Gramatyka Język Polski

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 2

pomoc

Slide 7

1.Nieżywotne- przedmioty, rośliny, np. kaktus, krzesło. 2.Żywotne- nazwy ogólne i szczegółowe ludzi i zwierząt, np. zwierzę, człowiek -osobowe np. kobieta, dziecko -nieosobowe np. pies, ryba 3.Własne-imiona ludzi, zwierząt, przedmiotów martwych, drzew, nazwy instytucji, np. Jerzy, Azor, Afryka, Rzeszów. 4.Pospolite nazwy gatunkowe zwierząt, przedmiotów, np. pies, biurko, rzeka, państwo.

Slide 9

Przypadki Mianownik Dopełniacz Celownik Pytania l. poj. Kto? Co? Rycerz Kogo? Czego? Rycerz-a Komu? Czemu? Rycerz-owi l. mn. Rycerz-e Rycerz-y Rycerz-om Biernik Narzędnik Kogo? Co? Rycerz-a Z kim? Z czym? Rycerz-em Rycerz-y Rycerzami Miejscownik O kim? O czym? Rycerz-u Rycerz-ach Wołacz Rycerz-u! Rycerz-e! Zwrot do czegoś kogoś

Slide 10

Jeżeli chcemy określić przypadek rzeczownika w zdaniu należy postawić właściwe pytanie.

Slide 11

Oznaczają czynności lub stany, osób, zwierząt, rzeczy. -dokonane (oznaczają czynność skończoną), np. przeczytać. Występują one w dwóch czasach: przeszłym i przyszłym. -niedokonane (oznaczają czynność nieskończoną), np. odpoczywać. -przechodnie (tworzące stronę bierną), np.chwalić-być chwalonym. -Nieprzechodnie ( nie tworzą strony biernej), np.biegać

Slide 13

Imiesłowy przymiotnikowe są określeniami rzeczownika, pełnią w zdaniu taką rolę jak przymiotnik, odmieniają się jak przymiotniki (przez przypadki, liczby, rodzaje). Imiesłowy przysłówkowe są nieodmienne, mają zdolność tworzenia, tzw. równoważników zdań, ale jako wyrazy nieodmienne nie są zależnie od podmiotu i określają go tylko pośrednio, np. Czytając lekturę, robiłam notatki.

Slide 15

Tryb oznajmujący (orzekający)- czynność odbywała się (grałam), odbywa się (gram), będzie się odbywać (będę grać). Tryb przypuszczający- czynność pożądana, ale niepewna, np. pisałabym. Cechą tego trybu jest partykuła by. Jest to cząstka ruchoma, np. my zrobiliśmy (po czasowniku piszemy razem), my byśmy zrobili (przed czasownikiem oddzielnie). Nie ma form czasów. Tryb rozkazujący- czynność nakazania. Nie ma l os. l. poj., w 3 os. Występuje słowo niech. Nie ma form czasów.

Slide 16

l l i lll osoba l. poj. ę -esz piję ll lll l i ll osoba l. poj. l i ll osoba l. ę, -isz (-ę, poj. am, -ysz) chodzę -asz, czytam lV l i ll osoba l. poj. -em, -esz, umiem

Slide 17

-Oznacza właściwości, cechy osób lub rzeczy -odmienia się przez przypadki, liczby i rodzaje oraz stopniują się -Odpowiada na pytania jaki?, jaka?, jakie?, który?, która?, które?, czyj?, czyja?, czyje? W odmianie przymiotników w l. poj. występują 3 rodzaje a w l. mn. 2 rodzaje (męskoosobowy i niemęskoosobowy). Rodzaj męskoosobowy gdy określony przez przymiotnik rzeczownik jest rodzaju męskiego i jest nazwą osoby, np. wysocy chłopcy. Rodzaj niemęskoosobowy - gdy określony przez przymiotnik rzeczownik jest rodzaju żeńskiego lub nijakiego (albo rodzaju męskiego, ale nie oznacza osoby), np. wysokie drzewa, zwinne konie.

Slide 18

Niektóre przymiotniki obok form mianownika liczby pojedynczej rodzaju męskiego z końcówką y, np. wesoły, zdrowy, pełny, pewny, winny, gotowy, godny mają także formy pozbawione końcówek. wesoły-wesół zdrowy-zdrów pełny-pełen pewny-pewien winny-winien gotowy-gotów godny-godzien

Slide 19

-Podmiot: Niewidomy (kto?) poprosił o pomoc. -Dopełnienie: Marcin pokonał (kogo?) silniejszego. -Orzecznik: On jest (jaki jest?) mądrzejszy. -Przydawka: Pilny (jaki?) uczeń czyta książkę.

Slide 20

Regularne, np. Stopień równy Stopień wyższy Stopień najwyższy mocny lekki mocniejszy lżejszy najmocniejszy najlżejszy Stopień równy Stopień wyższy Stopień najwyższy chory słony bardziej chory bardziej słony najbardziej chory najbardziej słony Stopień równy Stopień wyższy Stopień najwyższy dobry zły lepszy gorszy najlepszy najgorszy Opisowe, np. Nieregularne, np.

Slide 22

Liczba pojedyncza: Rodzaj męski Rodzaj żeński Rodzaj nijaki M. cudz-y cudz-a cudz-e D. Cudz-ego cudz-ej cudz-ego C. Cudz-emu cudz-ej cudz-emu B. Cudz-ego cudz-ą cudz-e N. Cudz-ym cudz-ą cudz-ym Msc. Cudz- ym cudz-ej cudz-ym W. Cudz-y! cudz-a! cudz-e! Liczba mnoga r. męskoosobowy r. niemęskoosobowy M. Cudz-y cudz-e D. Cudz-ych cudz-ych C. Cudz-ym cudz-ym B. Cudz-ych cudz-e N. Cudz-ymi cudz-ymi Msc. Cudz-ych cudz-ych W. Cudz-y! cudz-e!

Slide 24

a)Główne ile? (określają liczbę przedmiotów), np. pięć, sześć b)porządkowe który z kolei? (określają kolejność), np. pięćdziesiąty c)zbiorowe ile? (oznaczają liczbę osób różnej płci, liczbę przedmiotów, które nie mają liczby pojedynczej), np. czworo, dziesięcioro d)ułamkowe ile? (oznaczają nazwy liczb ułamkowych),np. pół, półtora e)nieokreślone (podają przybliżoną liczbę przedmiotów), np. kilka, kilkadzieśąt, kilkaset

Slide 25

Liczebniki główne odmieniają się przez przypadki i rodzaje Liczebniki zbiorowe odmieniają się przez przypadki Liczebniki porządkowe odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje

Slide 27

Liczebniki te mają formy przymiotników i odmieniają się jak one, np. drugi jak ubogi, setny jak ładny. Liczebniki nieokreślone odmieniają się jak jedenaście, pięćdzieśąt, np. kilkadzieśąt spotkań, kilkudziesięciu spotkaniom. -proste, np. dziewięć, pięć -złożone, np. tysiąc osiemset dwadzieścia pięć

Slide 28

-podmiot- Wybiła dzieśąta -przydawka-Na rzece pływały trzy łodzie -dopełnienie-Otrzymałem cztery z minusem -orzecznik-Ona jest pierwsza

Slide 29

To część mowy zastępująca w zdaniu rzeczowniki, przymiotniki, liczebniki i przysłówki Odpowiadają na pytania tych części mowy, które zastępują. 1)osobowe, np. ja, ty, my, wy; 2)dzierżawcze, np. mój, nasz, wasz; 3)zwrotne, np.się ( sobie, sobą); 4)pytające, np. jaki?, kto?, która?; 5)wskazujące, np. ten, ów, tu; 6)względne, np. kto, co, który; 7)nieokreślone, np. coś, ktoś, jakoś, gdzieś, ileś; 8)przeczące, np. nic, nikt, nigdy, niczyj

Slide 30

Zaimek pytający Kto przyszedł. Komu pożyczyłeś książkę. Która godzina. Zaimek względny Ufam temu, kto postępuje uczciwie. Komu w drogę, temu czas. Idę na dworzec, z którego odjeżdża pociąg.

Slide 31

1)Zaimki rzeczowe-podmiot np. Ona jest dobrą uczennicą. dopełnieniem , Spotkałem go w szkole. 2)Zaimki przymiotne-przydawka np. Twój list wczoraj otrzymałem. -orzecznik (w orzeczeniu imiennym), np.Ten zeszyt jest mój. 3)Zaimki przysłowne-okolicznik miejsca, czasu, sposobu, np. Zrób to tak... 4)Zaimki liczebne-przydawka, np. Ósma dochodziła na zegarze. -dopełnieniem, np. Dostałem dwójkę. -orzeczeniem, np. Jurek będzie drugi.

Slide 32

Bezrodzajowe: -osobowe, np. ja, ty -pytające, np. kto?, co? -nieokreślone, np. ktoś?, coś? -upowszechniające, np. każdy

Slide 33

Rodzajowe: 1)pytające, np. jaki?, jaka?, jakie?, który?, która?, które?, czyj?, czyja?, czyje? 2)dzierżawcze, np. mój, moja, moje, twój, twoja, twoje, nasz, nasza, nasze 3)wskazujące, np. on, ona, ono, ów, owa, owe, sam, sama, samo 4)nieokreślone, np. jakiś, któraś, czyjaś, jaki bądź, lada jaki

Slide 36

1)Gramatyczny- odpowiada na pytanie kto?, co?. Może być wyrażony każdą częścią mowy w funkcji rzeczownika. W roli podmiotu mogą występować: -rzeczownik: Zeszyt leży na biurku. -przymiotnik: Wysoki spojrzał w górę. -liczebnik: Dochodzi szósta. -imiesłów przymiotnikowy czynny: Śpiewający wyszedł na scenę. -imiesłów przymiotnikowy bierny -czasownik w bezokoliczniku: Przyjemnie jest odetchnąć świeżym powietrzem. -zaimek: On jest aktorem -spójnik: Ale jest spójnikiem

Slide 37

2)Logiczny- wyrażony w formie dopełniacza, jeśli występuje przy nim wyraz oznaczający liczbę, ilość, brak, nadmiar, przybywanie lub ubywanie. -przymiotnik:Chorego nie było w szkole -rzeczownik: Trochę soku się rozlało. Nie ma już pieniędzy. Pięciu chłopców pobiegło na boisko.

Slide 38

3)Szeregowy (zbiorowy)-gdy czynność wykonywana jest przez kilka osób lub dotyczy kilku wymienionych przedmiotów, np. Jola, Sylwia i Ula poszły do kina.

Slide 39

4)Domyślny-nie występuje w zdaniu, ale możemy się go domyśleć: a)z formy gramatycznej czasownika, np. Piszę list (ja) b)z treści poprzedniego zdania: Podróżny wysiadł z pociągu. Poszedł szybko do domu. (Podróżny)

Slide 42

1)czasownikowe-wyrażone najczęściej osobo]wą formą czasownika lub formą bezosobową zakończoną na no, -to.

Slide 43

2)imienne-składa się z łącznika i orzeczenia. Łącznikiem są osobowe formy czasowników: stać się, być, zostać, jest. Orzecznikiem mogą być różne części mowy. On jest lotnikiem. Marek był bohaterem dnia.

Slide 44

3)modalne-składające się z czasowników (działających na wolę odbiorcy wypowiedzi i zmuszającego go do postępowania zgodnie z intencją nadawcy) oraz bezokoliczników.

Slide 45

4)wyrażone frazeologizmem, np. On wziął nogi za pas. (uciekł) Dyrektor jest w pokoju. ( orzeczenie czasownikowe tzn. przebywa ) Dyrektor jest matematykiem. ( orzeczenie imienne )

Slide 46

On dodrze rozumie młodzież. Młodzież jest dobrze rozumiana przez nią. Ta pani uczy. Ta pani jest nauczycielką.

Slide 47

Przydawka to część zdania która jest określeniem rzeczownika i odpowiada na pytania: jaki?, jaka?, jakie?, ile?, czyj?, czego?, z czego? Przydawka może nazywać: -cechy, jakie? Modne spodnie, -kolejność, który? Piąte miejsce, -liczbę, ile? Cztery modelki, -przynależność, czyja? Moja bluzka, -właściwość, z czego? Kurtka ze skóry.

Slide 48

Rodzaje przydawek 1)Przymiotna 2)Dopełniaczowa 3)Rzeczowa 4)Przymiotnikowa

Slide 49

1)Przymiotna-wyrażona przymiotnikiem (kolorowy długopis), zaimkiem przymiotnym (moi przyjaciele), imiesłowem przymiotnikowym czynnym (śpiący chłopiec), imiesłowem przymiotnikowym biernym (namalowany rysunek), liczebnikiem (pierwsze dni).

Slide 50

2)Dopełniaczowa-wyrażona rzeczownikiem w dopełniaczu (brat Pawła, książka brata, rodziców przyjaciele). 3)Rzeczowna-wyrażona rzeczownikiem w tym samym przypadku co wyraz określany (dąb olbrzym, prezent niespodzianka).

Slide 51

4)Przyimkowa-wyrażona wyrażeniem przyimkowym (łąka pod lasem, męszczyzna bez kapelusza.

Slide 52

Samochód brata wymaga remontu. (przydawka) Rozmawiałem z dyrektorem fabryki. (przydawka) Bramkarz bohater dostał medal. (przydawka) Czytanie książki bywa pożyteczne. (przydawka) Gra w piłkę pasjonuje wielu. (przydawka)

Slide 53

Dopełnienie-to część zdania będąca najczęściej określeniem orzeczenia. Odpowiada na pytania: przypadków (oprócz mianownika i wołacza). Dopełnienie może być wyrażone rzeczownikiem, wyrażeniem przymiotnikowym zaimkowym, liczebnikiem lub bezokolicznikiem.

Slide 55

1)dopełnienie bliższe-które po przekształceniu zdania na stronę bierną staje się podmiotem. Filip kupił ciekawą książkę. (str. czynna) Ciekawa książka została kupiona przez Filipa. (str. bierna)

Slide 56

1)Nie może stać się podmiotem, nie można bez naruszenia sensu zdania dokonać zmiany strony czasownika, np. Cieszę się książką. (dopełnienie dalsze) 2)Występuje w innym przypadku niż biernik. 3)Może być określeniem różnych części mowy. -rzeczownika odczasownikowego -przymiotnika -przysłówka

Slide 57

Okolicznik-to część zdania która najczęściej jest określeniem czasownika. Odpowiada na pytania: jak, gdzie, kiedy, skąd, do kąd, dlaczego, w jakim celu z jakiego powodu, jak długo, jaki sposób.

Slide 58

Rodzaj okolicznika Okolicznik miejsca Okolicznik czasu pytania przykłady gdzie? skąd? dokąd? którędy? Wyjadę w góry. Kiedy? Odkąd? Jak długo? Wczoraj widziałem znajomego. Pójdę tam. Części mowy w funkcji okolicznika Wyrażenie przymiotnikowe Zaimek przysłowny Przysłówek Deszcz padał Wyrażenie do rana. przymiotnikowe Rozmawiałaś rzeczownik minutę.

Slide 59

Rodzaj okolicznika Okolicznik sposobu Okolicznik celu pytania Jak? w jaki sposób? przykłady Części mowy w funkcji okolicznika Uczył się pilnie. Przysłówek Szedł kulejąc. Imiesłów przysłówkowy współczesny Po co? Idę po W jakim celu? radę. Przyjadę przeprasza ći dziękować. Wyrażenie przyimkowe bezokolicznik

Slide 60

Rodzaj okolicznika pytania przykłady Części mowy w funkcji okolicznika Okolicznik przyczynny Dlaczego? Z jakiej przyczyny? Płakał z żalu po wielkiej stracie. Okolicznik warunku Pod jakim warunkiem? W jakim wypadku? W przypadku Wyrażenie choroby przyimkowe odłożę wyjazd. Wyrażenie przyimkowe

Slide 61

Rodzaj okolicznika pytania Okolicznik Mimo co? przyzwolenia Mimo czego? Wbrew czemu Okolicznik stopnia i miary W jakim stopniu? W jakiej mierze? Ile? przykłady Części mowy w funkcji okolicznika Pomimo bólu dokończył bieg. Wyrażenie przyimkowe Lekcje odrobiłeś bardzo starannie. Przysłówek Wyrażenie Grzybów było w przyimkowe bród.