich pierwszym królem elekcyjnym został Henryk Valois - brat króla Francji. Był on znany ze swego negatywnego stosunku do protestantów, dlatego w obawie przed zniesieniem praw różnowierców, szlachta polska zmusiła elekta do podpisania tzw. artykułów henrykowskich zawierających warunki objęcia władzy i zasady panowania Henryka w Polsce.

Slide 7

Artykuły henrykowskie zostały na stałe przyjęte w Rzeczpospolitej, ponieważ określały zasady ustrojowe państwa. Każdy następny król elekcyjny musiał taki dokument potwierdzić. Gwarantowały one: - wolną elekcję; - konieczność regularnego zwoływania sejmu zwyczajnego; - akceptację przez szlachtę pospolitego ruszenia; - współdecydowanie sejmu o polityce zagranicznej; - współdecydowanie sejmu o wojnie i pokoju; - opłacanie przez króla pospolitego ruszenia poza granice kraju; - prawo szlachty do rokoszu itd.

Slide 8

Panowanie Henryka Walezego Henryk Walezy oprócz artykułów henrykowskich podpisał jeszcze tzw. pacta conventa osobiste zobowiązania króla. Panowanie Henryka jednak nie trwało w Polsce długo, ponieważ w nocy z 18 na 19 czerwca 1574 r., król potajemnie opuścił Kraków i udał się do Francji. Po rocznym oczekiwaniu na władcę, ogłoszono ponownie interregnum

Slide 9

Drugi elekt Stefan Batory Do drugiej elekcji zgłoszono kandydaturę cesarza Maksymiliana II Habsburga. Część szlachty obawiała się króla z rodu Habsburgów, jednak 12 grudnia 1575 r. prymas Uchański ogłosił go królem. 15 grudnia 1575 r. część szlachty wybrała królem tzw. Piasta Annę Jagiellonkę, siostrę Zygmunta Augusta. Wydano ją za mąż Stefanowi Batoremu księciu Siedmiogrodu. Batorego wsparło pospolite ruszenie i w 1576 r. Stefan Batory został koronowany na króla Polski.

Slide 10

Wojna o Inflanty Stefan Batory przyjmując koronę Polski podpisał artykuły henrykowskie i pacta conventa. W tych drugich zobowiązał się do odzyskania Inflant dla Rzeczpospolitej. Za panowania Stefana Batorego nastąpił drugi etap walk o Inflanty. Pierwszy etap trwał za panowania Zygmunta II Augusta i zakończył się w 1570 pokojem w Szczecinie, co jednak nie powstrzymało Moskwy od kolejnych działań ekspansyjnych na tereny Inflant.

Slide 12

Polityka bałtycka Stefana Batorego W końcu XVI wieku rozgorzały na nowo walki o dominium Maris Baltici, w które tym razem zaangażowała się Moskwa atakując inflanckie posiadłości Rzeczpospolitej. Aby odepchnąć wojska moskiewskie sejm Rzeczpospolitej w 1578 r. opowiedział się za wojną i ustalił nowe podatki, powołał do życia tzw. piechotę wybraniecką. Stefan Batory jednak nie zaatakował Inflant, ale postanowił uderzyć bezpośrednio w posiadłości moskiewskie i odciąć Inflanty od Moskwy.

Slide 13

Jam Zapolski Taktyka Batorego okazała się słuszna ponieważ zorganizowane 3 wyprawy: na Połock, Psków i Wielkie Łuki zakończyły się sukcesem i zmusiły Moskwę Iwana IV Groźnego do podpisania rozejmu w Jamie Zapolskim w 1582 roku. Po zakończeniu wojny rozpoczął się okres integracji Inflant z Rzeczpospolitą.

Slide 15

Bezkrólewie i elekcja Wazów W 1586 r. Stefan Batory umarł i w Rzeczpospolitej pojawił się problem następstwa tronu. Zgłoszone kandydatury podzieliły kraj na dwa obozy: - zwolenników dynastii Wazów na czele z Anną Jagiellonką i kanclerzem Zamoyskim (Jan III Waza był wnukiem Zygmunta Starego); - zwolenników Maksymiliana Habsburga; Miało już nawet dojść do zbrojnego rozwiązania sprawy, ale wojska Habsburga nie zostały dopuszczone do Krakowa, co przesadziło o wyborze młodego księcia ze Szwecji Zygmunta III. W 1587 został królem Polski.