Ekologia - pojęcia podstawowe

Zobacz slidy

Treść prezentacji

Slide 1

Assoc. prof. Ewa Rembialkowska Warsaw Agricultural University Division of Organic Foodstuffs e-mail: rembialkalpha.sggw.waw.pl

Slide 7

Łańcuch troficzny jest to szereg wzajemnie zjadających się organizmów, z których każdy należy do innego piętra troficznego Poziom troficzny to grupa organizmów zajmująca w łańcuchu troficznym tę samą pozycję Sieć troficzna jest to zespół łańcuchów troficznych krzyżujących się i prowadzących do wybranego drapieżcy wyższego rzędu Zbiornik oligotroficzny woda zawiera dużo rozpuszczonego tienu, mało biogenów i niewiele gatunków organizmów Przykłady: strumienie i rzeki górskie, głębsze jeziora polodowcowe Zbiornik eutroficzny woda zawiera mało rozpuszczonego tlenu, dużo biogenów i wiele gatunków organizmów Przykłady: rzeki nizinne, większość jezior, wszystkie stawy

Slide 11

STRUKTURA BIOCENOZY DOMINANTY nieliczne gatunki o największej liczbie osobników INFLUENTY liczne gatunki, średnio licznie reprezentowane RECEDENTY bardzo liczne gatunki, z których każdy jest reprezentowany przez bardzo nieliczne osobniki GATUNKI AKCESORYCZNE - gatunki występujące w danej biocenozie przypadkowo, nielicznie reprezentowane

Slide 12

STRUKTURA ROŚLINNOŚCI NA NIESPASANEJ PRERII (na podstawie 40 prób o pow. 1 m każda) liczba gatunków udział osobników 1 24 1 12 2 9 po 9 18 5 po 6 30 20 po mniej niż 1 16 100 84

Slide 13

BIOTOP - abiotyczne otoczenie (warunki) organizmu, biocenozy lub fizjocenozy t.1. klimat, woda, gleba. SIEDLISKO - warunki biotopu odnoszące się do zbiorowisk roślinnych (fitocenoz), gł. lasów i użytków rolnych. ŚRODOWISKO - całość abiotycznych i biotycznych czynników (materia, organizmy, energia, zjawiska),od których zależy istnienie żywej istoty. BIOCHORA BIOM względnie podobne makrobiotopy np. step - (preria, pampasy), pustynia, sawanna, wilgotny las tropikalny, łąka górska, jezioro, wybrzeże morskie itd.

Slide 15

ZASADY TERMODYNAMIKI: Pierwsza ENERGIA MOŻE BYĆ PRZEKSZTAŁCONA Z JEDNEJ POSTACI (np. światła) W INNĄ (np. ciepło), ALE NIGDY NIE MOŻE ZOSTAĆ ANI STWORZONA, ANI ZNISZCZONA. Druga KAŻDEMU PROCESOWI PRZEKAZYWANIA ENERGII TOWARZYSZY JEJ DEGRADACJA Z POSTACI BARDZIEJ SKONCENTROWANEJ DO BARDZIEJ ROZPROSZONEJ.

Slide 19

EKOLOGICZNE STRATEGIE ROZWOJU BIOCENOZ POPULACJE INWAZYJNE - strategia R, szybki rozwój, reprodukcja. Małe zwierzęta i pionierskie rośliny. Zmiana siedliska. Głównie czynniki zewnętrzne. W glebie dużo populacji typu R. POPULACJE PÓŹNIEJSZYCH ETAPÓW SUKCESJI - strategia K, ubytek gatunków uzupełniany przez inne do określonej pojemności siedliska, zdolność kompensacji. Duże, długo żyjące zwierzęta i drzewa. Głównie czynniki wewnętrzne są regulatorami. R reproduction (różnorodność) K pojemność srodowiska

Slide 20

EKOSYSTEMY i KRAJOBRAZY dążą do osiągnięcia stanu równowagi, czyli do KLIMAKSU (P R), w drodze sukcesji. To dążenie realizuje się poprzez 4 ZASADY rządzące ekologicznymi systemami: 1. zachowanie struktury 2. zachowanie tempa obiegu materii I przepływu energii 3. zachowanie produktywności 4. zachowanie stabilizacji procesów W ekosystemach lądowych głównym regulatorem tych procesów jest człowiek, a środkiem przede wszystkim oddziaływanie na glebę, zwykle związane z przeciwdziałaniem stabilizacji procesów.

Slide 21

UWARUNKOWANIA HOMEOSTAZY 1. Maksymalne, wewnętrzne zróżnicowanie biocenozy (pojęcie homeostazy odnosi się do całej jednostki - ekosystemu lub krajobrazu). 2. Biocenoza kontroluje procesy zachodzące w ekosystemie i stabilizuje je. 3. Retencja energii w ekosystemie równoważy zużywanie jej. 4. Eksport materii równoważony jest importem. 5. Jednostka ekologiczna (krajobraz, gospodarstwo, ekosystem, gleba) wykazuje trwałość w czasie.

Slide 32

Tundra - typowe organizmy Poziom troficzny Przedstawiciele Producenci Mchy i porosty (800 gat.), np. chrobotek reniferowy Krzewinki: wierzba polarna, brzoza karłowata, borówka brusznica, bażyna Formy poduszkowate: skalnice, mak Formy bagienne: turzyce, wełnianka Roślinożercy Lemingi (górski, syberyjski, obrożny) Norniki Drobne ptaki, kaczki, łabędzie, gęsi bernikle Renifer europejski i karibu amerykański Drapieżcy Pieśce i sowy śnieżne (polują na lemingi) Sokoły, np. sokół wędrowny (polują na ptaki) Myszołów włochaty (poluje na gryzonie) Rybożerne w nadmorskich obszarach tundry: nurzyki, mewy, płaskonury, płetwonogie (mors, foka grenlandzka) Reducenci Kompostowiec Eisenia (należy do skąposzczetów) Larwy owadów (gł. muchówek), skoczogonki, mechowce, nicienie

Slide 34

Tajga - typowe organizmy Poziom troficzny Przedstawiciele Producenci Świerk, jodła, limba (Pinus cembra), modrzew, sosna, osika , brzoza J agoda czarna, borówka brusznica, bagno, mech torfowiec, chrobotek reniferowy Roślinożercy Ptaki roślinożerne: krzyżodziób, łuskowiec, orzechówka Ptaki roślino - i owadożerne: głuszec, jarząbek, sójka syberyjska, pełzacz Ssaki roślinożerne: mysz zaroślowa, nornica ruda, wiewiórka, burunduk, zając bielak Drapieżcy Owady drapieżne : mrówki rudnice (Formica rufa), mrówki cieśle (Camponotus) Ptaki owadożerne: mysikrólik, sikora sosnówka, świstunki Ssaki: kuna, soból, ryś, niedźwiedź brunatny Reducenci Skąposzczet kompostowiec (Eisenia nordenskyoldi), larwy owadów, skoczogonki, roztocze

Slide 36

Las liściasty Eurazji - typowe organizmy Poziom troficzny Producenci Roślinożercy Drapieżcy Reducenci Przedstawiciele Dąb, buk, lipa, jesion, klon, grab, wiąz Leszczyna, kalina, szakłak, czeremcha Zawilec i fiołek (wiosną), glistnik jaskółcze ziele, malina, jeżyna, dzwonek Owady roślinożerne: gąsienice motyli, rośliniarek, chrabąszcze majowe i inne, ryjkowce, kózkowate, bzygowate Ptaki roślinożerne: sójki, zięby (jedzą nasiona) Ssaki roślinożerne: mysz zaroślowa, mysz leśna, popielica, wiewiórka, sarna, jeleń, daniel, dzik (wszystkożerny) Owady drapieżne: mrówki (Formicidae), chrząszcze biegaczowate Ptaki owadożerne: sikory, pokrzewki, świstunki, dzięcioły Ptaki drapieżne: myszołów, puszczyk, sokół pustułka, krogulec Ssaki owadożerne: ryjówki (np. aksamitna), kret, jeż Ssaki drapieżne: gronostaj, łasica, kuna, ryś, borsuk, lis Bakterie, grzyby, skąposzczety (gł. dżdżownice), larwy owadów, nicienie, skoczogonki, mechowce

Slide 40

Puszcza równikowa Ameryki Południowej (selwa) Poziom troficzny Producenci Roślinożercy Drapieżcy Reducenci Przedstawiciele Łączna liczba roślin kwiatowych ponad 15 000 gat., z czego 1 3 to drzewa, a 1 3 to epifity. Lasy są wielowarstwowe, często z dominacją jednego gatunku, zwykle należącego do strączkowych, np. Mora excelsa czy Eperua falcata. Liczne są ananasowate, kaktusowate, storczyki, obrazkowate, paprocie, dziurawcowate. Wiele jest lian, epifitów, fikusów dusicieli, drzew z korzeniami skarpowym, podporowymi, występuje kaulifloria, czyli tworzenie się kwiatów na gałęziach i pniach, oraz wiszące akwaria (rozetki liści ananasowatych tworzą rezerwuary wody do 5 l). Owady: pszczoły miodne, motyle, mrówki tnące liście i hodujące grzyby, tzw. sauba, budują duże podziemne kopce (np. Atta) Płazy i gady: rzekotki, ropuchowate, legwany: iguana, anolisy, gekony Ptaki: drzymy, tukany, papugi (mniej gat. niż w Afryce), czubacze, kośniki (prymitywne kuraki), kolibry żywiące się nektarem Ssaki: pekari obrożny (podobny do małego dzika), mazama (z jeleniowatych), tapiry anta, górski i panamski (z nieparzystokopytnych), gryzonie ziemnowodne: kapibara ( największy żyjący gryzoń do 60 kg wagi), paka i aguti, kolczaki podobne do szczurów, gryzonie nadrzewne: wiewiórkowate, igłozwierze, chomikowate, leniwce żywiące się liśćmi, kwiatami i owocami otrętwy (Cecropia), zasiedlające głównie lasy wtórne, szopowate (kinkażu, ostronosy), małpy szerokonose, głównie owocożerne: małe marmozety i pigmejki, uakari, wyjce, kapucynki, czepiaki, nietoperze np. liścionosy. Bezkręgowce: skolopendry, pająki ptaszniki, skorpiony, mrówki buldogi, mrówki koczujące Eciton Płazy i gady 1) termito- i mrówkożerne: beznogie płazy marszczelec i ślepaczek ( dł. 20 - 30 cm), amfisbeny, węże ślepuchowate 2) ryjące: wąż cylindrowiec koralowy, warany 3) inne: ropuchy, żaby, np. żaba rogata, grzbietoród amerykański, jaszczurki (scynki, legwany, teju), węże (boa dusiciel i anakonda), żmije ( surukusu, żararaka, grzechotnik), nadrzewne (węże psiogłowe, węże ostrogłowe, sipo) Ptaki: trogony, gąsieniczniki, muchołówki, pokrzewki, przedrzeźniacze, tyrany, kacyki, garncarze, mrówkołowy, 8 kilowa harpia polująca na małpy Ssaki: endemiczne dla Ameryki Płd. szczerbaki (pancerniki, mrówkojady np. olbrzymi, tamandua), hirara (z łasicowatych), jaguar, puma, jaguarundi, ocelot, kot drzewny, pies leśny Termity, duże mięczaki Strophochilus, larwy żukowatych, kózkowatych, bogatkowatych, larwy komarów i moskitów, mrówki

Slide 45

Świnia leśna rodzina Suidae

Slide 48

Pustynie i półpustynie Eurazji - typowe organizmy Poziom troficzny Producenci Roślinożercy Drapieżcy Reducenci Przedstawiciele Typowe są krzewy o budowie kseromorficznej, o łuskowatych liściach i b. rozwiniętym systemie korzeniowym (np. saksauł, przęśl). Bardzo powszechne są sukulenty, np. wilczomlecze (Euphorbia). Oazy: daktylowiec, oleander, tamaryszek; tugaje (zarośla nadrzeczne): trzcina, wierzba, topola, tamaryszek, solanka Owady: szarańczaki, pluskwiaki równo - i różnoskrzydle, chrząszcze, muchówki i in. Ptaki: frankoliny, bażanty, drobne ptaki Ssaki: gryzonie (chomikowate, np. suwaki, skoczkowate), selewinka; kopytne (dżejrany, dżerenie, oryksy arabskie (prawie wytępione), suhak, kułan - dżigetaj (kuzyn konia), dawniej konie Przewalskiego (obecnie wymarłe), dzik, wielbłąd jednogarbny czyli dromader w części zachodniej i wielbłąd dwugarbny czyli baktrian w części wschodniej Owady: mrówki Gady: jaszczurki (kragłogłówki, agamy, stepniarki, gekony, waran pustynny), węże (dusiciele, efy, połozowate czyli węże właściwe) Ssaki: tygrys, chausa ( z kotowatych) Owady: muchówki (np. czarnuchowate), mrówki, termity, karaczany, chrząszcze żukowate

Slide 50

Drapieżcy Reducenci Duże ssaki: lew, lampart czyli pantera, gepard, likaon, karakal Mniejsze ssaki: łasze czyli wiwerowate: cywety, mangusty (mangusta egipska atakuje węże i żmije), surykatki Owadożerne: ryjkonosy, złotokrety, tenrekowate (głównie Madagaskar i Komory) Termity - budują ogromne, b. twarde termitiery z przeżutego drewna i gliny lub niewielkie termitiery mające postać grzyba, żywią się obumarłymi roślinami drzewiastymi, ekskrementami i padliną. I nne saprofagi to duże ziemne skąposzczety Megascolecidae mające do 1 m długości, ryjące karaczany, świerszczowate, skorki, krocionogi, skoczogonki, larwy owadów, np. kruszczyc i kózkowatych. Padlinożercy: hieny (pręgowana i cętkowana), szakale (czaprakowy, złocisty, pręgowany) Wspólne cechy klimatu : wysoka temperatura w ciągu całego roku przy periodycznych zmianach wilgotności; występuje na przemian pora sucha i pora deszczowa. Relacja między czasem trwania obu pór jest najsilniejszym czynnikiem decydującym o charakterze biocenoz klimaksowych sawanny.

Slide 53

SKŁAD ATMOSFERY ZIEMI (w ) azot 75,3 tlen 22,95 rzadkie gazy (argon, neon, hel, krypton, ksenon) 1,44 woda dwutlenek węgla 0,27 0,04 100,00