Ruchy epejrogrniczne

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 2

Do procesów endogenicznych zalicza się: Ruchy izostatyczne są to ruchy pionowe bloków skorupy ziemskiej dążące do uzyskania równowagi grawitacyjnej. Gdy pionowe ruchy izostatyczne doprowadzą do wypiętrzenia się sfałdowanego obszaru, a procesy erozji będą go selektywnie niszczyły powstają góry. Kiedy sztywna i gruba płyta kontynentalna koliduje z płytą oceaniczną, wtedy podsuwa się pod kontynentalną, osady jej są zdzierane, fałdowane, przemieszczane i doklejone do kontynentu. Ruchy epejrogeniczne (lądotwórcze) powolne, długotrwałe, pionowe ruchy skorupy ziemskiej. Powodują one ruchy obniżające transgresję morza oraz wypiętrzające regresja morza. Obszar, na którym równomierne wypiętrzanie zachowało pierwotny poziomy układ warstw skalnych, nazywamy budową płytową. Przy wypiętrzaniu z jednej strony powstaje monoklina. Nierównomierne wypiętrzanie prowadzi do dużych deformacji np. niecek lub kopuł. Ruchy te prowadzą do zmiany linii brzegowej i działają rzeźbotwórczo. Ich występowanie związane jest z równowagę izostatyczną między masami skalnymi oraz reakcja na obciążenia. W wyniku ruchów pionowych i poziomych skorupy, dochodzi do zachwiania struktury tektonicznej - pęknięć powodujących przesunięcia, powstają wówczas uskoki (przerwanie ciągłości warstw skalnych wzdłuż pęknięcia), rowy (obszar obniżony), zręby (obszar wzniesiony pomiędzy dwoma równoległymi uskokami), kotliny i zapadliska (obszary obniżone wzdłuż nieregularnie przebiegających uskoków).

Slide 3

Ruchy orogeniczne (górotwórcze) są to ruchy prowadzące do powstania łańcuchów gór falowych w skutek działania silnych nacisków poziomych kolizji płyt litosfery (góry w Europie Południowej). Góry fałdowe zbudowane są z fałdów i płaszczowin. Pod wpływem nacisków tworzą się fałdy, wzniesiona część fałdu to antyklina (siodło), natomiast wgięta ku dołowi synklina (łęk). Fałdu wielkich rozmiarów często przemieszczone na odległe obszary to płaszczowiny. Sfałdowana strefa zwiększa obciążenie litosfery, która ulega wgnieceniu w astenosferę. Góry zrębowe powstają wskutek popękania i przesuwania sztywnych warstw skalnych wzdłuż uskoków między którymi są części wydźwignięte ku górze zręby. Góry wulkaniczne powstają wskutek działalności wulkanicznej. Występują samotnie lub w grupach kształt stożkowy. Grzbiety Śródoceaniczne łączą się one ze sobą tworząc ogromny ciąg o długości ok. 60000 km. Trzęsienia Ziemi to krótkotrwałe drgania skorupy ziemskiej w wyniku nagłych przesunięć mas skalnych wewnątrz litosfery spowodowane naprężeniami skał i ich gwałtownymi rozprężeniami. Miejsce powstania fal sejsmicznych to ognisko (hipocentrum) o różnej głębokości. Punkt na powierzchni ziemi, najwcześniej uderzony falami, to epicentrum trzęsienia, tam też jest najsilniejsze. Intensywność trzęsienie mierzy się 12-stopniową skalą Mercallego (przyśpieszenie fal) lub skalę Richtera (amplituda drgań). Obszar o szczególnie częstych i wielkich trzęsieniach nazywa się obszarem sejsmicznym i pokrywa się z reguły z granicami płyt tektonicznych tzn. w rejonach grzbietów śródoceanicznych, rowów oceanicznych i towarzyszących im łańcuchów wysp i młodych pasm gór fałdowych. Podmorskim trzęsieniom ziemi towarzyszą olbrzymie fale tsunami (do 40m wys.).

Slide 4

Plutonizm to procesy geologiczne związane z podziemnym przemieszczaniem się magmy i tworzenia się z niej skał głębinowych. Mogą tworzyć one różne struktury batolity (zakrzepłe ogniska magmowe), kominy, żyły, soczewki, lakkolity. Wulkanizm ogół zjawisk związanych z wydobywaniem się na powierzchnię lawy i innych stałych lub gazowych produktów wybuchów wulkanów. Wydobywają się one albo otworem (kraterem), albo szczelinami. Pokrywy lawowe powstają wskutek wylewów zasadowych law, mogą one tworzyć również płaskie stożki wulkaniczne (wulkany tarczowe). Strome kopuły są zbudowane z law kwaśnych, a stożki wulkaniczne z popiołów wulkanicznych lub warstw lawy i popiołów. Inne materiały erupcyjne to: pyły, piaski, kamyki i bomby wulkaniczne. Kiedy wybuch jest na tyle silny, aby zniszczyć górną warstwę wulkanu, powstają kaldery. Gazy wulkaniczne: para wodna, chlor, siarkowodór, dwutlenek siarki, dwutlenek węgla, wodór, metan. Najwięcej wulkanów występuje w miejscach rozstępowania się płyt tektonicznych, czyli w grzbietach oceanicznych oraz dolinach ryfowych (Afryka Wschodnia, Islandia) lub w miejscach wciągania płyt litosfery w astenosferę, gdzie powstają ogniska wulkaniczne oraz tam, gdzie płyta oceaniczna wchodzi pod kontynentalną (wybrzeże Pacyfiku, Europy Południowej). W miejscach, gdzie płyty oceaniczne wchodzą pod siebie, powstają łańcuchy wysp (Wyspy Japońskie, Filipińskie), a także tam, gdzie strumień ciepła z płaszcza przebija cienką litosferę (szeregowo ułożone stożki wulkanów podwodnych lub wyspy wulkaniczne Hawaje).

Slide 5

Do procesów egzogenicznych zalicza się: Wietrzenie proces prowadzący do tego, że lite skały tracą swoją spoistość i przechodzą w stan materiału mniej lub bardziej luźnego w wyniku czynników atmosferycznych. Wietrzenie fizyczne (mechaniczne) rozpad skały bez zmiany jej składu mineralnego (chemicznego) prowadzi do powstawania pokryw gruzowych. Wietrzenie chemiczne rozdrobnienie skały zwiększa powierzchnię oddziaływania procesów chemicznych np. utlenianie, uwodnienie, rozpuszczanie. Erozja mechaniczne niszczenie podłoża materiałem transportowanym przez wodę, wiatr czy lodowiec. Egzaracja (działalność lodowców), żłobienie podłoża i zboczy dolin materiałem skalnym (moreną) wmarzniętym w lód w czasie jego ruchu. Cechy charakterystyczne dla lodowców to wygłady (barańce) i rysy. W górnych odcinkach dolin znajduje się przegłębienie cyrku lodowcowego, gdzie występuje pole firnowe, po ustąpieniu lodowca często w tych miejscach powstają jeziora (Czarny Staw). Zatamowanie odpływu rzecznego prowadzi do powstawania jezior zastoiskowych. Tereny polodowcowe ulegają licznym procesom niszczącym przez wiele lat po ustąpieniu lodowca.

Slide 6

Działalność wiatru: - Deflacja wywiewanie materiału, powoduje obniżenie powierzchni terenu, odsłaniając jednocześnie nie zwietrzalną skałę. Na terenie, gdzie przeważa deflacyjna działalność wiatru, tworzą się różnego kształtu misy deflacyjne, bruki. - Erozja eoliczna (korazja) transportowane wiatrem ziarna, uderzając z dużą siłą o przeszkodę niszczą jej powierzchnię, przy czym szybszemu niszczeniu ulegają słabsze partie skały. - Akumulacja malejąca siła wiatru lub napotkane na drodze przeszkody powodują osadzanie transportowanego materiału skalnego, najpierw osadzają się piaski od gruboziarnistych do coraz drobniejszych, najdalej i najpóźniej sadzają się pyły. Wywiewanie drobnego materiału na obszarach suchych prowadzi do powstawania pustyń kamienistych (na Saharze hamada) lub żwirowych (serir). Pustynie piaszczyste (ergi) są obszarami akumulacji piasku, gdzie wiatr przetacza piasek, powodując powstawanie wydm barchany (suche i gorące pustynie) i paraboliczne (wilgoć, nieciągła pokrywa roślinności). Denudacja ogół procesów polegających na usuwaniu zwietrzeliny z powierzchni skał, a przez to do ich odsłaniania i obniżania terenu; Transport przenoszenie produktów niszczeni innych skał przez czynniki zewnętrzne; Grawitacyjne ruchy masowe przemieszczanie się produktów wietrzenia pod wpływem grawitacji w dół stoku, czemu przeciwdziałają siły tarcia i spoistość osadów np. odpadanie, staczanie, spełzywanie, osuwanie.

Slide 7

Zjawiska krasowe procesy rozpuszczania skał (wapienie, dolomity, gipsy, sole kamienne) przez wody powierzchniowe i podziemne. Powstają żłobki, lejki, a także kotły zapadliskowe, z połączenia wielu lejów powstają rozległe obniżenia zw. poljami, potoki z rzeki wpływając pod powierzchnię szerokimi szczelinami (ponorami) wypływają w dnach obniżeń tworząc źródła krasowe wywierzyska. Podziemne rzeki rozpuszczają skały żłobią i poszerzają szczeliny drążąc w skałach studnie, kominy, komory i korytarze tworzą jaskinie, gdzie wskutek wytrącania się węglanu wapnia powstają stalaktyty, stalagmity, czy w końcu stalagnaty. Działalność morza (ABRAZJA) przy wysokich wybrzeżach fale powodują podcinanie brzegu i powstawanie stromych ścian (klif), które wciąż przez morze atakowane cofają się. U ich podnóża rozbudowuje się platforma brzegowa. Wśród wysokich wybrzeży wyróżnia się dalmatyńskie (góry ułożone równolegle do linii brzegowej), riasowe (skośnie), fiordowe (zalanie u-kształtnych dolin polodowcowych), limanowe (zatopienie ujścia rzek rozcinających głębokimi jarami obszar o budowie płytowej). Działalność wód płynących polega na transporcie, niszczeniu i budowaniu. Rzeki są zasilane głównie przez wody podziemne oraz deszczowe i roztopowe. Transport materiału przez rzekę może odbywać się poprzez trakcję (toczenie i wleczenie po dnie), saltację (skoki) i suspensję (materiał zawieszony). Cięższe okruchy osadzane są na dnie, tak, że do ujścia dociera najdrobniejszy materiał.

Slide 8

Ruchy epejrogeniczne (lądotwórcze) powolne, długotrwałe, pionowe ruchy skorupy ziemskiej. Powodują one ruchy obniżające transgresję morza oraz wypiętrzające regresja morza. Obszar, na którym równomierne wypiętrzanie zachowało pierwotny poziomy układ warstw skalnych, nazywamy budową płytową. Przy wypiętrzaniu z jednej strony powstaje monoklina. Nierównomierne wypiętrzanie prowadzi do dużych deformacji np. Niecek lub kopuł. Ruchy te prowadzą do zmiany linii brzegowej i działają rzeźbotwórczo. Ich występowanie związane jest z równowagę izostatyczną między masami skalnymi oraz reakcja na obciążenia. W wyniku ruchów pionowych i poziomych skorupy, dochodzi do zachwiania struktury tektonicznej pęknięć powodujących przesunięcia, powstają wówczas uskoki (przerwanie ciągłości warstw skalnych wzdłuż pęknięcia), rowy (obszar obniżony), zręby (obszar wzniesiony pomiędzy dwoma równoległymi

Slide 9

uskokami), kotliny i zapadliska (obszary obniżone wzdłuż nieregularnie przebiegających uskoków). Ruchy epejrogeniczne są głównie powodowane powolnym, wielkoskalowym przemieszczaniem się magmy pod skorupą ziemską. Przykładem ruchów obniżających związanych z tym procesem jest obniżanie się Holandii. Wznoszenie epejrogeniczne zaobserwowano m. In. Nad morzem śródziemnym koło Neapolu (świadczą o tym ślady małży skałotoczy widoczne na słupach świątyni Serapisa) oraz powolne dźwiganie się Skandynawii po uwolnieniu od grubej pokrywy lądolodu, która pierwotnie spowodował jej ugięcie. Obszar ten podniósł się już o 250 m w ciągu ostatnich 10 000 lat. Z kolei Antarktyda ugina się pod naciskiem przygniatającej ją masy współczesnego lądolodu.

Slide 10

Półwysep Fennoskandzki (Fennoskandia) - rozległy półwysep w Europie Północnej , zajmujący powierzchnię ok. 1,25 mln km2. Składa się z trzech części: nasady zwanej Międzymorzem Fińsko-Karelsk im oraz z odgałęziających się od niej dwóch półwyspów Skandynawskiego i Kolskiego. Pod względem geologicznym można wyróżnić dwie podstawowe części: tarczę bałtycką i Góry Skandynawskie.

Slide 11

Miasto w południowej części Włoch. Położone nad Zatoką Neapolitańską ( Morze Tyrreńskie), u podnóża Wezuwiusza. Stolica regionu Kampania. 1 mln mieszkańców, zespół miejski 3,1 mln mieszkańców (1996).

Slide 12

Nederland, Królestwo Holandii (Niderlandów), Koninkrijk der Nederlanden, państwo w zachodniej Europie, nad Morzem Północnym. Obszar 41 834 km2. Graniczy na wschodzie z Niemcami, na południowym zachodzie z Belgią, północnozachodnie i północne granice kraju wyznacza wybrzeże Morza Północnego. Stolica konstytucyjna, siedziba parlamentu, Amsterdam 718 tys. mieszkańców (1996), siedziba dworu i rządu znajduje się w Hadze - 442 tys. mieszkańców (1996).