Kary, środki karne i środki zabezpieczające

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

Kary, środki karne i środki zabezpieczające Prawo karne wykonawcze Michał Fajst

Slide 2

Definicje Kara kryminalna to osobista dolegliwość ponoszona przez sprawcę jako odpłata za popełnione przestępstwo, wyrażająca potępienie popełnionego przez niego czynu i wymierzana w imieniu państwa przez sąd. Środki karne (dawniej kary dodatkowe) inne obciążenia nałożone obok albo zamiast kary na sprawcę w związku z popełnieniem przez niego przestępstwa stanowiące dodatkową odpłatę ponoszoną ze względu na specyficzne cechy popełnionego przestępstwa bądź mające charakter prewencyjny. Środki probacyjne środki związane z poddaniem sprawcy próbie (zawieszenie całości lub części kary zagrażającej skazanemu pod warunkiem jego prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie) Środki zabezpieczające mają na celu zabezpieczenie społeczeństwa przed niebezpieczeństwem ze strony osób naruszających prawo karne. Nie mają na celu wymierzenie sprawiedliwości i potępienia sprawcy. Ich stosowanie nie opiera się na zasadzie winy. Środki zapobiegawcze środki przymusu karnoprocesowego stosowane w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania przez zapobieżenie uchylaniu się oskarżonego od wymiaru sprawiedliwości oraz bezprawnemu utrudnianiu postępowania, a także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa.

Slide 3

Kary kryminalne Kodeks karny (art. 32 kk): 1) grzywna, 2) ograniczenie wolności, 3) pozbawienie wolności, 4) 25 lat pozbawienia wolności, 5) dożywotnie pozbawienie wolności, 6) areszt wojskowy (art. 322 kk). Kodeks karny skarbowy (art. 22 1 kks): 1 )Kara grzywny w stawkach dziennych, 2) kara ograniczenia wolności, 3) kara pozbawienia wolności. Kodeks wykroczeń (art.: 18 kw): 1) areszt, 2) ograniczenie wolności. 3) grzywna, 4) nagana.

Slide 4

Kara śmierci Prawo międzynarodowe (I) Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności podpisana, ratyfikowana Artykuł 2 Prawo do życia: ust. 1 Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. Nikt nie może być umyślnie pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego skazującego za przestępstwo, za które ustawa przewiduje taką karę. Protokół nr 6 podpisany, ratyfikowny Artykuł 2 Kara śmierci w czasie wojny Państwo może przewidzieć w swoich ustawach karę śmierci za czyny popełnione podczas wojny lub w okresie bezpośredniego zagrożenia wojną; kara ta będzie stosowana jedynie w przypadkach przewidzianych przez te ustawy i zgodnie z ich postanowieniami. Protokół nr 13 podpisany, nieratyfikowany Artykuł 1 Zniesienie kary śmierci Kara śmierci zostaje zniesiona. Nikogo nie wolno skazać na taką karę ani też kary takiej wykonać. Artykuł 2 Zakaz odstępstw Zakazuje się czynienia jakichkolwiek odstępstw od przepisów niniejszego Protokołu na podstawie Artykułu 15 Konwencji (dopuszczalność odstępstw w okresie wojny

Slide 5

Kara śmierci Prawo międzynarodowe (II) Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych: Art. 6 1. Każda istota ludzka ma przyrodzone prawo do życia. Prawo to powinno być chronione przez ustawę. Nikt nie może być samowolnie pozbawiony życia. 2. W krajach, w których kara śmierci nie została zniesiona, wyrok śmierci może być wydany jedynie za najcięższe zbrodnie, zgodnie z ustawą, która obowiązywała w chwili popełnienia zbrodni i nie narusza postanowień niniejszego Paktu i Konwencji o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa. Kara ta może być wykonana tylko na podstawie prawomocnego wyroku wydanego przez właściwy sąd. () 6. Nie można powoływać się na żadne postanowienie niniejszego artykułu w celu opóźnienia lub niedopuszczenia do zniesienia kary śmierci przez jakiekolwiek Państwo-Stronę niniejszego Paktu.

Slide 6

Kara śmierci Prawo polskie Przewidywały ją kodeksy karne z 1932 r. (wprowadzona większością 6:5 w komisji kodyfikacyjnej) i 1969 r. 1988 r. faktyczne moratorium na wykonanie kary śmierci w związku z toczącymi się pracami nad zmianą prawa karnego (ostatnia egzekucja Kraków, 21.04.1988) 1995 r. moratorium ustawowe ustawa z dnia 12.07.1995 r. o zmianie Kodeksu karnego - art. 5: W okresie 5 lat od wejścia w życie ustawy nie wykonuje się kary śmierci. 1.09.1998 r. wejście w życie kodeksu karnego nie przewidującego kary śmierci

Slide 7

Kara śmierci skuteczność Badania: wpływ bezpośredni: badanie dynamiki zabójstw po egzekucji nie daje wyników jednoznacznych badania porównawcze (w czasie, w przestrzeni): jw. badania ekonometryczne Isaac Ehrlich: każda egzekucja ratuje życie 7 osobom w USA. Ale: a) ten sam skutek daje kara dożywotniego pozbawienia wolności; b) za mało: w latach 1991 wykonano w USA 14 egzekucji, w 2001 66, czyli uratowano 364 osoby; a roczna liczba zabójstw w tym czasie spadła o 9000 (z 25.000 do 16.000); c) zabójstwo jest przestępstwem rodzinnym i silnie emocjonalnym (B. Hołyst: 44,3 ofiar krewni i bliscy sprawcy, a 20 - małżonkowie, 40,2 - znajomi)

Slide 8

Kara grzywny Systemy wymiaru grzywny: grzywna kwotowa (kodeks karny skarbowy, kodeks wykroczeń) grzywna orzekana w stawkach dziennych (kodeks karny): 1) określenie liczby stawek dziennych, 2) określenie wartości stawki dziennej [KK:] Art. 33.  1. Grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki; jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, zaś najwyższa 360.  2. Sąd może wymierzyć grzywnę także obok kary pozbawienia wolności wymienionej w art. 32 pkt 3, jeżeli sprawca dopuścił się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy korzyść majątkową osiągnął.  3. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe; stawka dzienna nie może być niższa od 10 złotych, ani też przekraczać 2000 złotych. Art. 71.  1. Zawieszając wykonanie kary pozbawienia wolności, sąd może orzec grzywnę w wysokości do 180 stawek dziennych, jeżeli jej wymierzenie na innej podstawie nie jest możliwe; zawieszając wykonanie kary ograniczenia wolności sąd może orzec grzywnę w wysokości do 90 stawek dziennych.  2. W razie zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności, grzywna orzeczona na podstawie  1 nie podlega wykonaniu; kara pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności ulega skróceniu o okres odpowiadający liczbie uiszczonych stawek dziennych z zaokrągleniem do pełnego dnia.

Slide 9

Kara ograniczenia wolności Art. 34.  1. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 12 miesięcy; wymierza się ją w miesiącach.  2. W czasie odbywania kary ograniczenia wolności skazany: 1) nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu, 2) jest obowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd, 3) ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary. Art. 35.  1. Obowiązek określony w art. 34  2 pkt 2 polega na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne wskazanej przez sąd w odpowiednim zakładzie pracy, placówce służby zdrowia, opieki społecznej, organizacji lub instytucji niosącej pomoc charytatywną lub na rzecz społeczności lokalnej, w wymiarze od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym.  2. W stosunku do osoby zatrudnionej sąd, zamiast obowiązku określonego w  1, może orzec potrącenie od 10 do 25 wynagrodzenia za pracę na rzecz Skarbu Państwa albo na cel społeczny wskazany przez sąd; w okresie odbywania kary skazany nie może rozwiązać bez zgody sądu stosunku pracy.  3. Miejsce, czas, rodzaj lub sposób wykonywania obowiązku pracy, o którym mowa w  1, sąd określa po wysłuchaniu skazanego. Art. 36.  1. Wymierzając karę ograniczenia wolności, sąd może oddać skazanego pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.  2. Wymierzając karę ograniczenia wolności, sąd może orzec wobec skazanego obowiązki wymienione w art. 72 1 pkt 2, 3 lub 5 oraz  2.  3. Przepis art. 74 stosuje się odpowiednio.

Slide 10

Kara ograniczenia wolności obowiązki Art. 72.  1. Zawieszając wykonanie kary, sąd może zobowiązać skazanego do: () 2) przeproszenia pokrzywdzonego, 3) wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby, [alimentacja] () 5) powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających, ()  2. Sąd może zobowiązać skazanego do naprawienia szkody w całości lub w części, chyba że orzekł środek karny wymieniony w art. 39 pkt 5, albo do uiszczenia świadczenia wymienionego w art. 39 pkt 7. [świadczenie pieniężne]

Slide 11

Kara ograniczenia wolności stosowana wobec żołnierzy Art. 323.  1. Do żołnierzy nie stosuje się przepisu art. 34  2 pkt 1 i 2.  2. W czasie odbywania kary ograniczenia wolności skazany: 1) nie może być mianowany na wyższy stopień wojskowy ani wyznaczony na wyższe stanowisko służbowe, 2) nie może brać udziału w uroczystościach i paradach organizowanych w jednostce wojskowej lub z udziałem jednostki.  3. Wymierzając karę ograniczenia wolności wobec żołnierza innej służby niż zasadnicza lub pełniona w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego, sąd orzeka obowiązek pozostawania w określonym miejscu w czasie od zakończenia zajęć służbowych do capstrzyku przez 2 dni w tygodniu, a może orzec potrącenie od 5 do 15 miesięcznego uposażenia na wskazany przez sąd cel społeczny.  4. Żołnierze zasadniczej służby wojskowej odbywają karę ograniczenia wolności w wydzielonej jednostce wojskowej według zasad określonych w Kodeksie karnym wykonawczym.  5. Jeżeli skazany na karę ograniczenia wolności, według zasad określonych w  1-4, w chwili przystąpienia do jej wykonania w całości lub w części, przestał być żołnierzem lub, w wypadku przewidzianym w art. 317  2, pracownikiem wojska, sąd zamienia tę karę na karę ograniczenia wolności orzekaną według zasad ogólnych.

Slide 12

Kara pozbawienia wolności, kara aresztu Art. 37. Kara pozbawienia wolności wymieniona w art. 32 pkt 3 trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 15 lat; wymierza się ją w miesiącach i latach. Art. 322.  1. Karą stosowaną wobec żołnierzy jest także areszt wojskowy; do kary aresztu wojskowego stosuje się odpowiednio przepisy o karze pozbawienia wolności.  2. Kara aresztu wojskowego trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 2 lata; wymierza się ją w miesiącach i latach.  3. Karę aresztu wojskowego odbywa się w przeznaczonym do tego zakładzie karnym; w czasie odbywania kary skazany podlega także szkoleniu wojskowemu.

Slide 13

Kara dożywotniego pozbawienia wolności, kara 25 lat pozbawienia wolności Kara dożywotniego pozbawienia wolności nie wyklucza starań o przedterminowe warunkowe zwolnienie po odbyciu 25 lat kary. Sąd może wskazać dłuższy, ale realistyczny czas do warunkowego zwolnienia. Kary dożywotniego pozbawienia wolności nie stosuje się wobec sprawcy, który w chwili popełnienia przestępstwa nie ukończył 18 lat. [KK:] Art. 54.  2. Wobec sprawcy, który w czasie popełnienia przestępstwa nie ukończył 18 lat, nie orzeka się kary dożywotniego pozbawienia wolności.

Slide 14

Środki karne (I) Kodeks karny (art. 39): I) pozbawienie praw publicznych, 2) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej. 3) zakaz działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi. 4) obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu, 5) zakaz wstępu na imprezę masową, 6) obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu. 7) zakaz prowadzenia pojazdów, 8) przepadek, 9) obowiązek naprawienia szkody. 10) nawiązka. 11) świadczenie pieniężne, 12) podanie wyroku do publicznej wiadomości. 13) obniżenie stopnia wojskowego, wydalenie z zawodowej służby wojskowej, 3) degradacja (art. 324 k.k.).

Slide 15

Środki karne (II) Kodeks karny skarbowy 1) dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, 2) przepadek przedmiotów, 3) ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów, 4) przepadek osiągniętych korzyści majątkowych, 5) zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu lub zajmowania określonego stanowiska, 6) podanie wyroku do publicznej wiadomości. 7) pozbawienie praw publicznych. Kodeks wykroczeń: 1) zakaz prowadzenia pojazdów. 2) przepadek przedmiotów. 3) nawiązka. 4) obowiązek naprawienia szkody, 5) podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości w szczegóny sposób, 6) inne środki karne określone przez ustawę (art. 28 1).

Slide 16

Środki probacyjne Kodeks karny 1) warunkowe umorzenie postępowania karnego (art. 66 i nast. k.k.). 2) warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności nieprzekraczającej 2 lat, kary ograniczenia wolności i grzywny orzeczonej jako kara samoistna (art. 69 i n. k.k.). 3) warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia wolności (art. 77 i nast. k.k.). 4) zwolnienie od reszty kary ograniczenia wolności (art. 83 k.k.) nie ma okresu próby 5) uznanie za wykonane niektórych środków karnych po upływie połowy okresu, na który je orzeczono (art. 84) [pozbawienie praw publicznych, zakaz prowadzenia pojazdów, zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu, prowadzenia określonej działalności gospodarczej.] nie ma okresu próby. Kodeks karny skarbowy: 1) warunkowe umorzenie postępowania karnego, 2) warunkowe zawieszenie wykonania kary, 3) warunkowe zwolnienie (art. 22 2).

Slide 17

Środki zabezpieczające Kodeks karny A. środki o charakterze leczniczo-rehabilitacyjnym 1. umieszczenie sprawcy w odpowiednim zakładzie psychiatrycznym. 2) umieszczenie sprawcy w zakładzie karnym, w którym stosuje się szczególne środki lecznicze lub rehabilitacyjne (???) 3) umieszczenie sprawcy w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego (???) 4) leczenie ambulatoryjne lub rehabilitacja skazanego uzależnionego w placówce leczniczo-rehabilitacyjnej 5) umieszczenie sprawcy przestępstwa przeciwko wolności seksualnej popełnionego w związku z zakłóceniem jego czynności psychicznych o podłożu seksualnym, innym niż choroba psychiczna po odbyciu kary pozbawienia wolności w zakładzie zamkniętym albo skierowanie go na leczenie ambulatoryjne B. środki o charakterze administracyjnym 1) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej. 2) zakaz działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi. 3) obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu, 4) zakaz wstępu na imprezę masową, 5) obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu. 6) zakaz prowadzenia pojazdów, 7) przepadek, Kodeks karny skarbowy: 1) umieszczenie w zakładzie zamkniętym, 2) umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym, 3) umieszczenie w zakładzie karnym, w którym stosuje się środki lecznicze lub rehabilitacyjne, ) umieszczenie w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego, 5) skierowanie do placówki leczniczo-rehabilitacyjnej. 6) przepadek przedmiotów, 7) Zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania a określonego zawodu lub zajmowania określonego stanowiska,

Slide 18

Sądowy wymiar kary

Slide 19

Zasady sądowego wymiaru kary (I): Zasada swobodnego uznania sędziowskiego w ramach ustawy. Art. 53.  1. Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę, - sąd musi uwzględnić dyrektywy sądowego wymiaru kary - naruszenie zasady: art. 148 2 (podlega karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.)

Slide 20

Zasady sądowego wymiaru kary (II): Zasada indywidualizacji kary. Art. 55. Okoliczności wpływające na wymiar kary uwzględnia się tylko co do osoby, której dotyczą. W razie wymierzenia kary więcej niż jednemu sprawcy okoliczności zarówno obciążające, jak i łagodzące nie wywierają skutku na sprawców, do których się nie odnoszą, Akcentowanie potrzeby dostosowania wymierzanej kary do cech osobowości konkretnego sprawcy, charakteru jego motywów, sposobu działania, podatności na oddziaływanie prewencyjne kary (prewencja indywidualna).

Slide 21

Zasady sądowego wymiaru kary (III): Zasada oznaczoności kary Kara wymierzana przez sąd w wyroku skazującym musi być oznaczona co do rodzaju i wysokości. Prawo polskie nie zna wyroków nieoznaczonych, takich jak np. prawo anglosaskie.

Slide 22

Dyrektywy sądowego wymiaru kary Art. 3. Kary oraz inne środki przewidziane w tym kodeksie stosuje się z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności z poszanowaniem godności człowieka. Art. 53.  1. Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.  2. Wymierzając karę, sąd uwzględnia w szczególności motywację i sposób zachowania się sprawcy, popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim, rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się pokrzywdzonego.  3. Wymierzając karę sąd bierze także pod uwagę pozytywne wyniki przeprowadzonej mediacji pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą albo ugodę pomiędzy nimi osiągniętą w postępowaniu przed sądem lub prokuratorem. Art. 58.  1. Jeżeli ustawa przewiduje możliwość wyboru rodzaju kary, sąd orzeka karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary.  2. Grzywny nie orzeka się, jeżeli dochody sprawcy, jego stosunki majątkowe lub możliwości zarobkowe uzasadniają przekonanie, że sprawca grzywny nie uiści i nie będzie jej można ściągnąć w drodze egzekucji.

Slide 23

Poszczególne dyrektywy Dyrektywa humanitaryzmu kary nie wolno wymierzyć kary niehumanitarnej lub naruszającej godność człowieka. Zakładamy, że kary kryminalne mogą być niehumanitarne w szczególnych okolicznościach. Dyrektywa stopnia winy dolegliwość kary nie może przekraczać stopnia winy. Inne dyrektywy mogą obniżać karę. Uwzględnienie stopnia szkodliwości społecznej czynu kara nie może być niższa od szkodliwości społecznej czynu Uwzględnienie potrzeb prewencji indywidualnej i pozytywnej prewencji generalnej; W stosunku do nieletniego i młodocianego pierwszeństwo prewencji indywidualnej pozytywnej wychowania, zmiana hierarchii dyrektyw Dyrektywa pierwszeństwa kar wolnościowych Uwzględnienie możliwości finansowych skazanego przy wymiarze kary grzywny

Slide 24

Zasady prawa karnego wykonawczego

Slide 25

I. Zasada ustawowego ograniczenia korzystania z praw i wolności jednostki Art. 4  2. Skazany zachowuje prawa i wolności obywatelskie. Ich ograniczenie może wynikać jedynie z ustawy oraz z wydanego na jej podstawie prawomocnego orzeczenia. Sytuację prawną skazanych określają: ratyfikowane umowy międzynarodowe, konstytucja i ustawy, w tym kodeks karny wykonawczy. Art. 91. Konstytucji 1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. 2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

Slide 26

Akty prawa międzynarodowego Prawo międzynarodowe: konwencje mające charakter wiążący: Pakt Praw Osobistych i Politycznych z 1966 r., konwencja przeciw torturom i innym formom okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania i karania z 1984 r. wraz z protokołami fakultatywnymi (np. Krajowy Mechanizm Prewencji) system ONZ; Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r., Europejska Konwencja o Zapobieganiu Torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu z 1987 r. wraz z protokołami fakultatywnymi system Rady Europy akty miękkiego prawa międzynarodowego: Zwłaszcza Wzorcowe Reguły Minimum Postępowania z Więźniami (1984, ONZ), Zalecenia Rec (2006)2 Komitetu Ministrów do państw członkowskich Rady Europy w sprawie Europejskich Reguł Więziennych (2006, Rada Europy)

Slide 27

Konstytucja RP Art. 40. Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych. Art. 41. 1.Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie. 2. Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie wyroku sądowego ma prawo odwołania się do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego pozbawienia. O pozbawieniu wolności powiadamia się niezwłocznie rodzinę lub osobę wskazaną przez pozbawionego wolności. 3. Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami. 4. Każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny. 5. Każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania. Art. 42. 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego. 2. Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu. 3. Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.

Slide 28

Akty prawa krajowego Art. 1  2. KKW: W postępowaniu wykonawczym w kwestiach nie uregulowanych w niniejszym kodeksie stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego. Kodeks karny wykonawczy odnosi się także do kodeksu postępowania cywilnego Kary, środki karne i środki zabezpieczające a także środki probacyjne oraz podstawowe zasady ich stosowania określone są w kodeksie karnym. Środki przymusu stosowane wobec osób zatrzymanych i osadzonych określane są w ustawach regulujących uprawnienia i obowiązki poszczególnych służb (np. w ustawie o Służbie Więziennej) Drobniejsze sprawy o charakterze organizacyjno-porządkowym mogą być regulowane aktami rangi podustawowej (np. Regulamin organizacyjno-porządkowy wykonywania kary pozbawienia wolności, Regulamin organizacyjno-porządkowy wykonywania tymczasowego aresztowania 2003)

Slide 29

II. Zasada poszanowania godności ludzkiej skazanego Artykuł 3 EKPCZ Zakaz tortur: Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu. Art. 40. Konstytucji RP: Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych. Art. 4.  1. KKW: Kary, środki karne, zabezpieczające i zapobiegawcze wykonuje się w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności ludzkiej skazanego. Zakazuje się stosowania tortur lub nieludzkiego albo poniżającego traktowania i karania skazanego.

Slide 30

Miękkie prawo międzynarodowe Europejskie Reguły Więzienne: 1. Wszystkie osoby pozbawione wolności są traktowane z poszanowaniem ich praw człowieka. 3. Restrykcje nałożone na osoby pozbawione wolności są ograniczone do koniecznego minimum i proporcjonalne do uzasadnionego celu, dla którego zostały nałożone. 49. Porządek w zakładzie utrzymywany jest z uwzględnieniem wymogów [] stworzenia więźniom warunków życiowych respektujących ludzką godność []. Wzorcowe reguły minimum postępowania z więźniami 31. Kary cielesne, kara osadzenia w ciemnicy oraz wszelkie kary okrutne, nieludzkie i poniżające są zakazane całkowicie jako sankcje za przekroczenia dyscyplinarne. 60 (1) Kształtując reżym danego zakładu powinno się dążyć do redukowania wszelkich różnic między życiem więziennym a życiem na wolności, aby tym samym nie przyczynić się do osłabienia odpowiedzialności więźniów lub poszanowania dla ich godności osoby ludzkiej.

Slide 31

Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka Zakaz tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania wyraża fundamentalną wartość demokratycznych społeczeństw. Zakaz ten jest bezwzględny i nie może być uchylony, nawet w wyjątkowych sytuacjach ani bez względu na wcześniejsze zachowanie ofiary Złe traktowanie musi osiągnąć określony stopień dotkliwości, by mogło być ocenione z punktu widzenia art. 3 Ocena minimalnego stopnia dolegliwości jest względna; musi być oceniona przy uwzględnieniu okoliczności każdej sprawy. Chodzi o takie okoliczności jak: natura i kontekst tego traktowania, sposób i metody jego wykonywania, czas trwania, jego konsekwencje fizyczne, psychiczne, a w niektórych przypadkach płeć, wiek oraz stan zdrowia ofiary Należy uwzględnić czy celem traktowania było upokorzenie lub poniżenie danej osoby i, czy oceniając jego konsekwencje, miało ono niekorzystny wpływ na osobowość danej osoby tak, że nie da się tego pogodzić z art. 3 Jednakże nawet brak takiego zamiaru, nie może całkowicie wykluczyć stwierdzenia naruszenia art. 3 Traktowanie może być uznane za nieludzkie, jeżeli było ono dokonywane z premedytacją, było stosowane przez wiele godzin i spowodowało albo faktyczne uszkodzenie ciała, albo intensywne fizyczne i psychiczne cierpienie Wchodzące w grę cierpienie i poniżenie musi w każdym razie wykraczać poza nieunikniony element cierpienia i poniżenia związanego z daną formą zgodnego z prawem traktowania lub karania

Slide 32

Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka Traktowanie może być uznane za poniżające, jeżeli wzbudza w ofierze uczucie strachu, cierpienia, niepokoju czy poczucie niższości lub udręczenia zdolne ją upokorzyć i poniżyć Każde zastosowanie siły wobec osoby pozbawionej wolności, o ile nie jest konieczne ze względu na jej zachowanie, stanowi naruszenie jej godności i co do zasady art. 3. Inaczej mówiąc, użycie wobec osoby pozbawionej wolności siły fizycznej, do czego nie upoważnia jej zachowanie, to zamach na ludzką godność, stanowiący naruszenie wolności zagwarantowanej w art. 3 Konwencji Na państwie spoczywa obowiązek przedstawienia przekonujących dokumentów, iż użycie siły, które doprowadziło do licznych i poważnych obrażeń osoby nie było nadmierne Państwo musi zapewnić, by osoba pozbawiona wolności miała zapewnione warunki, które są zgodne z poszanowaniem jej godności ludzkiej, oraz by rodzaj i sposób wykonywania tego środka nie poddawał jej cierpieniu lub trudowi przekraczającemu nieunikniony poziom związany z izolacją, oraz biorąc pod uwagę praktyczne wymagania pozbawienia wolności, jej zdrowie i dobre samopoczucie były odpowiednio zabezpieczone, przez między innymi zapewnienie koniecznej opieki lekarskiej

Slide 33

III. Zasada podmiotowego traktowania skazanego Europejskie Reguły Więzienne: 2. Osoby pozbawione wolności zachowują wszystkie prawa, których nie zostały pozbawione zgodnie z prawem w orzeczeniu skazującym je lub zatrzymującym w areszcie. Art. 5.  1. KKW: Skazany jest podmiotem określonych w niniejszym kodeksie praw i obowiązków. Zasada ta odnosi się także do tymczasowo aresztowanych (art. 242 1 kkw) Skazany jest stroną w postępowaniu przed sądem. Skazanemu przysługują środki prawne służące do obrony przed krzywdzącymi go działaniami organów postępowania wykonawczego.

Slide 34

Zażalenie na postanowienie sądu Art. 6.  1. Skazany może składać wnioski o wszczęcie postępowania przed sądem i brać w nim udział jako strona oraz wnosić zażalenia na postanowienia wydane w postępowaniu wykonawczym, chyba że ustawa stanowi inaczej. KKW wymienia ok. 40 rodzajów spraw, w których rozstrzyga sąd w toku postępowania wykonawczego

Slide 35

Prawo do skargi do sądu: Prawo do obrony materialnej i formalnej: Art. 42. ust. 2 Konstytucji: Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu. Obrona materialna: całokształt uprawnień skazanego, które umożliwiają mu odpieranie zarzutów i prezentowanie własnych racji. Obrona formalna: o prawo do korzystania z pomocy obrońcy Art. 7.  1. Skazany może zaskarżyć do sądu decyzję organu wymienionego w art. 2 pkt 36 i 10 z powodu jej niezgodności z prawem, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.  2. Skargi rozpoznaje sąd właściwy zgodnie z art. 3. W sprawach dotyczących odbywania kary pozbawienia wolności, kary aresztu, kary porządkowej, środka przymusu skutkującego pozbawienie wolności, wykonywania orzeczenia o warunkowym przedterminowym zwolnieniu oraz środka zabezpieczającego polegającego na umieszczeniu w zakładzie zamkniętym sądem właściwym jest sąd penitencjarny.  3. Skarga na decyzję, o której mowa w  1, przysługuje skazanemu w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia lub doręczenia decyzji; decyzję ogłasza się lub doręcza wraz z uzasadnieniem i pouczeniem o przysługującym skazanemu prawie, terminie i sposobie wniesienia skargi. Skargę wnosi się do organu, który wydał zaskarżoną decyzję. Jeżeli organ, który wydał zaskarżoną decyzję, nie przychyli się do skargi, przekazuje ją wraz z aktami sprawy bezzwłocznie do właściwego sądu.  4. Sąd powołany do rozpoznania skargi może wstrzymać wykonanie zaskarżonej decyzji. Odmowa wstrzymania nie wymaga uzasadnienia.  5. Po rozpoznaniu skargi sąd orzeka o utrzymaniu w mocy, uchyleniu albo zmianie zaskarżonej decyzji; na postanowienie sądu zażalenie nie przysługuje.

Slide 36

Postępowanie przed sądem Właściwość miejscowa: sąd, który wydał orzeczenie w pierwszej instancji albo sąd penitencjarny Strony: skazany i prokurator Sąd orzeka z urzędu lub na wniosek (na piśmie lub ustny) Skład jednoosobowy Sąd orzeka postanowieniem Niestawiennictwo stron na posiedzeniu nie wstrzymuje rozpoznania sprawy (wyjątek: niestawiennictwo obrońcy w wypadku obrony obligatoryjnej, chyba że sąd rozstrzyga na korzyść skazanego albo zgodnie z wnioskiem; obowiązkowy udział kuratora, o ile sąd uzna to za konieczne) Art. 23.  1. Sąd może zarządzić sprowadzenie skazanego na posiedzenie sądu.  2. Sąd może zlecić przesłuchanie skazanego sądowi wezwanemu, w którego okręgu skazany przebywa.  3. Jeżeli postępowanie sądowe dotyczy skazanego pozbawionego wolności, posiedzenie może odbyć się w zakładzie, w którym on przebywa.

Slide 37

Postępowanie odwoławcze Art. 20.  1. W postępowaniu wykonawczym sąd orzeka jednoosobowo.  2. Zażalenie wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone postanowienie; zostaje ono przekazane bezzwłocznie zarządzeniem wraz z aktami sprawy do sądu wyższej instancji, chyba że sąd orzekający w tym samym składzie przychyli się do zażalenia [dewolutywność względna].  3. Sąd wyższej instancji rozpoznaje zażalenie jednoosobowo. Art. 9.  2. Orzeczenie staje się wykonalne z chwilą uprawomocnienia, chyba że ustawa stanowi inaczej. [suspensywność] . Stronom nie przysługuje kasacja od postanowień. Takie uprawnienie ma RPO i Prokurator Generalny (art. 521 KPK)

Slide 38

Prawo do składania wniosków, skarg i próśb Art. 6. kkw  2. Skazany może składać wnioski, skargi i prośby do organów wykonujących orzeczenie.  3. Jeżeli wnioski, o których mowa w  1 i 2, oraz skargi i prośby, o których mowa w  2, oparte są na tych samych podstawach faktycznych, właściwy organ może wydać zarządzenie o pozostawieniu ich bez rozpoznania. Skazany ma prawo korzystać z innych środków prawnych na zasadach ogólnych (skargi konstytucyjnej, skarg do RPO i organów międzynarodowych, w tym Trybunału w Strasburgu)

Slide 39

Prawo do korzystania z pomocy obrońcy Art. 8.  1. KKW: W postępowaniu wykonawczym skazany może korzystać z pomocy obrońcy ustanowionego w tym postępowaniu.  2. W postępowaniu przed sądem skazany musi mieć obrońcę [obrona obligatoryjna], jeżeli: 1) jest głuchy, niemy lub niewidomy, 2) zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności, 3) nie ukończył 18 lat, 4) nie włada językiem polskim.  3. Skazany pozbawiony wolności może porozumiewać się ze swoim obrońcą lub pełnomocnikiem będącym adwokatem lub radcą prawnym podczas nieobecności innych osób. Korespondencja z tymi osobami nie podlega cenzurze i zatrzymaniu, a rozmowy w trakcie widzeń i telefoniczne nie podlegają kontroli. Nadzór nad korespondencją z obrońcą może być wykonany przez otwarcie listu wyłącznie wtedy, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że list zawiera przedmioty, których dotyczy zakaz posiadania, przechowywania, przekazywania, przesyłania lub obrotu. Czynności otwarcia dokonuje się w obecności skazanego i zawiadamia się o niej sędziego penitencjarnego, podając jej powód i wynik. Przepis art. 225  3 Kodeksu postępowania karnego stosuje się odpowiednio. Art. 77. KPK Oskarżony może mieć jednocześnie nie więcej niż trzech obrońców. Art. 78.   1. KPK Oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Art. 81.  1. KPK Jeżeli w warunkach określonych w art. 78  1, art. 79  1 i 2 oraz art. 80 oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy wyznacza mu obrońcę z urzędu. [obrona z urzędu]

Slide 40

IV. Zasada sądowej kontroli pozasądowych organów postępowania wykonawczego Europejskie Reguły Więzienne Inspekcja rządowa  92. Więzienia poddawane są regularnej inspekcji instytucji rządowych w celu stwierdzenia, czy są one zarządzane zgodnie z wymogami standardów krajowego i międzynarodowego prawa oraz z ich przepisami.   Niezależny monitoring 93.1 Warunki osadzenia i traktowania więźniów monitorowane są przez niezależny podmiot lub podmioty, a ich ustalenia podawane są do publicznej wiadomości.  93.2 Wspiera się współpracę tych niezależnych podmiotów monitorujących z organizacjami międzynarodowymi uprawnionymi do wizytowania więzień.  

Slide 41

Sąd Art. 3.  1. Sąd, który wydał orzeczenie w pierwszej instancji, jest właściwy również w postępowaniu dotyczącym wykonania tego orzeczenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.  2. W sprawach zastrzeżonych w niniejszym kodeksie dla sądu penitencjarnego właściwy jest ten sąd penitencjarny, w którego okręgu przebywa skazany, chyba że ustawa stanowi inaczej. Sądem penitencjarnym jest sąd okręgowy.  3. W stosunku do osób skazanych przez sąd wojskowy, w sprawach określonych w  2, orzeka wojskowy sąd garnizonowy. Na czynności komornika przysługuje skarga do sądu rejonowego (art. 767 1 KPC), na decyzje administracyjne, postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym skarga do sądu administracyjnego Sędzia penitencjarny: jest organem nadzoru penitencjarnego (art. 32-36 kkw) oraz wydaje decyzje w zakresie stosowania niektórych środków w toku wykonania kary pozbawienia wolności.

Slide 42

Organy związane z sądem: kurator sądowy, sądowy organ egzekucyjny Kurator sądowy Kuratorzy sądowi: zawodowi i społeczni (art. 2 ust. 1 ust. o kuratorach sądowych). dla dorosłych sprawy karne, k. rodzinni sprawy rodzinne i nieletnich (art. 2 ust. 2). Zadania kuratorów sądowych: Sprawowanie dozorów nad skazanymi warunkowo zwalnianymi z zakładów karnych oraz nad skazanymi na karę pozbawienia wolności, wobec których zastosowano warunkowe zawieszenie kary pozbawienia wolności. Organizacja i kontrola nad wykonywaniem kary ograniczenia wolności Udzielanie pomocy postpenitencjarnej skazanym, ich rodzinom oraz pokrzywdzonym w przestępstwach i ich rodzinom. Przeprowadzanie na zlecenie sądu i innych organów (np. prokuratury, zakładów karnych) wywiadów środowiskowych (w tym wywiadów dotyczących oskarżonych, przeprowadzanych w postępowaniu karnym). Sądowy organ egzekucyjny: sąd rejonowy, komornik

Slide 43

Organy pozasądowe podlegające kontroli sądowej Organy postępowania wykonawczego Art. 2. Organami postępowania wykonawczego są: () 5) dyrektor zakładu karnego, aresztu śledczego, a także dyrektor okręgowy i Dyrektor Generalny Służby Więziennej albo osoba kierująca innym zakładem przewidzianym w przepisach prawa karnego wykonawczego [dyrektor publicznego zoz zakładu psychiatrycznego i leczenia odwykowego] oraz komisja penitencjarna, 7) sądowy lub administracyjny organ egzekucyjny, 8) urząd skarbowy, 9) odpowiedni terenowy organ administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, 10) inny organ uprawniony przez ustawę do wykonywania orzeczeń. Komisja penitencjarna:

Slide 44

Komisja penitencjarna Art. 75.  1. W zakładach karnych działają komisje penitencjarne.  2. W skład komisji penitencjarnej dyrektor zakładu karnego powołuje funkcjonariuszy i pracowników tego zakładu. Do udziału w pracach komisji, z głosem doradczym, dyrektor może zapraszać także inne osoby godne zaufania, zwłaszcza przedstawicieli stowarzyszeń, fundacji, organizacji i instytucji, o których mowa w art. 38  1, oraz kościołów i innych związków wyznaniowych. Art. 76.  1. Do zakresu działania komisji penitencjarnej należy: 1) kierowanie skazanego do właściwego zakładu karnego, jeżeli nie określił tego sąd w wyroku, 2) kierowanie skazanego do określonego systemu odbywania kary, jeżeli nie określił tego sąd w wyroku, 3) ustalanie indywidualnych programów oddziaływań na skazanego i dokonywanie ocen ich wykonywania, 4) dokonywanie ocen okresowych postępów skazanego w resocjalizacji, 5) kwalifikowanie skazanych do nauczania w szkołach i na kursach, 6) kwalifikowanie skazanych, o których mowa w art. 84  2, do zakładów karnych dla młodocianych oraz skazanych, o których mowa w art. 96  3, do odbywania kary w oddziałach terapeutycznych, 7) kwalifikowanie skazanego, o którym mowa w art. 88  4, jako wymagającego osadzenia w zakładzie karnym typu zamkniętego w warunkach zapewniających ochronę społeczeństwa i bezpieczeństwo zakładu, oraz wymienionego w art. 88  3, jako wymagającego osadzenia w tym zakładzie w wyznaczonym oddziale lub celi oraz dokonywanie, co najmniej raz na 3 miesiące, weryfikacji tych decyzji, 8) weryfikowanie indywidualnych programów oddziaływania albo indywidualnych programów terapeutycznych, a także kierowanie i wycofywanie skazanych z oddziałów terapeutycznych, 9) wyrażanie opinii w sprawach przyznania skazanemu przepustki, o której mowa w art. 91 pkt 7 lub art. 92 pkt 9, oraz nagrody, o której mowa w art. 138  1 pkt 7 lub 8, wówczas gdy są one udzielane: a) po raz pierwszy, b) po przerwie trwającej dłużej niż 6 miesięcy, c) po powstaniu istotnych zmian w sytuacji prawnej lub rodzinnej skazanego, 10) wyrażanie opinii w sprawach: a) przyznania nagrody, o której mowa w art. 138  1 pkt 7 lub 8, skazanemu skierowanemu do odbywania kary w zakładzie karnym typu zamkniętego, b) projektu porządku wewnętrznego zakładu karnego oraz zmiany tego porządku, c) innych przekazanych jej przez dyrektora, 11) podejmowanie decyzji w sprawie korzystania przez skazanego z uprawnień określonych w art. 107 oraz zwolnienia z wykonywania pracy, na podstawie art. 121  7, 12) wykonywanie innych zadań przewidzianych w ustawie i w przepisach wydanych na jej podstawie.  2. Jeżeli decyzja komisji penitencjarnej w przedmiocie klasyfikacji jest sprzeczna z prawem, o jej zmianie lub uchyleniu orzeka sąd penitencjarny; art. 7  5 stosuje się odpowiednio.  3. W wypadku określonym w  2 decyzję komisji penitencjarnej może także uchylić dyrektor okręgowy Służby Więziennej albo Dyrektor Generalny Służby Więziennej.

Slide 45

Administracyjny organ egzekucyjny, urząd skarbowy, organ administracji Organem egzekucyjnym w zakresie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych jest w zasadzie naczelnik urzędu skarbowego W zakresie egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym organem egzekucyjnym jest wojewoda, właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego w zakresie zadań własnych, zadań zleconych i zadań z zakresu administracji rządowej, inny organ administracji publicznej Organem postępowania wykonawczego w sprawach skarbowych jest także urząd celny i Izba Celna

Slide 46

Rozpatrywanie skarg na działalność organów pozasądowych Art. 7.  1. Skazany może zaskarżyć do sądu decyzję organu wymienionego w art. 2 pkt 3-6 i 10 z powodu jej niezgodności z prawem, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.  2. Skargi rozpoznaje sąd właściwy zgodnie z art. 3. W sprawach dotyczących odbywania kary pozbawienia wolności, kary aresztu, kary porządkowej, środka przymusu skutkującego pozbawienie wolności, wykonywania orzeczenia o warunkowym przedterminowym zwolnieniu oraz środka zabezpieczającego polegającego na umieszczeniu w zakładzie zamkniętym sądem właściwym jest sąd penitencjarny. [Art. 3.  1. Sąd, który wydał orzeczenie w pierwszej instancji, jest właściwy również w postępowaniu dotyczącym wykonania tego orzeczenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.  2. W sprawach zastrzeżonych w niniejszym kodeksie dla sądu penitencjarnego właściwy jest ten sąd penitencjarny, w którego okręgu przebywa skazany, chyba że ustawa stanowi inaczej. Sądem penitencjarnym jest sąd okręgowy.]

Slide 47

Nadzór penitencjarny Art. 32. Nadzór nad legalnością i prawidłowością wykonywania kary pozbawienia wolności, kary aresztu, tymczasowego aresztowania, zatrzymania oraz środka zabezpieczającego związanego z umieszczeniem w zakładzie zamkniętym, a także kar porządkowych i środków przymusu skutkujących pozbawienie wolności sprawuje sędzia penitencjarny. Art. 33.  1. Sędzia penitencjarny wizytuje zakłady karne, areszty śledcze oraz inne miejsca, w których przebywają osoby pozbawione wolności. Ma on prawo wstępu w każdym czasie, bez ograniczeń, do tych zakładów, aresztów i miejsc oraz poruszania się po ich terenie, przeglądania dokumentów i żądania wyjaśnień od administracji tych jednostek.  2. Sędzia penitencjarny ma prawo przeprowadzania podczas nieobecności innych osób rozmów z osobami pozbawionymi wolności oraz badania ich wniosków, skarg i próśb. Art. 34.  1. Sędzia penitencjarny uchyla sprzeczną z prawem decyzję organu wymienionego w art. 2 pkt 5 i 6, o ile dotyczy ona osoby pozbawionej wolności.  2. Na decyzję sędziego skazanemu i organom określonym w 1 przysługuje skarga do sądu penitencjarnego, w którego okręgu wydano decyzję.  3. Przepisy art. 7 3-5 stosuje się odpowiednio.  4. W wypadku stwierdzenia niezgodnego z prawem pozbawienia wolności, sędzia penitencjarny niezwłocznie zawiadamia o tym organ, do którego dyspozycji osoba pozbawiona wolności pozostaje, a w wypadku odbywania przez nią kary lub wykonywania wobec niej środka, o którym mowa w art. 32 organ, który skierował orzeczenie do wykonania, a w razie potrzeby zarządza zwolnienie takiej osoby.   Art. 35.  1. Jeżeli zdaniem sędziego penitencjarnego zachodzi potrzeba wydania decyzji nie należącej do jego właściwości, a w szczególności decyzji o charakterze administracyjnym, przekazuje on swoje spostrzeżenia wraz z odpowiednimi wnioskami właściwemu organowi.  2. Organ wymieniony w 1 zawiadamia sędziego penitencjarnego, w terminie 14 dni albo w innym wyznaczonym przez sędziego terminie, o zajętym stanowisku. Jeżeli sędzia penitencjarny uzna to stanowisko za niezadowalające, przedstawia sprawę organowi nadrzędnemu nad organem wymienionym w 1; organ nadrzędny zawiadamia sędziego o sposobie załatwienia sprawy.  3. W wypadku powtarzania się rażących uchybień w funkcjonowaniu zakładu karnego, aresztu śledczego lub innego miejsca, w którym przebywają osoby pozbawione wolności, albo gdy istniejące w nim warunki nie zapewniają poszanowania praw osób tam przebywających, sędzia penitencjarny występuje do właściwego organu nadrzędnego z wnioskiem o usunięcie w określonym terminie istniejących uchybień. Jeżeli w wymienionym terminie uchybienia te nie zostały usunięte, sędzia penitencjarny występuje z wnioskiem do właściwego ministra o zawieszenie działalności bądź likwidację w całości lub w części określonego zakładu, aresztu lub miejsca.

Slide 48

V. Zasada udziału społeczeństwa w wykonywaniu orzeczeń oraz pomocy w społecznej readaptacji skazanych Art. 38.  1. KKW: W wykonywaniu kar, środków karnych, zabezpieczających i zapobiegawczych, w szczególności związanych z pozbawieniem wolności, mogą współdziałać stowarzyszenia, fundacje, organizacje oraz instytucje, których celem działania jest realizacja zadań określonych w niniejszym rozdziale, jak również kościoły i inne związki wyznaniowe oraz osoby godne zaufania.  2. Podmioty, o których mowa w  1, mogą w porozumieniu z dyrektorem zakładu karnego lub aresztu śledczego uczestniczyć w prowadzeniu działalności resocjalizacyjnej, społecznej, kulturalnej, oświatowej, sportowej i religijnej w tych zakładach lub aresztach.

Slide 49

Udział przedstawicieli społeczeństwa w pracach komisji rządowych Art. 39.  1. Przedstawiciele stowarzyszeń, fundacji, organizacji i instytucji, o których mowa w art. 38  1, kościołów i innych związków wyznaniowych oraz osoby godne zaufania mogą uczestniczyć w radach oraz innych organach kolegialnych -- powoływanych przez Prezesa Rady Ministrów, Ministra Sprawiedliwości lub podległe mu organy albo wojewodów -- których zadaniem jest świadczenie pomocy skazanym i ich rodzinom albo koordynowanie współdziałania społeczeństwa z zakładami karnymi i aresztami śledczymi. Przedstawiciele ci oraz osoby godne zaufania mogą też uczestniczyć w społecznej kontroli nad wykonywaniem kar, środków karnych, zabezpieczających i zapobiegawczych.  2. Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy zakres i tryb uczestnictwa podmiotów wymienionych w art. 38  1 w wykonywaniu kar i środków karnych oraz zabezpieczających i zapobiegawczych, a także społecznej kontroli, o której mowa w  1, uwzględniając w szczególności cele, jakim powinno służyć uczestnictwo tych podmiotów w zakresie zapobiegania przestępczości i readaptacji społecznej, warunki, jakim powinien odpowiadać przedstawiciel podmiotu, oraz charakter uczestnictwa.

Slide 50

Rada Główna do Spraw Społecznej Readaptacji i Pomocy Skazanym Art. 40.  1. W celu koordynowania współdziałania organów państwowych i przedstawicieli społeczeństwa w zapobieganiu przestępczości i wykonywaniu orzeczeń oraz w celu świadczenia pomocy w readaptacji społecznej, a także wykonywania kontroli społecznej i dokonywania oceny polityki penitencjarnej, Prezes Rady Ministrów powołuje Radę Główną do Spraw Społecznej Readaptacji i Pomocy Skazanym, zwaną dalej Radą Główną.  2. W skład Rady Głównej wchodzą przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości, Ministrów: Sprawiedliwości, Pracy i Polityki Socjalnej, Zdrowia i Opieki Społecznej, Edukacji Narodowej, Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Obrony Narodowej, a także Policji i Służby Więziennej. W skład Rady Głównej mogą też wchodzić przedstawiciele stowarzyszeń, fundacji, organizacji i instytucji, o których mowa w art. 38  1, kościołów i innych związków wyznaniowych, a także związków zawodowych i samorządu zawodowego, przedstawiciele nauki oraz osoby godne zaufania, mogące przyczynić się do realizacji celów wymienionych w  1.  3. Stosownie do potrzeb, wojewoda może powołać terenowe rady do spraw społecznej readaptacji i pomocy skazanym, zwane dalej radami terenowymi. Do składu rady terenowej zaprasza się również przedstawicieli organów odpowiedniego szczebla, o których mowa w  2, a także organów samorządu terytorialnego. Do uczestniczenia w pracach rady terenowej można zaprosić również przedstawicieli innych podmiotów, o których mowa w  2. Rady terenowe wykonują zadania określone w  1.

Slide 51

Pomoc postpenitencjarna Art. 41.  1. W celu ułatwienia społecznej readaptacji, a w szczególności przeciwdziałania powrotowi do przestępstwa, powinno udzielać się skazanym oraz ich rodzinom niezbędnej pomocy, zwłaszcza materialnej, medycznej, w znalezieniu pracy i zakwaterowaniu, a także porad prawnych.  2. Pomocy, o której mowa w  1, udzielają właściwe organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz kuratorzy sądowi; pomocy tej mogą również udzielać podmioty, o których mowa w art. 38  1. Art. 43.  1. Tworzy się Fundusz Pomocy Postpenitencjarnej, zwany dalej Funduszem, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości.  2. Fundusz jest państwowym funduszem celowym.  3. Przychodami Funduszu są środki pieniężne pochodzące z: 1) potrąceń w wysokości 20 wynagrodzenia przysługującego za pracę skazanych zatrudnionych w formach określonych w art. 121  2, 2) wykonania kar dyscyplinarnych, o których mowa w art. 143  1 pkt 7, 3) spadków, zapisów i darowizn, 4) dotacji, zbiórek i innych źródeł.  4. Wydatki Funduszu przeznacza się na udzielanie pomocy osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych oraz ich rodzinom. W wyjątkowych wypadkach ze środków tych można udzielić pomocy również osobom pokrzywdzonym przestępstwem i ich rodzinom.  5. Stowarzyszenia, fundacje, organizacje i instytucje, o których mowa w art. 38  1, jak również kościoły i inne związki wyznaniowe mogą otrzymywać z Funduszu środki na udzielanie pomocy, w tym na zapewnienie czasowego zakwaterowania osobom zwolnionym z zakładu karnego lub aresztu śledczego.  6. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, zakres i tryb udzielania pomocy osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych, rodzinom tych osób, pokrzywdzonym przestępstwem i ich rodzinom, a także sposób podziału środków Funduszu, z uwzględnieniem terminów i rodzajów świadczeń w ramach udzielanej pomocy oraz sposobu ich rozliczania. Centralny Zarząd Służby Więziennej otrzymuje 60 rocznych wpływów,  sądy okręgowe (kuratorzy sądowi) 30, organizacje pozarządowe 10.

Slide 52

Przedstawiciel skazanego Art. 42.  1. KKW: Skazany może ustanowić, na piśmie, jako swojego przedstawiciela osobę godną zaufania, za jej zgodą, zwłaszcza spośród przedstawicieli stowarzyszeń, fundacji, organizacji oraz instytucji, o których mowa w art. 38  1.  2. Przedstawiciel skazanego, o którym mowa w  1, może działać wyłącznie w interesie skazanego i w tym celu składać w jego imieniu wnioski, skargi i prośby do właściwych organów oraz instytucji, stowarzyszeń, fundacji, organizacji, kościołów i innych związków wyznaniowych.  3. Prezes sądu, upoważniony sędzia, a w toku posiedzenia sąd, może na wniosek skazanego dopuścić do udziału w postępowaniu przed sądem przedstawiciela skazanego, o którym mowa w  1. Na postanowienie sądu zażalenie nie przysługuje.

Slide 53

Osoba godna zaufania:  4. Przedstawicielem podmiotu oraz osobą godną zaufania podejmującą działania, o których mowa w 3, 5 i 6, może być osoba, która odpowiada następującym warunkom: 1)   korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich; 2)   nie była skazana za przestępstwo popełnione umyślnie; 3)   nie została pozbawiona praw rodzicielskich lub opiekuńczych; 4)   daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków; 5)   ukończyła 24 lata, a w wyjątkowych przypadkach 21 lat, jeżeli posiada kwalifikacje lub doświadczenie życiowe wskazujące na przydatność w prowadzeniu działalności wychowawczej i resocjalizacyjnej. (Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i trybu uczestnictwa podmiotów w wykonywaniu kar, środków karnych, zabezpieczających i zapobiegawczych, a także społecznej kontroli nad ich wykonywaniem)

Slide 54

VI. Zasada ochrony społeczeństwa przed przestępczością Europejskie Reguły Więzienne: 49. Porządek w zakładzie utrzymywany jest z uwzględnieniem wymogów bezpieczeństwa instytucjonalnego, bezpieczeństwa osobistego i dyscypliny, a także stworzenia więźniom warunków życiowych respektujących ludzką godność oraz oferujących pełny program działań zgodnie z regułą 25. 50. Stosownie do potrzeb porządku, bezpieczeństwa instytucjonalnego i bezpieczeństwa osobistego więźniowie mają prawo do dyskutowania kwestii związanych z ogólnymi warunkami pozbawienia wolności oraz są zachęcani do komunikowania się w tych kwestiach z władzami więziennymi. Reguły minimum ONZ Dyscyplina i karanie 27. Dyscyplinę i porządek utrzymuje się konsekwentnie, jednakże bez wprowadzania większych ograniczeń, niż to jest konieczne dla bezpieczeństwa zakładu oraz dobrze zorganizowanego życia społeczności zakładowej. Art. 73.  1. KKW W zakładzie karnym utrzymuje się dyscyplinę i porządek w celu zapewnienia bezpieczeństwa i realizacji zadań kary pozbawienia wolności, w tym ochrony społeczeństwa przed przestępczością.

Slide 55

VII. Zasada podporządkowania sądowi procesu wykonywania orzeczeń Art. 11.  1. KKW: Sąd, kierując orzeczenie do wykonania, przesyła jego odpis lub wyciąg, ze wzmianką o wykonalności, a w wypadku orzeczenia prawomocnego - z datą jego uprawomocnienia się, odpowiedniemu organowi powołanemu do wykonywania orzeczenia. Sąd przesyła dyrektorowi zakładu karnego lub aresztu śledczego orzeczenie wraz z uzasadnieniem, jeżeli zostało sporządzone i nie zawiera informacji niejawnych stanowiących tajemnicę państwową, oraz dane zawierające imię, nazwisko i adres pokrzywdzonego.  2. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych i z Ministrem Obrony Narodowej, inne organy powołane do przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, uwzględniając w szczególności jego zakres oraz tryb przeprowadzania. Art. 15.  1. Sąd umarza postępowanie wykonawcze w razie przedawnienia wykonania kary, śmierci skazanego lub innej przyczyny wyłączającej to postępowanie.  2. Jeżeli zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca postępowanie wykonawcze, a w szczególności jeżeli nie można ująć skazanego albo nie można wykonać wobec niego orzeczenia z powodu choroby psychicznej lub innej przewlekłej, ciężkiej choroby, postępowanie zawiesza się w całości lub w części na czas trwania przeszkody.  3. Zawieszenie postępowania wykonawczego nie wstrzymuje biegu przedawnienia, chyba że skazany uchyla się od wykonania kary. Okres wstrzymania biegu przedawnienia nie może przekroczyć 10 lat.  4. Wykonywanie kary pozbawienia wolności, kary aresztu lub środka przymusu w tej samej lub innej sprawie wstrzymuje bieg przedawnienia.

Slide 56

VIII. Zasada elastycznej modyfikacji kar i innych środków penalnych w postępowaniu wykonawczym Art. 24.  1. KKW: Jeżeli ujawnią się nowe lub poprzednio nie znane okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia, sąd może w każdym czasie zmienić lub uchylić poprzednie postanowienie.  2. Niedopuszczalna jest zmiana lub uchylenie postanowienia, przewidzianego w  1, na niekorzyść skazanego po upływie 3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia.

Slide 57

IX. Zasada indywidualizacji Art. 67.  1. Wykonywanie kary pozbawienia wolności ma na celu wzbudzanie w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego i tym samym powstrzymania się od powrotu do przestępstwa.  2. Dla osiągnięcia celu określonego w 1 prowadzi się zindywidualizowane oddziaływanie na skazanych w ramach określonych w ustawie systemów wykonywania kary, w różnych rodzajach i typach zakładów karnych.  3. W oddziaływaniu na skazanych, przy poszanowaniu ich praw i wymaganiu wypełniania przez nich obowiązków, uwzględnia się przede wszystkim pracę, zwłaszcza sprzyjającą zdobywaniu odpowiednich kwalifikacji zawodowych, nauczanie, zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe, podtrzymywanie kontaktów z rodziną i światem zewnętrznym oraz środki terapeutyczne.

Slide 58

Zasada resocjalizacji Art. 53.  1. Wykonanie kary ograniczenia wolności ma na celu wzbudzenie w skazanym woli kształtowania jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego. Art. 67.  1. Wykonywanie kary pozbawienia wolności ma na celu wzbudzanie w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego i tym samym powstrzymania się od powrotu do przestępstwa